بازگشت عیسی(ع) در آخرالزمان باور مشترک مسلمانان و مسیحیان

نقطه اشتراک تفکر دین مبین اسلام با مسیحیت در بازگشت تمدن‌ساز عیسی(ع) در مقطعی از آخرالزمان و زمینه‌سازی برای حکومتی الهی همراه با ارزش‌های آسمانی است. موضوع بازگشت عیسی(ع) در عهد جدید با عنوان «second comming» مشهور است. 

درباره بازگشت مسیح، عهد جدید با تأکید فراوان اعلام می‌کند که شخص عیسی (یوحنا 14: 3) به صورت ناگهانی و بدون اطلاع قبلی (متی 24: 32ـ51) در جلال و هیبت پدر و به همراه فرشتگان (همان 16: 27) و همراه با پیروزی و فتح (لوقا 19: 11ـ27) به جهان بازخواهد گشت و با تشکیل حکومت و برپایی ملکوت الاهی، بنی‌اسرائیل و همه مؤمنان به خود را نجات خواهد داد. همان طور که اشاره شد،‌ منظور از بازگشت مسیح، آمدن دوباره او در آخرالزمان است. از بازگشت مسیح علاوه بر «آمدن دوباره» (Second Coming)، با عنوان «رجعت مسیح» (پاروسیا / parousia) نیز یاد می‌شود؛ پاروسیا یک اصل اعتقادی است که می‌گوید: «بازگشت نهایی مسیح، برخاسته از مردگان، تاریخ بشر را به پایان خواهد رساند». پولُس، از شخصیت‌های کتاب «اعمال رسولان» که بخشی از عهد جدید است، فلسفه این بازگشت را تکمیل نقشه نجات بشر بیان می‌کند: «مسیح نیز چون یک‌بار قربانی شد تا گناهان بسیاری را رفع نماید، بار دیگر بدون گناه برای کسانی که منتظر او هستند ظاهر خواهد شد، به جهت نجات» (عبرانیان 9: 28). 

در هر صورت اعتقاد مشترکی درباره رجعت عیسی(ع) در آخرالزمان با مسیحیت وجود دارد با این تفاوت که آنها معتقدند او به صلیب کشیده شده است، اما قرآن این اعتقاد را رد می‌کند و می‌فرماید او به صلیب کشیده نشده و به قتل نرسیده است. در  آیه116 سوره مائده درباره مسأله عدم صلیب کشیده شدن عیسی (علیه‏‌السلام) می‌فرماید «وَ قَوْلِهِمْ إِنَّا قَتَلْنَا الْمَسیحَ عیسَى ابْنَ مَرْیَمَ رَسُولَ اللَّهِ وَ ما قَتَلُوهُ وَ ما صَلَبُوهُ وَ لکِنْ شُبِّهَ لَهُمْ وَ إِنَّ الَّذینَ اخْتَلَفُوا فیهِ لَفی‏ شَکٍّ مِنْهُ ما لَهُمْ بِهِ مِنْ عِلْمٍ إِلاَّ اتِّباعَ الظَّنِّ وَ ما قَتَلُوهُ یَقیناً؛ و گفته ایشان که: «ما مسیح، عیسى بن مریم، پیامبر خدا را کشتیم»، و حال آنکه آنان او را نکشتند و مصلوبش نکردند، لیکن امر بر آنان مشتبه شد و کسانى که در باره او اختلاف کردند، قطعاً در مورد آن دچار شکّ شده‏‌اند و هیچ علمى بدان ندارند، جز آنکه از گمان پیروى مى‏‌کنند و یقیناً او را نکشتند». 

1. آیه‌ای که حاکی از بازگشت عیسی(ع) در آخرالزمان است

یکی از آیات مورد استناد اندیشمندان مسلمان درباره بازگشت عیسی(ع) در آخرالزمان استناد به آیه159 سوره نساء است که خداوند می‌فرماید: «وَ إِنْ مِنْ أَهْلِ الْکِتَابِ إِلَّا لَیُؤْمِنَنَّ بِهِ قَبْلَ مَوْتِهِ وَیَوْمَ الْقِیَامَةِ یَکُونُ عَلَیْهِمْ شَهِیدًا؛ از اهل کتاب اَحدی نیست مگر آن که پیش از مرگش به عیسی ایمان می آورد و عیسی(ع) در قیامت بر آنها شاهد است».

در این آیه صراحت دارد اهل کتاب قبل از مردن به عیسی(ع)‌ ایمان می‌آورند. البته استدلال دیگری وجود دارد که گفته می‌شود ضمیر مرجع در «موته» به عیسی(ع) باز می‌گردد به این معنا که قبل از مردن عیسی(ع) به او ایمان می‌آورند.  بر اساس کتب تفسیری و روایی این آیه حاکی از رجعت عیسی(ع) و ایمان اهل کتاب به ایشان است. شیخ حر عاملی درباره آیه مذکور نقل می‌کند: «حجاج از شخصی به نام حوشب درباره این آیه سؤال می‎کند و او می‎گوید: إن عیسى ینزل قبل یوم القیامة الى الدنیا فلا یبقى أهل ملّة یهودى و لا غیره الّا آمن به قبل موته؛ عیسی(ع) قبل از دوران قیامت به دنیا نازل می‎شود پس هیچ قوم یهودی و نه کس دیگری باقی نمی‎ماند مگر اینکه قبل از مرگ عیسی(ع) به ایشان ایمان می‎آورد. بعد حجاج گفت این حدیث را از کجا نقل کردی؟ حوشب گفت از امام محمد باقر(ع) نقل کردم. حجاج گفت از چشمه زلالی آن را آوردی.» (الإیقاظ من الهجعة بالبرهان على الرجعة، ص340؛ تفسیر البرهان، ج2، ص197).

همچنین علامه مجلسی ضمن اینکه دلیل زنده بودن عیسى(ع) را با آیه شریفه‏ «وَ إِنْ مِنْ أَهْلِ الْکِتابِ إِلَّا لَیُؤْمِنَنَّ بِهِ قَبْلَ مَوْتِهِ‏» معرفی می‌کند، در ادامه می‎‌گوید: «تمام اهل کتاب پیش از مرگ عیسى و قبل از روز قیامت به وى ایمان مى‏‌آورند و او بر آنها گواه است، در صورتى که همه می‌دانیم که نصارى و اهل کتاب از موقع نزول این آیه تاکنون ایمان به او نیاورده‌‏اند؛ پس ناچار باید که در آخرالزمانباشد.» 

2. رجعت عیسی(ع) در سن کهولت و مبارزه با دجال

از آیات دیگری که استدلال بر زنده بودن عیسی(ع) و بازگشت ایشان در آخرالزمان دارد، آیه 46 سوره آل‌عمران است آنجا که خداوند فرمود: «وَ یُکَلِّمُ النَّاسَ فِی الْمَهْدِ وَکَهْلًا وَ مِنَ الصَّالِحِینَ؛ و با خلق در گهواره و بزرگسالی سخن گوید و او از جمله صالحان است». بر اساس استنادات تاریخی، عیسی(ع)‌ در زمان جوانی یا میانسالی به آسمان عروج کرد و یا به اعتقاد مسیحیان، ایشان در سن میانسالی به صلیب کشیده شد و هیچ گاه به کهولت نرسید. برخی مفسران و اندیشمندان مسلمان گفته‌اند این آیه گویای بازگشت عیسی(ع)‌ در آخرالزمان و مبارزه با دجال و دجالیان است.   

استناد مفسر اهل سنت بر بازگشت عیسی(ع) در آخرالزمان

طبری در تفسیر خود به نام «جامع البیان عن تاویل القرآن» که از جمله قدیمی‌ترین کتب تفسیری مسلمانان در قرن سوم هجری است، ذیل این آیه نقل می‌کند: حدثنی یونس قال، أخبرنا ابن وهب قال، سمعته - یعنی ابن زید - یقول فی قوله: " ویکلم الناس فی المهد وکهلا "، قال: قد کلمهم عیسى فی المهد، وسیکلمهم إذا قتل الدجال، وهو یومئذ کهلٌ؛ وهب گفت از ابن زید شنیدم که درباره آیه «وَ یُکَلِّمُ النَّاسَ فِی الْمَهْدِ وَکَهْلًا وَ مِنَ الصَّالِحِینَ» گفت: عیسی(ع) در مهد با آنان سخن گفت و به زودی با آنان هنگام قتل دجال سخن می‌گوید در آن زمان که به سن کهولت می‌رسد». نکته جالب اینجاست که در باور مسلمانان، در آخرالزمان عیسی(ع) در کشتن دجّال و برتری بخشیدن دین اسلام و در ایجاد جامعۀ آرمانیِ آخرالزمانی، نقش ایفا می‌کند. 

ابن داوود از عالمان اهل سنت در کتاب سنن خود در باب خروج دجال روایتی از رسول گرامی اسلام(ص) در این باره مطرح می‌کند که آن حضرت فرمود: «بین من و او- یعنی عیسی(ع)- پیامبر دیگری نیست و او نزول می‌کند. هرگاه او رادیدید بشناسیدش ... او با مردم به جهت اسلام می‌جنگد، صلیب را می‌شکند و جزیه را بر می‌دارد و خداوند در زمان او همه‌ی امت‌ها را به جز اسلام هلاک می‌کند. و مسیح، دجّال را می‌کشد، پس از آن چهل سال در روی زمین می‌ماند و سپس فوت می‌کند و مسلمانان بر او نماز خواهند خواند» ( سنن ابی داود، باب خروج الدجال، ح 3766)

مسیح(ع) پرچمدار انتظار ظهور منجی/ بیایید بار دیگر به عیسی(ع) ایمان بیاوریم

همچنین همان طور که بیان شد، در باور شیعه عیسی(ع)‌ پیامبری است که بناست در آخرالزمان به دنیا بازگردد که برخی استنادات روایی آن را عنوان کردیم. بازگشت عیسی(ع)‌ به دنیا، مبارزه با دجال و دجالیان، مسلمان کردن مسیحیان، تلاش بر گرفتن عهد از مسیحیان برای امام عصر(عج)، اقامه نماز پشت سر مهدی(عج) و ... از جمله روایات شیعه درباره نقش تمدنی عیسی(ع) در آخرالزمان است. بنابراین بازگشت عیسی(ع)‌ از نگاه شیعه در آخرالزمان و مبارزه ایشان با دشمنان امام عصر(عج) از مسلمات اعتقادی شمرده می‌شود. به عنوان نمونه از پیامبر اکرم(ص) نقل شده است «... از شماست قائم که از ذریه علی و فاطمه و از فرزندان حسین است و عیسی بن مریم (ع) پشت او نماز می گزارد هنگامی که خدا او را به زمین فرود می آورد؛‌ و مِنکُم القائِم یُصَلّی عِیسى بنُ مَریم خِلفَه إذا أهبَطَهُ اللّهُ إلَى الأرضَ مِن ذریّةِ عَلىٍ و فاطمةٍ مِن وُلدِ الحُسَین‏»   (بحارالانوار، ج 51، ص 77)

منبع:تسنیم