عزاداری محرم در ایرانِ ۴۰۰ سال پیش! / «چاک چاکو»‌های ایرانی از نگاه یک آلمانی!

کد خبر: 102828
«اولئاریوس»، دانشمند و جهانگرد آلمانی در سفرنامه‌اش خصلت‌های اخلاقی ایرانیان را ستوده و وضع زندگی مردم و همچنین آداب و رسوم اجتماعی در ایران دوره صفوی را ثبت کرده است. بخش‌هایی از این سفرنامه نیز به توصیف عزاداری محرم می‌پردازد.
وارث

۲۱ مرداد مصادف با ۱۱ اوت (آگوست) سالروز تولد «آدام اولئاریوس» (Adam Olearius) محقق، ریاضی‌دان و جغرافی‌دان آلمانی است. وی که در قالب یک هیأت سیاسی و اقتصادی از سوی دربار پادشاهی آلمان به ایران آمد نگارنده یکی از قدیمی‌ترین سفرنامه‌ها به ایران است؛ سفرنامه‌ای که یکی از منابع تاریخی مهم درباره وضعیت زندگی ایرانیان عصر صفوی محسوب می‌شود. جهانگردان بسیاری به ایران سفر کرده و آداب و رسوم زندگی ایرانیان در دوره‌های تاریخی مختلف از صفویه تا قاجار را در کتاب‌هایشان ثبت کرده‌اند. اغلب این افراد نیز نگاهی سطحی به مسائل داشته و تصویری نادرست از زندگی و روحیات ایرانیان ارائه داده یا به دلیل تعصبات مذهبی و نژادی در توصیف واقعیت دخل و تصرف کرده‌اند.

اما سفرنامه اولئاریوس به دقت و موشکافی بهتر و رعایت انصاف بیشتر مشهور است. وی از آن‌چه به نظرش ناروا می‌آمده به شدت و با صراحت انتقاد کرده، اما فضایل اخلاقی ایرانیان را هم با شهامت ستوده است. از جمله اینکه در کتابش آورده است: «ایرانی‌ها ذاتا دارای روحی بزرگ، نیروی دریافت بسیار خوب و استعداد بسیارند. ایرانی‌ها به کسب دانش و هنر ارزش زیاد می‌نهند.»

 

به‌خاطر مذهب‌شان بسیار تمیزند

اولئاریوس در سال ۱۶۳۶ میلادی در زمان سلطنت شاه صفی یکم به ایران سفر کرد و به بازدید از شهرهای مختلف از جمله اردبیل و اصفهان (پایتخت آن زمان ایران) پرداخت. وی در این سفر که حدود یک سال طول کشید با زبان و فرهنگ ایرانی آشنا شد و بعدها با ترجمه گلستان و بوستان سعدی به زبان آلمانی نقش مهمی در افزایش شناخت اروپاییان نسبت به ایرانی‌ها داشت. توصیف‌های او از ایران به رعایت بی‌طرفی و دقت در جزییات معروف است. در سفرنامه‌اش نیز به مسائل مختلفی از آداب و رسوم گرفته تا اخلاق ایرانیان، مسائل اجتماعی، نوع خوراک، لباس، مشاغل و... پرداخته است.

 

تصویری از اصفهان دوره صفوی در سفرنامه اولئاریوس

اولئاریوس ایرانی‌ها را مردمی ذاتا متواضع و فروتن معرفی می‌کند که: «نسبت به دیگران بی‌اعتنایی نشان نمی‌دهند و با خوش‌خویی و مهربانی با یکدیگر به‌ویژه بیگانگان روبه‌رو می‌شوند. هنگام گفت‌وگو کلمات مؤدبانه و متواضعانه‌ به کار می‌برند، مثلا هنگامی که کسی را درون خانه خود دعوت می‌کنند، می‌گویند: «خانه ما را منور فرمودید» یا «قربان شما» یا «خاک پایم»، «چشمم کف پایت» و از این قبیل. مانند فرانسویان و حتی بیشتر از آنان بلدند که چگونه الفاظ را بیارایند و خوش‌آمد گویند.» علاوه بر آن ایرانیان را مردمی می‌داند که به‌خاطر مذهب‌شان بسیار تمیز هستند؛ خودشان، خانه‌شان و لباس‌شان. از تمیزی ایرانی‌ها و مقید بودنشان به رعایت پاکیزگی نیز بسیار شگفت‌زده شده و عادات ایرانیان را در این زمینه به مردم سایر ملل اروپایی برتری داده و بسیار ستوده است.

 

خوابیدن عزاداران روی خاکستر!

سفرنامه اولئاریوس در چند جلد نگاشته شده و بخش‌های ابتدایی آن به سفر به روسیه و بخش‌های پایانی به سفر به ایران اختصاص دارد. یکی از نکات جالب درباره این سفرنامه، توصیفی است که از مراسم عزاداری محرم در ایران ارائه می‌دهد. نخستین روزهای ورود اولئاریوس به اردبیل با ایام عزاداری محرم مصادف بوده است و این هم توصیفش از این مراسم: «قبل از روز دهم به این مراسم با یک عزاداری همگانی پایان می‌دهند، ولی در شب همان روز مراسم کم‌نظیری برپا می‌شود. این مراسم در حیاط جلویی مزار شیخ صفی در حالی که پرچم بلندی در کنار منبر افراشته شده است، انجام می‌گیرد». اولئاریوس از اطعام نیازمندان و پخت و توزیع نذورات در بقعه شیخ صفی خبر می‌دهد و بعد هم از جوانانی معروف به «چاک چاکو» یاد می‌کند که خود را با زغال سیاه کرده و «شب‌ها برای خوابیدن به منزل نمی‌روند، بلکه به نشانه اندوه و غمی که از شهادت امام حسین (ع) دارند بر خاکستر آشپزخانه شیخ صفی می‌خوابند».

منبع: فارس


افزودن دیدگاه جدید

  • دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید در وب سایت منتشر خواهد شد.
  • پیام هایی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
  • پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با خبر باشد منتشر نخواهد شد.