آداب غذا خوردن در اسلام

وارث: هیچ رزقی شیرین‌تر از روزی حلال نیست و این شیرینی حلاوت بخش و برکت هر سفره در خانه است. دراین گزارش قبل از هر چیز باید متذکر شد که تمامی این احادیث جزء مستحبات محسوب می گردند و اصلی ترین و مهمترین امر این است که انسان غذا و لقمه ای را که می‌خورد از راه حلال به دست آمده‌باشد و شبهه ناک نباشد. زیرا اگر لقمه حرام باشد انسان هر کدام از این مستحبات را هم انجام دهد فایده ای ندارد چون اصل را کنار گذاشته و به فرع پرداخته است.

اهل بیت (ع) به مقتضای «کلم الناس علی قدر عقولهم »، متناسب با زبان و فرهنگ مخاطبان خویش سخن می‌گفتند . برای مثال: «انما قصوا الاظفار لانها مقیل الشیطان و منه یکون النسیان»; «ناخن هایتان را کوتاه کنید ; چرا که ناخن بلند جایگاه شیطان ((میکروب)) و باعث فراموشی است» . البته تفسیر شیطان به میکروب صرفا یک احتمال قوی است .

امیرالمؤمنین (ع) نیز فرمود: «لاتشربوا الماء من ثلمة الاناء و لا من عروته فان الشیطان یقعد علی العروة و الثلمة»; «از شکاف و دستگیره ظرف نیاشامید که محل نشستن شیطان است». در روایتی دیگر می‌خوانیم که رسول خدا (ص) فرمود: «از دستگیره ظرف نیاشامید که محل جمع شدن چرک است». بنابراین، باید دقت کرد تا به مقصود اصلی حدیث، دست یافت .

پیامبر گرامی اسلام (ص) در رهنمودی به ابوذر فرمود: «یا اباذر لیکن لک فی کل شی ء نیة صالحة حتی فی النوم و للاکل»; «ای ابوذر! باید در هر کاری نیتی پاک داشته باشی، حتی خوردن و خوابیدن.»

خدای متعال می‌فرماید: «کلوا مما رزقکم الله الیه حلالا طیبا ...»; «ازآنچه خداوند روزی شما گردانیده، حلال و پاکیزه را بخورید ... .»

امام صادق (ع) از پدرانش، از رسول خدا(ص) روایت کرده است که «غذا اگر چهار ویژگی داشته باشد، پس کامل (بی نقص) است: از حلال تهیه شده باشد و خورندگان آن متعدد باشند و در ابتدا نام خدای بزرگ برده و در پایان سپاس گفته شود .» 

رسول خدا (ص) فرمود: «هر که روزی حلال بخورد، فرشته ای بر فراز او برای او استغفار کند تا از خوردن دست بکشد .»

نیز فرمود: «هر کس لقمه حرامی بخورد، چهل شبانه روز نماز او پذیرفته نمی‌شود و دعای چهل صبح گاه او نیز مستجاب نمی‌گردد و هر گوشتی که (لقمه) حرام رویانیده باشد، مستوجب آتش است و یک لقمه نیز گوشت می‌رویاند .»

نیز فرمود: «هرکس اهمیت ندهد که مالش را از چه راهی به دست آورده، خدا نیز اهمیت نمی‌دهد که از کدامین راه به آتش داخلش کند .»

بر اساس آیات و روایات، بهترین زمان غذا خوردن، صبح و شام است . در آیه 62 سوره مریم می‌خوانیم . «لهم رزقهم فیها بکرة و عشیا ...»; روزی شان صبح و شام در آن جا (بهشت) (آماده) است .»

امام صادق (ع) فرمود: «ترک العشاء خراب البدن »; «شام نخوردن، موجب خرابی بدن است .»

در حدیثی از امیرالمؤمنین (ع) روایت شده است که «غذا نخوردن در شب انسان را پیر می‌کند» . و فرمود: «چون کمی پیر شد، باید هر شب پیش از خواب چیزی بخورد که بهتر به خواب می‌رود و دهانش خوشبو می‌شود یا خلقش نیکو می‌گردد .» 

امام صادق (ع) فرمود: «پیرمرد، غذای شب را رها نمی کند، هر چند به یک لقمه باشد .»

در روایت است که پیامبر (ص) تا میهمان از غذا خوردن دست نمی‌کشید، خود را به خوردن مشغول می‌کرد . 

«اذا اکلت او شربت فقل: الحمدلله»; «اگر چیزی خوردی یا نوشیدی، خدا را سپاس گو .»

امام علی (ع) فرمود: «اگر کسی موقع غذا خوردن، نام خدا را بگوید، من ضمانت می کنم که از آن غذا دردی به او نرسد .»

پیامبر گرامی اسلام (ص) فرمود: «به هنگام غذا خوردن، کفش هایتان را درآورید ; چه آن که سنتی نیکو و برای پاها راحت تر است .» 

تواضع به هنگام غذا خوردن، در واقع احترام گذاشتن به نعمت های خدا و سپاس از اوست . علامه مجلسی می‌نویسد: «دو زانو بنشیند و خوابیده غذا نخورد ... و چهار زانو نشستن مکروه است و با خدمت کاران و غلامان چیز خوردن و بر روی زمین چیز خوردن، سنت است .»

پیامبر اکرم (ص) فرمود: «اذا اکل احدکم فلیاکل بیمینه ...»; «اگر کسی از شما غذا خورد، با دست راست بخورد .»

امام صادق (ع) فرمود: «لاتاکل بالیسری و انت تستطیع »; «با دست چپ نخور، در حالی که می‌توانی (از دست راست استفاده کنی) .» کراهت استفاده از دست چپ در مورد نوشیدن نیز وارد شده است.

این حکم شرع که به غذای داغ، برای خنک کردن آن، فوت نکنید، در عرف جامعه ما نیز کاملا جاافتاده است . فوت کردن به غذا، می‌تواند ضررهای فردی و اجتماعی داشته باشد، از جمله:

* با فوت کردن، چیزی از غذا بر سفره یا غذای دیگران بریزد

* بوی دهان در هوا پخش و به مشام دیگران برسد 

* گاه موجب انتقال بیماری می‌شود

در کتاب «اعجاز اسلام از نظر اخبار» آمده است: «... اگر دو لوله آزمایش، در هر کدام مقداری محلول باز و محلول فنولفتالئین ریخته شود، تولید رنگ ارغوانی خواهد کرد، در این صورت، اگر به یکی از آن دو لوله آزمایش، مقداری اسید کلریدریک اضافه کنیم، رنگ ارغوانی تبدیل به مایع سفید رنگی می شود و اگر به جای اسید کلریدریک، در دیگری به وسیله دهان بدمیم، نیز رنگ ارغوانی تبدیل به مایع سفید رنگ خواهد شد و نیز تحقیق و آزمایش ثابت کرده که هیچ ماده ای غیر از اسید کلریدریک نمی تواند رنگ ارغوانی را تبدیل به مایع سفید رنگ کند . با این مقدمه، نتیجه چنین می شود که هوای دهان که مرکب از دو اکسیژن و یک هیدروژن است، اگر به دو محلول باز و فنولفتالئین دمیده شود، تولید اسید کرده، رنگ ارغوانی را تبدیل به مایع سفید رنگ می کند و تحقیقات طبی هم ثابت کرده که اسید کلریدریک برای معده ضرر و زیان فوق العاده ای دارد . لذا می توان گفت که وصی ششم پیامبر اسلامی (ص) از این جهت و جهات دیگری که هنوز برای بشر مخفی است، از دمیدن به چیزهای گرم، اعم از خوردنی و آشامیدنی به عنوان مکروه، جلوگیری و نهی نموده است .»

 

امام حسن (ع) فرمود: « (از جمله آداب سفره) چهار چیز که از باب رعایت ادب است: خوردن از آن چه در جلوی توست، کوچک گرفتن لقمه، خوب جویدن غذا و کمتر نگاه کردن به صورت مردم است.»

در روایت است که نشستن سر سفره را طولانی کنید که از عمرتان محسوب نمی شود، و این تاکید، نشان دهنده اهمیت جویدن غذا و آرام خوردن است و چه بسا معنای آن، تاثیر خوب جویدن و آرامش به هنگام خوردن در طول عمر باشد .

امیرالمؤمنین (ع) فرمود: «کم خوردن نفس را گرامی تر و تندرستی را پایدارتر می کند». «هر گاه خداوند بخواهد بنده خود را اصلاح گرداند، سه چیز نصیب او کند: کم گویی، کم خوری و کم خوابی .»

پیامبر خدا(ص): شستن دستها پیش و پس از غذا، شفایی برای تن و مایه برکت در روزی است.

پیامبر خدا(ص): شستن دستها پیش از غذا، فقر را دور می‌کند و شستن دستها پس از غذا، اندوه را می‌راند و چشم را سلامت می‌دهد.

پیامبر خدا(ص): سفره هایتان را به سبزی آذین کنید؛ زیرا آن، همراه با گفتن بسم الله، شیطان را می‌راند.

رسول خدا(ص): به هنگام غذا، کفش هایتان را درآورید؛ چرا که این، رفتاری زیباست. چون غذا نهاده می‌شود، کفش های خود را درآورید؛ زیرا این کار، موجب آسایش بیشتر پاهایتان است.

پیامبر خدا(ص): هر کسی که غذای خود را با نمک آغاز کند وبا نمک به پایان ببرد، از هفتاد و دو درد، که جذام و برص(پیسی) از آن جمله است، در امان می‌ماند.

امام صادق(ع): بنی اسرائیل، غذا را با سرکه آغاز می‌کردند و با آن نیز به پایان می‌بردند؛ ولی ما با نمک آغاز می‌کنیم و با سرکه به پایان می‌بریم.

رسول اکرم(ص): خوردن بدون گرسنگی و خوابیدن بدون بیداری کشیدن و احساس نیاز به خواب، نزد خداوند، گناهی سهمگین است.

امام علی(ع): هر کس می‌خواهد هیچ غذایی به او زیانی نرساند، تنها هنگامی غذا بخورد که گرسنه شده و معده او ازخوراک پیشین، پاک شده باشد.