اولين نائب امام زمان(عج) چه كسي بود؟
عثمان بن‌سعيد عمري، از ياران امام هادي (ع) و امام حسن عسكري(ع) بوده كه پس از شهادت ايشان، نخستين نائب امام زمان (عج) مي‌شود.
وارث:عثمان‌بن‌سعيد، نخستين نائب امام زمان (عج) است كه گفته شده از سن 11 سالگي به عنوان خادم امام جواد (ع) بوده و پس از آن، در ركاب امام هادي(ع) و امام حسن عسكري(ع) حضور داشته و همواره مورد اعتماد آنان بوده است.
بنا بر آنچه در كتب و منابع رجالي آمده، عثمان بن سعيد، وكيل سه امام معصوم امام هادي(ع)، امام عسكري(ع) و امام زمان(عج) بوده است. با اين حال برخي از متون ديگر او را در ۱۱ سالگي خدمتگزار امام جواد(ع) هم دانسته‌اند كه از اعتماد امام برخوردار بوده و برخي مأموريت‌هاي مهم به او سپرده مي‌شد.
عثمان بن سعيد، نخست در شمار اصحاب امام هادي(ع) بوده و به وكالت او از سوي امام هم تصريح شده است. اعتماد امام هادي(ع) به عثمان به گونه اي بوده كه از احمدبن اسحاق نقل شده است: از حضرت هادي(ع) پرسيدم: «با چه كسي داد و ستد كنيم و از چه كسي مطلب را بگيريم و گفته چه كسي را بپذيريم؟» امام فرمود: «عثمان‌بن‌سعيد عمري مورد اعتماد من است؛ آنچه را از من به تو برساند، به طور قطع از من مي‌رساند و آنچه را از قول من براي تو گويد، به طور قطع از من مي‌گويد. سخن وي را گوش كرده، اطاعت نما؛ زيرا او مورد اعتماد و امين است».
شيخ طوسي درباره او نوشته: «سفيراني كه از جانب ائمه اطهار(ع) به نيكي ياد شده‌اند؛ نخستين آنان مرد بزرگواري است كه حضرت امام هادي(ع) و امام عسكري(ع) او را توثيق فرموده‌اند و او، شيخ موثق ابوعمر عثمان بن سعيد عمري است.
عثمان، پس از امام هادي(ع)، از اعتماد امام حسن عسكري(ع) هم برخوردار بود. در روايات مختلفي نقل شده كه امام عسكري عثمان را خطاب قرار داده و وكيل خود دانسته، و در جاي ديگر، اطرافيان را شاهد مي‌گيرد كه عثمان بن سعيد وكيل من است. امام او را به عنوان رئيس وكلا معرفي كرد؛ به اين معنا كه تمام وجوهاتي كه شيعيان، توسط وكلا مي‌فرستادند، به عثمان مي‌رسيد و او آنها را به امام مي‌رساند.
پس از شهادت امام عسكري، عثمان بن سعيد، عهده‌دار مراسم كفن و دفن امام شد. به اعتقاد اماميه، اين نشانه‌ها بر نمايندگي او از امام زمان(ع) گواهي مي‌دهد.
امام عسكري(ع) به نيابت عثمان بن سعيد تصريح كرده است. او فرزند خود را به چهل نفر از اصحاب خود نشان داده و به آنها ابلاغ كرده است كه در طول غيبت امام دوازدهم، از عثمان، اطاعت كنند. بنابر روايتي ديگر، حضرت مهدي در ديدار با اهل قم، به نيابت عثمان بن سعيد اشاره كرد و آنان را به او ارجاع داد.
عثمان بن سعيد، به علت سختگيري‌هاي مأموران دولتي در سامرا و وجود دشمنان فراوان، به دستور حضرت مهدي(عج) به بغداد رفت. به گفته جاسم حسين، در كتاب تاريخ سياسي غيبت امام دوازدهم، با آنكه سامرا پايتخت بود، اما به دليل وجود لشكريان سلسله عباسي كه همواره مخالف ائمه بودند و او مي‌خواست سازمان وكالت را به دور از چشم آنان رهبري كند، از اين رو به بغداد رفت و محله شيعه‌نشين كرخ را محل سازماندهي اماميه قرار داد.
عثمان در مدت نيابت، رهبري وكلاي نواحي مختلف را بر عهده گرفت و امانات، وجوهات و هداياي مردم را مي‌گرفت و براي امام (ع) مي‌فرستاد. او همچنين نامه‌هاي شيعيان را به امام، و دست‌نوشته‌ها و توقيعات حضرت مهدي(عج) در پاسخ به شيعيان را به صاحبان اصلي مي‌رساند. وقتي جعفر برادر امام عسكري(ع) ادعاي نيابت كرد، احمد بن اسحاق از اصحاب امام حسن عسكري(عج) براي اطلاع از درستي يا نادرستي ادعاي جعفر، نامه‌اي نوشت و به وسيله عثمان بن سعيد براي حضرت مهدي(عج) فرستاد. امام در پاسخ نامه، امامت جعفر را رد كرد و او را مفسد و ترك‌كننده نماز خواند.
امام زمان(عج) هنگام وفات عثمان بن سعيد به فرزندش محمد بن عثمان نامه‌اي نوشت و به او تسليت گفت. امام دوازدهم در اين نامه، رضايت كامل خويش را از عثمان بن سعيد اعلام داشته و براي او طلب مغفرت كرده است. امام زمان همچنين از احساس غربت خود در نبود عثمان بن سعيد سخن گفته و فرزندش محمد بن عثمان را به جاي او منصوب كرده است. بخشي از نامه تسليت به اين شرح است:
«پدر تو به سعادت و نيكبختي زندگي كرد و وفات نمود در حالتي كه محمود و پسنديده بود. خدا او را رحمت كند و او را به اوليا و سادات و مواليان او ملحق نمايد. خداوند روي او را تر و تازه نمايد و لغزش‌هاي او را ببخشد و جزا و اجر تو را زياد كند و صبر نيكو در مصيبت او به تو عطا فرمايد، تو مصيبت زده شدي و ما نيز مصيبت زده شديم، و مفارقت پدرت تو را و ما را به وحشت انداخت. پس خداوند او را به رحمت خود مسرور فرمايد در منقلب و مثواي او كه آرامگاه او است.»