آیت‌الله فقیهی تشریح کرد: داشتن فرزند از سوی خدا لازمه مادی بودن است، نقد باور غلط مسیحیان و یهودیان

آیت‌الله محسن فقیهی، استاد سطح عالی حوزه امروز، ۲۲ آبان در ادامه مباحث تفسیری سوره مبارکه بقره به آیه ۱۱۶ این سوره «وَقَالُوا اتَّخَذَ اللَّهُ وَلَدًا سُبْحَانَهُ بَلْ لَهُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ كُلٌّ لَهُ قَانِتُونَ» اشاره کرد و گفت: وَقَالُوا، ضمیر قَالُوا به یهود و نصارا و مشرکان بازمی‌گردد؛ آنها گفتند خداوند فرزندی برای خود انتخاب کرده است؛ مسیحیان، مسیح را فرزند خدا تعبیر می‌کنند و یهودیان هم عزیر را فرزند خدا می‌دانستند؛ ولد هم اعم از دختر و پسر است زیرا مشرکان، ملائکه را دختران خدا می‌دانستند.
 
وی با پرداختن به تعبیر «سُبْحَانَهُ» افزود: سبحانه یعنی خداوند از صفاتی که به او می‌دهند منزه است؛ آنچه در آسمان و زمین است برای خداست و در برابر خداوند قانت و خاشع هستند؛ قنوت اطاعت از روی خشنودی و رضایت و با جان و دل و قلب آرام است، زیرا شاید کسی جبراً از کسی یا قانونی اطاعت کند، ولی قانت، اطاعت اختیاری و همراه با رضایت است. 
 
آیت‌الله فقیهی با طرح این سؤال که چرا خدا فرزندی برای خود اتخاذ نمی‌کند، تصریح کرد: انسان برای بقای نسل و دستگیری در وقت پیری و سختی فرزند به دنیا می‌آورد، ولی خداوند نه نیازی به سرگرمی و کمک و نه احتیاج به بقا دارد، بنابراین خدا منزه از این تعابیر است؛ همچنین وقتی ملک و ملکوت برای خداست نیازی به کسی و چیزی ندارد.
 
داشتن فرزند لازمه مادی بودن است
 
استاد سطح عالی حوزه علمیه با بیان اینکه خداوند خالق والدین است، تصریح کرد: لازمه انسان، مادیت و جسم بودن است، ولی اگر خداوند فرزندی داشته باشد همین لازمه برای او ایجاد می‌شود و این با شأن الهی ناسازگار است؛ آسمان و زمین و ملک و ملکوت معدوم بودند و خداوند آنها را ایجاد کرد. لذا او بدیع‌السماوات و الارض است؛ ولید و والد نیاز به جسمیت و ماده دارد، ولی خدایی که آنها را خلق کرده فوق ماده است.
 
استاد سطح عالی حوزه با بیان اینکه خداوند به دلایل علمی و عقلی و نقلی نمی‌تواند، والد باشد و ولدی برای خود انتخاب کند، اضافه کرد: در سراسر آیات داریم که هر چه در آسمان و زمین است، تسبیح خدا را می‌گویند و هوشمند هستند؛ ممکن است علم به جایی برسد که برگ درختان و اشجار و کوه‌ها در حال تسبیح هستند؛ هنوز علم به آن مرتبه نرسیده است.
 
آیت‌الله فقیهی با اشاره به كُلٌّ لَهُ قَانِتُونَ اظهار کرد: این تعبیر به «لَهُ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ» بازگشت دارد، یعنی همه عالم خاضع و خاشع در محضر الهی هستند و اگر نافرمانی در جهان است، برای انسان است. بشر، ناقص‌العقل است که گردنکشی و نافرمانی می‌کند. در اینجا دو نوع اطاعت تکوینی و تشریعی مطرح می‌شود، اطاعت تشریعی برای انسان، خلق شده است و موجودات دیگر آن را ندارند، قرآن فرموده: «أَوَلَمْ يَرَوْا إِلَى الطَّيْرِ فَوْقَهُمْ صَافَّاتٍ وَيَقْبِضْنَ مَا يُمْسِكُهُنَّ إِلَّا الرَّحْمَنُ إِنَّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ بَصِيرٌ»، هر چه در آفرینش است، تسبیح او می‌گویند یا فرموده است: «وَإِنْ مِنْ شَيْءٍ إِلَّا يُسَبِّحُ بِحَمْدِهِ وَلَكِنْ لَا تَفْقَهُونَ تَسْبِيحَهُمْ».
 
نهی از تعابیر دون شأن خدا
 
وی اضافه کرد: داستان اتخاذ فرزند برای خدا ممکن است همیشه عامدانه نباشد، بلکه از روی جهل کسی این تعبیر را به کار برده و شایع شده است؛ انسان والدینش را دوست دارد و آنان را بزرگتر و ولیّ خود می‌داند و به آنان محبت می‌کند. این نوع محبت‌ها سبب شده تا برخی مجازا بخواهند خدا را هم بزرگ جلوه دهند و این‌گونه تعبیر می‌کنند که خدا پدر من است، یعنی خدا ولی و بزرگ و همه چیز من است؛ این اطلاق مجازی است.
 
آیت‌الله فقیهی تصریح کرد: ممکن است کسانی که خدا را به عنوان پدر مطرح می‌کنند و مسیح را فرزند خدا می‌دانند، منظورشان این نباشد که واقعا ازدواج و فرزندی به دنبال این ازدواج در کار باشد؛ علامه طباطبایی و برخی مفسران هم چنین احتمالی را داده‌اند؛ البته تعابیر اینها غلط است و خداوند به شدت آن را نهی فرموده است. گرچه خود مسیحیان هم که چنین باوری دارند، برای توجیه عدم سه‌گانگی در اعتقادشان همین توجیه را بیان می‌کنند.
 
استاد حوزه علمیه با اشاره به «بَدِيعُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَإِذَا قَضَى أَمْرًا فَإِنَّمَا يَقُولُ لَهُ كُنْ فَيَكُونُ»، تصریح کرد: به هرحال خداوند ابداع‌کننده آسمان و زمین است. لذا این نوع تعابیر ولو مجازی هم باشد درخور شأن الهی نیست و باید از تعابیر و اسماء و صفات توقیفی که خدا در قرآن به کار برده استفاده کنیم. لذا باید در تعبیرات دقت بیشتری کنیم.
 
وی افزود: انسان، افضل موجودات عالم است و همه آنچه در زمین است برای او خلق شده، بنابر این باید قانت و خاشع در برابر خداوند باشد و حق هم همین است نه اینکه گردن‌کشی کرده و راه انحراف برود.

منبع: ایکنا