تجلی رحمت خاص خدا در رمضان و امتداد برکات در طول سال

وارث: 

حجت‌الاسلام حسن پویا، معاون پژوهشی مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)، به تبیین فلسفه روزه ماه مبارک رمضان و همچنین فضائل این ماه پرداخت و بیان کرد: خداوند متعال برای ایام، هفته‌ها و ماه‌ها امتیازهایی قائل شده است تا بشر رشد معنوی کند و یکی از این ایام که از بافضیلت‌ترین آن‌ها محسوب می‌شود ماه مبارک رمضان است.

وی تصریح کرد: انسان گاهی اوقات در طول زندگی دچار غفلت و بی‌توجهی نسبت به خداوند می‌شود و این ماه برای این قرار داده شده که او را بیشتر متوجه خداوند کند. در این ماه بین انسان‌هایی که روزه‌دار هستند یا کسانی که به دلیل عذر شرعی روزه نمی‌گیرند تفاوتی وجود ندارد و همه می‌توانند از فضائل آن بهره‌مند شوند؛ چراکه خداوند فرمود درهای رحمتم در این ماه برای همه گشوده است و روزه گرفتن یکی از درهای رحمت الهی است و به این معنا نیست کسانی که معذورند از این رحمت ناامید باشند.

درهای رحمت در ماه رمضان
پویا ادامه داد: بنابراین، خداوند در تمام ساعات این ماه برکت و فضیلت را قرار داده و در طول شبانه‌روز درهای رحمتش را به روی انسان باز کرده است. یکی از نکات قابل توجه این است که انسان با عبادت به خداوند تقرب پیدا می‌کند و روزه نیز یک عبادت الهی است، اما بیشترین زمانی که انسان با عبادت به خداوند نزدیک می‌شود در ماه مبارک رمضان است. انسان در نماز برای دقایقی مشغول عبادت است و در حج نیز به همین صورت است، اما در ماه رمضان چندین ساعت دائماً در حال تقرب به خداوند است. البته یک شرط دارد و آن این است که دست خود را به معصیت و گناه آلوده نکند و این طور نباشد که بهره او از این ماه فقط گرسنگی و تشنگی باشد.

وی بیان کرد: اینکه خداوند می‌فرماید روزه را بر شما واجب کردم تا شاید متقی شوید. کلمه شاید نشان می‌دهد که اگر از ناحیه ما کار به درستی انجام شود، این تقوا نیز حاصل خواهد شد. در این شب‌ها منادی ندا می‌دهد تا توبه‌کنندگان را بیامرزند. در ادامه این ماه به شب‌های قدر می‌رسیم. در روایت داریم که می‌فرماید کسی که در این شب‌ها استغفار نکند باید تا عرفه منتظر بماند. بنابراین همه این موارد نشان از فضیلت این ماه مبارک دارد.

پویا در پاسخ به این پرسش که چرا صرفاً یک ماه در سال چنین فضیلتی دارد؟ گفت: شاید خداوند ملاحظه ما را کرده که یک ماه را برای روزه‌داری قرار داده است. چه اینکه روزه ماه‌های رجب و شعبان نیز از فضیلت بسیاری برخوردار است و افرادی هستند که این دو ماه را روزه می‌دارند. بنابراین در طول سال این فضیلت وجود دارد، اما انسان فقط نباید به عبادت بپردازد، بلکه کسب درآمد و تأمین خانواده نیز از جمله وظایفی اوست. بنابراین انسان برای زندگی خلق شد و همه این موارد جزء شئون زندگی شمرده می‌شود.

امتداد برکت رمضان در طول سال
وی تصریح کرد: خداوند رحمت خود را در همه ماه‌ها شامل حال بندگان خود کرده است، اما در ماه مبارک رمضان این رحمت به صورت خاص وجود دارد. در طول سال در شب‌های جمعه این رحمت وجود دارد و در ماه رمضان هر شب. بنابراین، خداوند با رحمت خاص خود در ماه مبارک رمضان می‌خواهد انسان را با تمام وجود متوجه خود کند.

پویا با اشاره به جنبه سازندگی این ماه در طول سال، بیان کرد: جنبه سازندگی این ماه برای دیگر ایام سال نیز وجود دارد و کسی که از این ماه بهره ببرد، در تمام سال متنعم خواهد بود. اگر کسی در مراسم عزاداری امام حسین(ع) و یا  تشییع یک شهید شرکت کند تا مدتی احوالات خوش برای او می‌ماند و اگر در ماه مبارک رمضان به مدت یک یک ماه انسان توجه داشته باشد می‌تواند یک سال خود را بیمه کند. حتی گفته شده که مستحب است بعد از عید فطر نیز انسان چند روز روزه بگیرد و شاید دلیلش همین مسئله باشد.

آفات روش دعاخوانی جمعی
وی در پاسخ به این پرسش که بسته بودن مساجد و حرم‌های مطهر در ایام ماه مبارک رمضان چه تأثیری در عبادات مردم خواهد داشت؟ گفت: اساساً این روشی که ما انجام می‌دهیم، یعنی به صورت جمعی دعا می‌خوانیم، خوبی‌هایی دارد و بنده هم آن را مذمت نمی‌کنم، اما در زندگی ائمه(ع)، اولیای دین و علمای گذشته مرسوم نبوده است که عده‌ای جمع شوند و این طور عادت کنند؛ یعنی این طور باشد که حتماً زیارت جامعه کبیره و یا دعای کمیل را با جمع بخوانند. این روش در دعاخوانی شاید قدری بی‌توجهی آورد و مردم خودشان نتوانند ادعیه را بیاموزند.

معاون پژوهشی مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره) بیان کرد: بنابراین، این جمعی خواندن مرسوم نبوده است. البته برای نماز باران و یا نماز جماعت، جمعی بودن خوب است و فضیلت دارد. اما این را نداریم که دعای کمیل نیز باید به صورت جمعی خوانده شود. حتی برخی از علما بودند که روضه‌خوان را به منزل خود دعوت می‌کردند و برای خانواده خود مراسم می‌گرفتند. همچنین علمایی داشته‌ایم که خلوت خود را رها نمی‌کردند و می‌گفتند که انسان باید در خلوت خود با خدا راز و نیاز داشته باشد. بنابراین در حال حاضر این موقعیت فراهم شده است و نباید گفت که چون حرم‌های مطهر بسته شده‌اند باید عبادت را رها کنیم. اصل این است که انسان حرف دل خود را بزند و اشک بریزد. بنابراین اگر این گونه نگاه کنیم می‌توانیم بهره‌مند شویم.

درک ارزش قدر
پویا در پاسخ به این پرسش که مراد از درک لیالی قدر چیست و برای این درک چه سیری را باید طی کرد؟ گفت: در این مسئله علمای بزرگ اختلاف نظر زیادی دارند. برخی می‌گویند که هر کسی یک شب قدر خاصی دارد و شب قدر، فقط شب‌های نوزدهم، بیست‌ویکم و بیست‌وسوم نیست. در زندگی شیخ انصاری نقل کرده‌اند که ایشان یکبار اعمال شب قدر را برای تمام سال انجام داد تا بگوید در طول عمرم شب قدر را درک کردم. همچنین یک نظر نیز این است که مراد همین شب‌های خاص ماه مبارک رمضان است.

وی تصریح کرد: قدر دانستن شب‌های قدر، انسان را به قدر می‌رساند و اگر این فضیلت را درک کنیم، در شب قدر می‌توانیم به این قدر برسیم. کسی که هیچ توجهی به مقدرات و خواسته‌های خود ندارد و توبه نمی‌کند، قدر را درک نمی‌کند، ولو اینکه «بِکَ یا الله» هم بگوید. اما اگر قدر این قدر را نشناسد، درک نمی‌کند. درک این است که انسان بین خود و خدا به عظمت قدر برسد و گذشته‌اش را مرور و از گناهانش توبه کند تا مقدرات الهی شامل حالش شود.