عبدالجبار کاکایی: نظارت علمی بر اشعار آیینی وجود ندارد
شاعر و نویسنده کشورمان با اشاره به اینکه در حوزه شعر آیینی دچار فقر تفکر هستیم، افزود: متأسفانه هیچ نظارت علمی بر بار محتوایی اشعاری که در این حوزه سروده و در مجالس خوانده می‌شود، وجود ندارد.
وارث: عبدالجبار کاکایی، درباره وضعیت شعر آیینی در دوران کنونی عنوان کرد: متأسفانه اتفاق خاصی در این حوزه رخ نداده است و مشکل شعر آیینی ما این است که فقر تفکر دارد و به تنهایی نمی‌توان مشکلات این حوزه را حل کرد.
وی با بیان این مطلب افزود: در این راستا باید فرهنگسازی شود؛ یعنی باید آن گونه‌ای از شعر که خاص طبقات متوسط جامعه و تحصیل‌کرده است، وارد فضای حسینیه‌ها و مساجد شود.
اشعاری که در مجالس مذهبی خوانده می‌شود، سطح پایینی دارند
این شاعر با اشاره به اینکه سطح شعرهایی که در محیط‌های مذهبی عرضه می‌شود، از نظر مفهوم پایین است، اظهار کرد: این موضوع خود یک آسیب به شمار می‌رود؛ در دوره‌ای آثار شاعران بزرگی همچون مولانا، حافظ و سعدی در محیط‌های مذهبی خوانده می‌شد و وعاظ در منابر به این ابیات استناد می‌کردند.
وی با انتقاد از به کارگیری اشعار آیینی کم‌مایه در مجالس مذهبی گفت: باید مفاهیم اشعاری که در محیط‌های مذهبی مورد استفاده قرار می‌گیرد که مشخصا نغمه‌ها و نوحه‌ها است، سطح بهتری داشته باشد.
به گفته این شاعر، لازمه این کار آن است که فعالیت حساب شده‌ای انجام شود؛ در این راستا نظارت علمی هم معمولاً روی آثاری که در محیط‌های مذهبی عرضه می‌شود، صورت نمی‌گیرد؛ در صورتی که اگر این نظارت علمی انجام شود و از اهل فن در این راستا استفاده شود، اوضاع بهبود پیدا می‌کند.
نبود نظارت بر اشعار آیینی که در مجالس خوانده می‌شوند
کاکایی به تصمیم‌گیری ۱۵ استاد فن برای پخش یک ترانه از صدا و سیما اشاره کرد و ادامه داد: این در حالی است که برای اجرای اشعار آیینی در مراسم‌ها که می‌توان آن را یک رسانه برشمرد، از مجالس مختلف عزاداری گرفته تا مجالس وعظ، هیچ نظارتی صورت نمی‌گیرد.
وی عنوان کرد: شعری که درباره اهل بیت(ع) سروده می‌شود، باید مورد نظارت قرار گیرد تا از نظر علمی دارای معنی و مفهوم درستی باشد. اغلب اوقات شعرهایی سروده و خوانده می‌شود که سخیف، پیش پا افتاده و بی‌ارزش هستند.
این شاعر گفت: من نمی‌گویم اشعاری را که در دوره صفویه و قاجاریه بود مورد نظر قرار دهیم؛ البته بعید می‌دانم بتوان چنین کاری را در آینده نزدیک کرد، ولی می‌توان سطح قابل قبولی از اشعار را در محیط‌های مذهبی ارائه کرد.
شعر آیینی در دوره قاجاریه و صفویه حمایت شد
وی اظهار کرد: شعر و ادبیات شیعی در دوره صفویه و قاجاری مورد حمایت قرار گرفت و تربیت شد و از این منظر می‌توان از اشعار این دوره برای تقویت شعرهای آیینی امروز استفاده کرد.
کاکایی به مجالسی اشاره کرد که شاعران آیینی در آن به شعرسرایی می‌پردازند و در مقایسه این مجالس با محافل مذهبی گفت: این دست مجالس هم اکنون در سطح قابل قبولی برگزار می‌شوند که نمونه آن به کوشش احد دهبزرگی در استان فارس برگزار می‌شود.
وی با اشاره به پیش رو بودن دهه کرامت و میلاد امام رضا(ع) اظهار کرد: مجالس متفاوتی درباره علی بن موسی الرضا(ع) برگزار می‌شود، ولی باید توجه داشت که برای تولید آثار مذهبی حتی در حوزه نخبگان، بیشتر خواست و اراده شاعر است که باعث تولید اثر خوب می‌شود تا سفارش.
سفارشی کار کردن، انگیزه را از شاعر می‌گیرد
کاکایی با تأکید بر اینکه سفارش در این حوزه باید از سوی جامعه باشد، عنوان کرد: بهترین سفارش در این راستا، سفارشی است که مردم دارند. زمانی که شاعر آیینی احساس کند که نیاز است شعر مذهبی از سوی نخبگان تولید شود، اثر خوب خلق می‌کند.
وی به تجربیاتش در حوزه شعر آیینی اشاره کرد و افزود: این در حالی است که اگر شاعران بخواهند با یکسری حمایت مالی شعر بگوید، دیگر اتفاق خاصی نمی‌افتد. برای مثال در جشنواره شعر فجر موضوع را آزاد گذاشتیم تا جوانان طبق دغدغه‌ها و حساسیت اطراف خود شعر بگویند.
جاذبه خلق آثار مذهبی ضعیف شده است
کاکایی ادامه داد: این رویکرد می‌تواند ملاک و معیار باشد برای سنجش علمی هشت هزار قطعه شعری که به جشنواره فرستاده شد. درصد آثار مذهبی درصد کمی نبود، ولی در حدی هم نبود که قابل اعتنا باشد.
وی در توضیح بیشتر در این باره گفت: این موضوع نشان می‌دهد که جاذبه خلق آثار مذهبی ضعیف شده است و علت‌ها را باید جستجو کرد و این فقط یک نظر علمی است. در این راستا دردهایی وجود دارد که باید نشان داده شوند و دور این زخم را باید باز کرد تا این زخم را بتوان نشان داد و راه حلی برای بهبود آن یافت.
کاکایی با تأکید بر اینکه هم اکنون در تولید آثار مذهبی ضعیف هستیم، اظهار کرد: علت این موضوع آن است که سعی می‌کنیم به زور و از هر منظر و روزن و زاویه‌‌ای آثار مذهبی را به صورت سفارشی تولید کنیم؛ از آنجا که افراد به سفارشی کار کردن رغبتی ندارند و این رویکرد در آنها انگیزه ایجاد نمی‌کند، آثار قابل توجهی نیز تولید نمی‌شود.
محیط تولید شعر آیینی باید تغییر کند
وی به دهه ۵۰ اشاره کرد که شاعران تشنه اشعار مذهبی بودند و گفت: در آن سال‌ها به دنبال آثار مذهبی شاعرانی چون طاها حجازی، موسوی گرمارودی، صفارزاده، جواد محدثی و ... بودیم و اشعاری را که پیدا می‌کردیم، از عمق جان می‌نوشیدیم چرا که به آنها احساس نیاز می‌کردیم.
این شاعر عنوان کرد: متاسفانه این احساس در میان نسل امروز فروکش کرده است و باید فکری جدی به حال آن شود. تصور می‌کنم راهی را که در حال رفتن هستیم، روزی مجبور خواهیم بود برگردیم.
وی با بیان این مطلب تأکید کرد: شعر آیینی به تنهایی مشکل‌گشا نیست، بلکه فضا و محیطی که شعر در آن سروده و خوانده می‌شود نیز حائز اهمیت است که شعر آیینی در آن متولد شود.
/م118
وی با بیان این مطلب افزود: در این راستا باید فرهنگسازی شود؛ یعنی باید آن گونه‌ای از شعر که خاص طبقات متوسط جامعه و تحصیل‌کرده است، وارد فضای حسینیه‌ها و مساجد شود.
اشعاری که در مجالس مذهبی خوانده می‌شود، سطح پایینی دارند
این شاعر با اشاره به اینکه سطح شعرهایی که در محیط‌های مذهبی عرضه می‌شود، از نظر مفهوم پایین است، اظهار کرد: این موضوع خود یک آسیب به شمار می‌رود؛ در دوره‌ای آثار شاعران بزرگی همچون مولانا، حافظ و سعدی در محیط‌های مذهبی خوانده می‌شد و وعاظ در منابر به این ابیات استناد می‌کردند.
وی با انتقاد از به کارگیری اشعار آیینی کم‌مایه در مجالس مذهبی گفت: باید مفاهیم اشعاری که در محیط‌های مذهبی مورد استفاده قرار می‌گیرد که مشخصا نغمه‌ها و نوحه‌ها است، سطح بهتری داشته باشد.
به گفته این شاعر، لازمه این کار آن است که فعالیت حساب شده‌ای انجام شود؛ در این راستا نظارت علمی هم معمولاً روی آثاری که در محیط‌های مذهبی عرضه می‌شود، صورت نمی‌گیرد؛ در صورتی که اگر این نظارت علمی انجام شود و از اهل فن در این راستا استفاده شود، اوضاع بهبود پیدا می‌کند.
نبود نظارت بر اشعار آیینی که در مجالس خوانده می‌شوند
کاکایی به تصمیم‌گیری ۱۵ استاد فن برای پخش یک ترانه از صدا و سیما اشاره کرد و ادامه داد: این در حالی است که برای اجرای اشعار آیینی در مراسم‌ها که می‌توان آن را یک رسانه برشمرد، از مجالس مختلف عزاداری گرفته تا مجالس وعظ، هیچ نظارتی صورت نمی‌گیرد.
وی عنوان کرد: شعری که درباره اهل بیت(ع) سروده می‌شود، باید مورد نظارت قرار گیرد تا از نظر علمی دارای معنی و مفهوم درستی باشد. اغلب اوقات شعرهایی سروده و خوانده می‌شود که سخیف، پیش پا افتاده و بی‌ارزش هستند.
این شاعر گفت: من نمی‌گویم اشعاری را که در دوره صفویه و قاجاریه بود مورد نظر قرار دهیم؛ البته بعید می‌دانم بتوان چنین کاری را در آینده نزدیک کرد، ولی می‌توان سطح قابل قبولی از اشعار را در محیط‌های مذهبی ارائه کرد.
شعر آیینی در دوره قاجاریه و صفویه حمایت شد
وی اظهار کرد: شعر و ادبیات شیعی در دوره صفویه و قاجاری مورد حمایت قرار گرفت و تربیت شد و از این منظر می‌توان از اشعار این دوره برای تقویت شعرهای آیینی امروز استفاده کرد.
کاکایی به مجالسی اشاره کرد که شاعران آیینی در آن به شعرسرایی می‌پردازند و در مقایسه این مجالس با محافل مذهبی گفت: این دست مجالس هم اکنون در سطح قابل قبولی برگزار می‌شوند که نمونه آن به کوشش احد دهبزرگی در استان فارس برگزار می‌شود.
وی با اشاره به پیش رو بودن دهه کرامت و میلاد امام رضا(ع) اظهار کرد: مجالس متفاوتی درباره علی بن موسی الرضا(ع) برگزار می‌شود، ولی باید توجه داشت که برای تولید آثار مذهبی حتی در حوزه نخبگان، بیشتر خواست و اراده شاعر است که باعث تولید اثر خوب می‌شود تا سفارش.
سفارشی کار کردن، انگیزه را از شاعر می‌گیرد
کاکایی با تأکید بر اینکه سفارش در این حوزه باید از سوی جامعه باشد، عنوان کرد: بهترین سفارش در این راستا، سفارشی است که مردم دارند. زمانی که شاعر آیینی احساس کند که نیاز است شعر مذهبی از سوی نخبگان تولید شود، اثر خوب خلق می‌کند.
وی به تجربیاتش در حوزه شعر آیینی اشاره کرد و افزود: این در حالی است که اگر شاعران بخواهند با یکسری حمایت مالی شعر بگوید، دیگر اتفاق خاصی نمی‌افتد. برای مثال در جشنواره شعر فجر موضوع را آزاد گذاشتیم تا جوانان طبق دغدغه‌ها و حساسیت اطراف خود شعر بگویند.
جاذبه خلق آثار مذهبی ضعیف شده است
کاکایی ادامه داد: این رویکرد می‌تواند ملاک و معیار باشد برای سنجش علمی هشت هزار قطعه شعری که به جشنواره فرستاده شد. درصد آثار مذهبی درصد کمی نبود، ولی در حدی هم نبود که قابل اعتنا باشد.
وی در توضیح بیشتر در این باره گفت: این موضوع نشان می‌دهد که جاذبه خلق آثار مذهبی ضعیف شده است و علت‌ها را باید جستجو کرد و این فقط یک نظر علمی است. در این راستا دردهایی وجود دارد که باید نشان داده شوند و دور این زخم را باید باز کرد تا این زخم را بتوان نشان داد و راه حلی برای بهبود آن یافت.
کاکایی با تأکید بر اینکه هم اکنون در تولید آثار مذهبی ضعیف هستیم، اظهار کرد: علت این موضوع آن است که سعی می‌کنیم به زور و از هر منظر و روزن و زاویه‌‌ای آثار مذهبی را به صورت سفارشی تولید کنیم؛ از آنجا که افراد به سفارشی کار کردن رغبتی ندارند و این رویکرد در آنها انگیزه ایجاد نمی‌کند، آثار قابل توجهی نیز تولید نمی‌شود.
محیط تولید شعر آیینی باید تغییر کند
وی به دهه ۵۰ اشاره کرد که شاعران تشنه اشعار مذهبی بودند و گفت: در آن سال‌ها به دنبال آثار مذهبی شاعرانی چون طاها حجازی، موسوی گرمارودی، صفارزاده، جواد محدثی و ... بودیم و اشعاری را که پیدا می‌کردیم، از عمق جان می‌نوشیدیم چرا که به آنها احساس نیاز می‌کردیم.
این شاعر عنوان کرد: متاسفانه این احساس در میان نسل امروز فروکش کرده است و باید فکری جدی به حال آن شود. تصور می‌کنم راهی را که در حال رفتن هستیم، روزی مجبور خواهیم بود برگردیم.
وی با بیان این مطلب تأکید کرد: شعر آیینی به تنهایی مشکل‌گشا نیست، بلکه فضا و محیطی که شعر در آن سروده و خوانده می‌شود نیز حائز اهمیت است که شعر آیینی در آن متولد شود.
/م118