حجت الاسلام رفیعی: والدین؛ عامل بهشتی یا جهنمی شدن انسان

امام صادق علیه السلام به صورت مکتوب این حدیث را برای یکی از یارانشان نوشته اند؛ این حدیث سه بند و مطلب دارد و بسیار مهم است چون حضرت فرموده اند اگر دوست داری عاقبت به خیر شوی سه کار را انجام بده، انبیاء و اولیای خدا دعا می کردند که مسلمان بمیرند چون عاقبت به خیری مساله ای مهم است. قرآن می فرماید مراقب باشید مسلمان از دنیا بروید، امام سجاد علیه السلام در صحیفه سجادیه یک دعا برای عاقبت به خیری دارد.

همه ی ما جریان بلعم باعوراء را شنیده ایم که خدا در قرآن فرموده که او اسم اعظم داشت اما در نهایت مثل سگ شد. طلحه و زبیر یک عمر در راه خدا شمشیر زدند اما در نهایت در جنگ جمل از دنیا رفتند.

امام صادق علیه السلام  فرمود: «اگر می خواهی کارت به خیر تمام شود تا موقعی که می میری، در اولین کار نعمتهای خدا را در راه معصیت صرف نکن.» زبانت را که نعمت خداست در معصیت خرج نکن. یک شخصی بد در زمان امام صادق علیه السلام که به شتربانش فحش داد و بعد از آن خدمت حضرت آمد، حضرت از او پرسید چرا فحش دادی؟ من دوست ندارم شیعیانم فحش بدهند. شیعیان باید طوری باشند که مردم وقتی آنها را می بینند بگویند: این شیعه ی جعفر علیه السلام است، اگر چنین شود ما خوشحال می شویم. یعنی به قدری راست گفتار و راستگو باشند که شناخته شوند.

امام صادق علیه السلام فرمودند: اعمال شما را سه بار نزد ما می آورند و ما از همه ی اعمال شما آگاه هستیم. اول دوشنبه و پنجشنبه هر هفته، دوم اول هر ماه و سوم نیمه شعبان. به عبارتی گزارش هفتگی، ماهیانه و سالانه اعمال و پرونده ما نزد امامان می رود.

دومین اقدام برای عاقبت به خیر شدن: «به صبر خدا مغرور نشوید خدا حلیم و بردبار است» خدا ستارالعیوب و ستارالذنوب است. خدا نیکی را منتشر می کند وقتی یک کار نیک انجام دهی همه می فهمند اما بدی را می پوشاند اما حال که خدا صبور است و گناه را می پوشاند غرور نباید انسان را بگیرد. یکی از صفات خدا این است که حلیم است و عجله نمی کند.

سومین اقدام در کلام نورانی امام صادق علیه السلام برای عاقبت به خیر شدن: «هر کس که به ما اهل بیت (علیهم السلام) منسوب است را احترام کن» اگر سید است به خاطر سیادتش، اگر سخنران است به خاطر حدیث خواندنش و اگر مداح است به خاطر شعر خواندنش. حتی فرموده اند ممکن است بعضی هایشان خوب نباشند اما شما باید او را احترام کنی چون منسوب به اهل بیت علیهم السلام است.

هر کس این سه کار را انجام داد امام صادق علیه السلام قول داده که عاقبت به خیر شود.

نحوه معاشرت با همسر

انسان یک موجود اجتماعی است و باید روش معاشرت با افراد مختلف را بلد باشد. ببینیم امام صادق علیه السلام با اقشار مختلف مردم چگونه رفتار می کردند، اول برخوردشان را با زنان بررسی کنیم. امام صادق علیه السلام هفت پسر و سه تا دختر داشتند یکی از پسران ایشان به نام اسماعیل بود.

یک روز اسماعیل عصبانی شد و همسرش را زد و از خانه بیرون کرد و همان روز هم به سختی مریض شد. آدمهای خوب اینگونه اند وقتی اشتباهی مرتکب می شوند خدا مچشان را زود می گیرد تا به خودشان بیایند. امام صادق علیه السلام نزد آن عروس می رود و می فرماید از پسر من بگذر و او را حلال کن. نقش پدرشوهر و مادرشوهر این است نباید آتش را بالا بیاورند و باید اختلاف را حل کنند. این خیلی هنر است حضرت یک کادو گرفتند و از عروسشان خواهش کردند به خانه برگردد.

در روایت داریم اگر زنی بداخلاقی کند در خانه عمرش کوتاه می شود و اعمالش از بین می رود، بداخلاقی نه اینکه حتما دعوا کند و فحش دهد بلکه مثلا به شوهرش بگوید: من که در خانه ی تو خیر ندیدم. یا مثلا شوهرش را مقایسه کند، هرچه در آن روز نماز خوانده از بین می رود.

امام صادق علیه السلام فرمودند: مردی که می خواهد زن داری کند باید سه ویژگی داشته باشد که اگر این ویژگی ها را نداشته باشد باید برود کسب کند، یک مرد باید در خانه خوش اخلاق باشد. دوم وسعت مالی، سوم غیرت.

 مرد که به خانه می آید باید به اهل منزل آرامش همراهش بیاورد. این حدیث است که آدم فحّاش به بهشت نمی رود و اگر بداخلاق باشد فشار قبر دارد. آنچه که دارد باید خرج کند بخل و خساست نکند و آنچه دارد باید برای زن و بچه اش خرج کند. انسانهای منافق تنها می خورند و مومن با زن و بچه اش می خورد. مرد باید غیور باشد این عکسها و فیلمها چیست که در جامعه دیده می شود مخصوصا افرادی که چهره هستند و مردم به آنها اعتماد می کنند و جوانها آنها را الگو قرار می دهند.

نحوه معاشرت با پدر و مادر

چهار بار خداوند در قرآن در کنار توحید می فرماید: و بالوالدین احساناً؛ به والدین خود احسان کنید. یک جوانی به نام ابراهیم بود که با مادرش بداخلاقی کرد و بعد هم وضو گرفت و خدمت امام صادق علیه السلام رفت. حضرت به او فرمود: برو! برو مادرت را راضی کن و برگرد. مادری که شکمش 9 ماه منزل تو بوده، شیره ی جانت غذایت بود و آغوشش گهواره ات بوده با او بداخلاقی می کنی!

اسلام برای کانون خانواده ارزش قائل شده است. شخصی از امام صادق علیه السلام پرسید پدر و مادر چه چیزی هستند و جایگاهشان چگونه است؟ حضرت فرمود: پدر و مادر بهشت و جهنم تو هستند، می توانی با آنها بهشتی یا جهنمی شوی. بزرگان و شخصیتهای ما احترامات عجیب و ویژه ای برای والدینشان قائل بودند و به جاهای خوبی رسیده اند.

نحوه معاشرت با همسایه

چقدر در این باره در اسلام سفارش شده است، خیلی! پیغمبر صلی الله علیه و آله می فرمود: جبرئیل به قدری درباره ی همسایه به من سافرش کرد که من فکر می کردم ارث می برد، مثل اولاد یا پدر و مادر ارث می برد. همه ی شما شنیده اید که حضرت زهرا سلام الله علیها تا صبح دعا می فرمود: الجار ثم الدار. در قرآن هم کلمه ی "جار" آمده و هم در سفارشات ائمه علیهم السلام وارد شده.

 حقوق همسایه خیلی بالاست الان متاسفانه در آپارتمان یکدیگر را نمی شناسند مراقب باشیم نیمه شب بوق نزنیم، آزار و اذیت نکنیم، بچه ها و مهمانانمان اذیت نکنند حتی مراسم و روضه هایمان نباید باعث آزار شود. پیغمبر صلی الله علیه و آله می فرمود: مسلمان کسی است که مردم از دست و زبانش در آسایش و آرامش باشند و آزارش به کسی نرسد.

نحوه معاشرت با خطاکار

یکی از بستگان امام صادق علیه السلام از سادات حسنی بود. بعضی از سادات حسنی با امام صادق علیه السلام مشکل داشتند و برای ایشان زحمت درست می کردند. یکی از بستگاه حضرت که از سادات حسنی بود یک شب خدمت ایشان آمد و می خواست چاقو و کارد بکشد و ناسزاهایش را به حضرت گفت و رفت. فردای آن روز حضرت در مقابل خانه ی او قدم می زد وقتی علت را جویا شدند حضرت فرمود: وقتی او رفت قرآن را باز کردم و به سوره ی رعد آیه 19 رسیدم که قرآن می فرماید: صله رحم کنید، تصمیم گرفتم بیایم با او صلح کنم. آن شخص در را باز کرد و آقا را که دید شرمنده شد و او را در آغوش کشید.

پیغمبر صلی الله علیه و آله که مبعوث شد خداوند به او سه دستور داد و فرمود: اگر می خواهی موفق باشی تا اخر این سه کار را انجام بده: عفو کن و کینه از کس به دل نگیر. به مردم آگاهی بده. از جاهل که نادان است و کشش ندارد از او اعراض کن.

وقتی به مردم می گویی ربا نخور باید از دلیلش او را آگاه کنی. در نهی از منکر باید مرتکب منکر را اقناع کنیم دختر خانم باید بداند ارتباط با نامحرم خطر در خانه ماندن، آبروریزی و مشکل در ازدواج برایش دارد.

امام صادق علیه السلام نسبت به خطاکاران با گذشت بود. حضرت در بستر وقتی در حال جان دادن بود فرمود: به همان کسی که ناسزا گفته بود هفتاد دینار بدهید تا دلش جذب شود. قرآن به پیغمبر صلی الله علیه و آله می فرماید:

بدی با خوبی یکسان نیست حال که خوبی با بدی برابر نیست اگر کسی به تو بدی کرده تو خوب برخورد کن و کینه به دل نگیر. این 4 نمونه از معاشرت امام صادق علیه السلام با اطرافیان بود.