با یک نیت همه را شریک کنید!

راوی می گوید از امام رضا علیه السلام پرسیدم: تا چند نفر را می توانم در حج خود شریک سازم؟ ابو الحسن فرمود: هر چند نفر که مایل باشی.[2] از روایات استفاده می شود به شخصی که اینگونه عمل می کند خداوند دو ثواب می دهد: 1- ثواب عملی که انجام داده است. 2- صله رحمی که انجام داده است. و خداوند، به تمام کسانی که شریک هدیه اش کرده است؛ ثواب عمل او را می دهد؛ بدون آنکه ثواب کسی کم شود.

شخصی آمد خدمت امام کاظم علیه السلام و گفت: من خواستم مکه مشرف شوم؛ به من گفتند: یک طواف و دو رکعت نماز برای من بجا آور و من فراموش کردم. حضرت فرمودند: هر وقت مکه مشرف شدی؛ یک طواف و دو رکعت نماز بخوان و در پایان بگو: خدایا این طواف و دو رکعت نماز آن را برای خودم، اهل و عیالم، والدینم، خویشانم و تمام همشهریانم قرار بده.[1]

در واقع این خیرات، خدمتی به گذشتگان و عروج کنندگان از این دنیا است. قطعا توجه به همه رفتگان، آثار و برکات خاصی دارد. البته اندیشه نسبت به این کار به نوعی ریشه معنوی و دینی دارد. مثلا نماز دسته جمعی، دعای دسته جمعی، و مواردی از این قبیل که هم منفعت عمومی دارد و هم منفعت معنوی. در دعاهای قرآنی، معمولا جمع لحاظ شده است: «رَبَّنا آتِنا فِی الدُّنْیا حَسَنَهً وَ فِی الْآخِرَه حَسَنَه وَ قِنا عَذابَ النَّارِ: خدایا در دنیا و آخرت بر ما نیکی عطا کن و ما را از آتش نگه دار».[3] «رَبَّنا وَ اجْعَلْنا مُسْلِمَیْنِ لَکَ وَ مِنْ ذُرِّیَّتِنا أُمَّهً مُسْلِمَهً لَکَ: خدایا ما را از مسلمین قرار ده و نسل ما را از ایمان آورندگان بر تو قرار ده».[4] «رَبَّنا لا تُزِغْ قُلُوبَنا بَعْدَ إِذْ هَدَیْتَنا وَ هَبْ لَنا مِنْ لَدُنْکَ رَحْمَه: خدایا قلب ما را بعد از هدایت آلوده نکن و برنگردان و رحمتت را بر ما هدیه کن» [5] و ده ها آیات دیگر که همانند آیات فوق، می باشد.

روایتی از پیامبر صلی الله علیه و آله نقل شده است؛ که می فرماید: «مردگانتان را که در قبرها آرمیده اند؛ از یاد نبرید. مردگان شما امید احسان شما را دارند. مردگان شما زندانی هستند و به کارهای نیک شما رغبت دارند. آنها خود، قدرت انجام کاری ندارند؛ شما صدقه و دعائی به آنها هدیه کنید».[6]

و در حدیثی از امام صادق علیه السلام نقل شده که فرمود: «مرده به خاطر طلب رحمت و آمرزشی که برای او می شود؛ شادمان می گردد. همان گونه که زنده به وسیله هدیه ای که به او می دهند؛ خوشحال می گردد».[7]

هم چنین آن ها از کارهای خیری که بازماندگان آنان، به نیابت از آنان انجام می دهند؛ بهره مند گشته، و خوشحال می شوند. هر چند آن کار کوچک باشد. برای همین در روایات سفارش گردیده که به نیابت از مردگان، کارهای خیر انجام دهید و یا ثواب کارهای خیر خود را به آنها هدیه کنید. تا جائی که فرموده اند «فرزندانی که بعد از مرگ پدر و مادرشان، آن ها را یاد نمی کنند و خیراتی برایشان نمی فرستند؛ ممکن است؛ عاق والدین گردند.[8]

ملاحظه کردید که در آیات و روایات سخن از جمع بود. مومنین، مومنات، مردگان مومنین ومومنات و...

مطلب دوم: اگر بخواهیم برای اموات خیرات و هدیه ای بدهیم، آیا سیر کردن شکم یک فقیر ثواب بیشتری دارد یا تلاوت قرآن ؟

روایتی از پیامبر صلی الله علیه و آله نقل شده است؛ که می فرماید: «مردگانتان را که در قبرها آرمیده اند؛ از یاد نبرید. مردگان شما امید احسان شما را دارند. مردگان شما زندانی هستند و به کارهای نیک شما رغبت دارند. آنها خود، قدرت انجام کاری ندارند؛ شما صدقه و دعائی به آنها هدیه کنید

ابتدا باید گفت که انجام همزمان اطعام و تلاوت قرآن امکان پذیر است؛ زیرا انسان مومن در همان حالی که به تهیه مقدمات اطعام می پردازد، می تواند قرآن را نیز تلاوت کرده و پاداش آن را به مردگان هدیه کند . با این وجود، نکات ذیل نیز باید مورد توجه قرار گیرد:

1. سیر کردن گرسنه، بویژه زمانی که او در معرض مرگ و یا ضرر جدی است از واجبات است و تلاوت قرآن از مستحبات.

2. فرد مومنی که قرآن را تلاوت می کند اما در مورد سیرکردن گرسنگان بی تفاوت است در حقیقت به توصیه های قرآن عمل نکرده و چنین تلاوتی نیز از پاداش کامل برخوردار نیست.

3. روایاتی نیز وجود دارد که سیرکردن گرسنگان را از بهترین فعالیت ها می داند: «عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مِنْ أَحَبِّ الْأَعْمَالِ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ إِدْخَالُ السُّرُورِ عَلَى الْمُوْمِنِ إِشْبَاعُ جَوْعَتِهِ أَوْ تَنْفِیسُ کُرْبَتِهِ أَوْ قَضَاءُ دَیْنِهِ»؛ (کافی ج 2 ص 192) یکی از محبوب ترین اعمال در پیشگاه خداى عز و جل، شادى رساندن به مومن، سیر کردن او از گرسنگى، رفع گرفتارى و یا پرداخت بدهی اش می باشد.

4. با این وجود، جمع بین هر دو ممکن است، چه با روشی که در ابتدا گفته شد و چه آنکه از فقیری که او را سیر کرده، محترمانه درخواست شود که اگر توانست در مقابل این کمکی که به او شده  قرآنی را تلاوت کرده و هدیه روح میت مورد نظر کند.

پی نوشت ها:
[1] الکافی، ج  4، ص 316.
[2] الکافی، ج  4، ص 317.
[3] بقره، 201.
[4]  بقره، 128.
[5] آل عمران، 8.
 [6]عن النبیّ صلّی اللَّه علیه و آله: لا تنسوا موتاکم فی قبورهم و موتاکم یرجون إحسانکم و موتاکم محبوسون یرغبون فی أعمالکم البرّ و هم لا یقدرون، اهدوا إلی موتاکم الصّدقة و الدّعاء. انوار الهدایة ص 115 به نقل از: الحکم الزاهرة با ترجمه انصاری صفحه 232.
[7] الحکم الزاهرة با ترجمه انصاری، ص 233.
[8] الکافی ج 2، ص 163.