مصطفی اسرار /قرآن و محاسبه زندگی
وارث:محاسبه زمان يكي از مهمترين موضوعات، زندگي انسان است. اگر حساب روز و هفته و ماه و سال وجود نداشت همه چيز دچار هرج و مرج و بينظمي ميشد. قرآن كريم باتوجه به اين حقيقت به يكي از مهمترين نعمتهاي الهي يعني نظام محاسبه زمان و زندگي اشاره كرده و ميفرمايد:
هوالذي جعل الشمس ضياءاً والقمر نوراً و قدره منازل لتعلموا عدد السنين و الحساب ما خلقالله ذلك الا بالحق يفصل الايات لقوم يعلمون.[1]
او كسي است كه خورشيد را روشنايي و ماه را نور قرار داد و براي آن منزلگاهي قرار داد تا عدد سالها و حساب (كارها) را بدانيد، خداوند اين را جز به حق نيافريده، او آيات (خود را) براي گروهي كه اهل دانشاند، شرح ميدهد.
درباره خورشيد و ماه و زمين و ستارگان در قرآنكريم مباحث علمي مختلفي مطرح شده است. از جمله تابش و طلوع و غروب خورشيد، تأثير خورشيد در نظام آفرينش و اينكه باتوجه به واژه «ضياء» كه در مورد خورشيد به كار رفته است و از آن تعبير به نور ذاتي شده است و اشاره به اينكه ماه نور خودش را از خورشيد ميگيرد و از خود نوري ندارد. و به اين دليل براي خورشيد واژه «ضياء» و براي ماه واژه «نور» به كار رفته است.[2]
اما آنچه در اين يادداشت موردنظر است محاسبه زندگي و نقش كره ماه در محاسبه حساب زندگي انسان ميباشد. در حقيقت ماه بهعنوان يك تقويم طبيعي كه براي همه انسانها قابل دسترسي است و ميتوانند با ديدن حالات آن زمان را محاسبه كنند مورد توجه استو بر آن تأكيد شده است. زيرا در اسلام ماههاي قمري مبناي محاسبه ميباشد.
«درست است كه گردش خورشيد در برجهاي دوازده گانه نيز وسيله خوبي براي تعيين ماههاي شمسي است، ولي اين تقويم با اينكه طبيعي است، تنها دانشمندان نجوم از طريق رصدهاي نجومي ميتوانند بودن خورشيد را در فلان برج تشخيص دهند، به همين دليل ديگران مجبورند به تقويمهايي كه به وسيله همان منجمان تنظيم شده، مراجعهكنند، ولي گردش منظم ماه به دور زمين، تقويم روشني است كه حتي افراد بي سواد و بيابانگرد نيز قادر به خواندن خطوط و نقوش آن هستند. زيرا شكل ماه در شبها تغيير ميكند و بهصورت هلالي تا بدر كامل درميآيد. و اين يكي از بزرگترين نعمتهاي خداوند است كه براي بشر وسيله سنجش و محاسبه زمان و زندگي را فراهم آورده است و در آيه فوق به آن اشاره گرديده است.
از منظر قرآنكريم انسان آفريده خداوند است. بلكه اشرف مخلوقات است. و داراي كرامت ميباشد.
- و لقد كرمنا بنيآدم[3]
- لقد خلقنا الانسان في احسن تقويم[4]
- آفرينش انسان داراي هدف است
- و ما خلقت الجن و الانس الا ليعبدون[5]
زندگي انسان محدوداست. چه براساس سال قمري و چه براساس سال شمسي به هرحال انسان محدود استو پس از يك دوره زندگي هفتاد يا هشتاد يا صد سال، و يا كمتر و بيشتر هر زندهاي به قافله مردگان و اموات ميپيوندد و دفتر زندگيش در دنيا كه با تولد گشوده شده است با مرگ بسته ميشود.
براي انساني كه در يك دوره محدود پا به حيات دنيا ميگذارد و پس از سالهايي زندگي ميميردمهمترين چيز از نظر عقلي و ديني محاسبه دوران زندگي است. به ويژه اينكه حيات پس از مرگ و قيامت و پاداش و مجازات و بهشت و دوزخ و حيات ابدي از مهمترين موضوعاتي است كه قرآنكريم از آنها به تفصيل ياد كرده است.
در حقيقت ساعت و روز و هفته و ماه و سال بسترها و ظروفي هستند كه انسان در اختيار دارد تا در مدتي محدود شخصيت الهي خودش را با اعتقاد و عمل منطبق بر تعاليم الهي بسازد و در مدت زندگي كوتاه دنيا، حيات ابدي سعادتمندي را براي خودش رقم بزند.
خداوند حسيب است بلكه نعمالحسيب است.
آخرت روز حساب است.يكي از نامهاي قيامت «يومالحساب»[6] است. و در مورد محاسبه اعمال و كارهاي انسان قرآن فرموده است:
ان تبدوا ما في انفسكم او تخفوه يحاسبكم به الله.[7]
بحث محاسبه اعمال و توجه انسان به اين حقيقت بزرگ علاوهبر قرآنكريم در كلام نوراني پيشوايان دين نيز بسيار منعكس شده از جمله:
امام هفتم عليهالسلامفرمود: ليس منا من لم يحاسب نفسه في كل يوم فان عمل حسناً استزاد الله، و ان عمل سيئاً استغفرالله منه و تاب اليه.[8]
از ما نيست كسي كه هر روز نفس خود را حسابرسي نكند، اگر كار خوب انجام داده از خداوند (توفيق) زيادتر بخواند، و اگر كار بد انجام داده از خداوند استغفار كرده و به سويش توبه كند.
و از رسول گرامي اسلام(ص) نقل شده كه فرمود:
حاسبوا انفسكم قبل ان تحاسبوا، و زنوا قبل ان توزنوا و تجهزوا للعرض الاكبر.[9]
نفسهايتان را محاسبه كنيد قبل از اينكه محاسبه شويد، و آنها را سنجش كنيد قبل از اينكه سنجش شويد، و براي عرضهگاه بزرگتر قيامت آماده شويد.
اميد كه در پرتو محاسبه مستمر خود، سالي توام با خشنودي خداوند، معنويت و موفقيت و سعادت و شادكامي داشته باشيم.
منبع:سازمان دارالقرآن الکریم