جایگاه والای "مواسات و همدلی" در آیات قرآن و روایات

آدمی بر اساس فطرت به گونه‌ای خلق شده که برای بقاء و ادامه زندگی خود نیازمند ارتباط با دیگران است؛ زیرا به تنهایی قادر به حل تمامی مشکلاتش نیست. در انسان دنیایی از احساسات مانند شادی‌ها، غم‌ها، دلتنگی‌ها وجود دارد که نیازمند برطرف کردن این احساسات و نیازها به وسیله ارتباط با دیگران است. انسان با توجه به فراوانی نیازها و محدود بودنش، نمی‌تواند به تنهایی تمام مشکلاتش را حل کند. پس به دنبال کمک خواستن از طرف دیگران می‌رود. گستردگی، پیچیدگی و حجم زیاد مشکلات و گرفتاری‌های جامعه، مستلزم حل آنها به صورت گروهی و جمعی است که در آیات قرآن و روایات بسیاری به آن توصیه شده است.

به عنوان مثال، در روایات اهل‌بیت (ع) نیز نسبت به کار گروهی تأکید فراوان شده است؛ چنان‌که پیامبر اکرم حضرت محمد(ص) فرمودند: «أیُّها النّاسُ، علَیکُم بالجَماعةِ، وإیّاکُم والفُرْقةَ؛ [1] اى مردم! بر شما باد به جماعت و از پراکندگی بپرهیزید.» و همچنین امیر مؤمنان علی علیه‌السلام می‌فرماید: «یَدُ اللهِ مَعَ الجَماعَة؛ [2] دست (قدرت و عنایت) خدا با جماعت است.» معمولاً موفقیت‌های بزرگ جامعه با کمک و همکاری همه مردم به دست می‌آید.

یکی از آداب دین مبین اسلام که تأکید فراوانی نسبت به آن شده، موضوع همدلی و یاری رساندن به دیگر افراد جامعه است، تا جایی که بی‌تفاوتی نسبت به امور دیگر مسلمانان موجب خروج از اسلام شمرده شده است. پیامبر در حدیثی فرمودند: «مَنْ أَصْبَحَ لا یَهْتَمُّ بِأُمورِ الْمُسْلمینَ فَلَیْسَ بِمُسْلِمٍ؛ [2] هر کسی که صبح کند و اهتمامی به امور مسلمانان نداشته باشد، مسلمان نیست.» مسلمان واقعی به یاد همنوع خود است و هرآنچه را برای خود دوست دارد برای دیگر مسلمانان هم خواهد پسندید.

کرونا؛ و سختی معیشت مردم
بیماری کرونا امروزه سرتاسر جهان را فرا گرفته و باعث ضررهای جبران‌ناپذیری در بخش سلامت و معیشت مردم شده است. این بیماری باعث عزادار شدن بسیاری از افراد جامعه، و همچنین منجر به تعطیل شدن کسب و کار بخش قابل توجهی از جامعه شده است. گرچه هیچ قشری از تبعات این بیماری در امان نبوده اما، بیشترین سختی را قشر متوسط و ضعیف جامعه متحمل شده است. از این رو لازم است اقشار گوناگون و مجموعه‌های مختلف مردم دست به دست هم دهند تا با کار گروهی و جمعی، بخشی از دردها و مشکلات مردم را التیام بخشند.

انفاق از مِمَّا تُحِبُّونَ؛ محبوبیت الهی
کمک قشر ثروتمند و دارا، به مردم و قشر آسیب دیده، کاری ضروری، بسیار بزرگ و خیرخواهانه‌ای است اما به این معنا نیست که قشر متوسط و ضعیف از این کار خیر کنار بکشند، بلکه هر کسی به اندازه توان خودش باید در این همدلی و کمک مؤمنانه مشارکت داشته باشد تا مشمول آیه کریمه قرار گیرند که می‌فرماید: «لَنْ تَنَالُوا الْبِرَّ حَتَّىٰ تُنْفِقُوا مِمَّا تُحِبُّونَ وَمَا تُنْفِقُوا مِنْ شَیْءٍ فَإِنَّ اللَّهَ بِهِ عَلِیمٌ؛[3] شما هرگز به مقام نیکوکاران و خاصّان خدا نخواهید رسید مگر از آنچه دوست می‌دارید و محبوب شماست در راه خدا انفاق کنید، و آنچه انفاق کنید خدا بر آن آگاه است.» این انفاق و کار نیک محبوبیت خداوند متعال را به دنبال خواهد داشت، چنان‌که در سوره مبارکه آمده است: «وَأَنفِقُواْ فِی سَبِیلِ اللّهِ وَلاَ تُلْقُواْ بِأَیْدِیکُمْ إِلَی التَّهْلُکَةِ وَأَحْسِنُوَاْ إِنَّ اللّهَ یُحِبُّ الْمُحْسِنِینَ؛ [4] و در راه خدا، انفاق کنید و (با ترک انفاق) خود را به دست خود، به هلاکت نیفکنید و نیکی کنید که خداوند، نیکوکاران را دوست می‌دارد.»

مواسات؛ برترین اعمال نیک
مواسات، همدلی و همراهی با دیگران، نجوایی برخاسته از فطرت بیدار آدمی است که از بهترین جلوه‎‌های اعمال نیک به شمار می‌رود؛ چنان‌که پیامبر اکرم(ص) خطاب به امام علی علیه‌السلام می‌فرمایند: «سَیِّدُ اَلْأَعْمَالِ إِنْصَافُ اَلنَّاسِ مِنْ نَفْسِکَ وَ مُوَاسَاةُ اَلْأَخِ فِی اَللَّهِ وَ ذِکْرُ اَللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَى کُلِّ حَالٍ؛ [5] برترین و سرور اعمال عبارتند از: حق دادن به مردم از طرف خودت (رعایت انصاف) و همدردى با برادر دینى‌ات در راه خدا و ذکر خدای عز و جل در هر حال» و همچنین مواسات و همدلی در کلام امام علی علیه‌السلام به عنوان بهترین نوع کار نیک آمده است؛ چنان‌که حضرت فرمودند: «أحسَنُ الإحسانِ مُواساةُ الإخوانِ؛ [6] بهترین احسان، همدردی و همیاری با برادران است.»

بنابراین همه مردم از تمامی اقشار جامعه با همدلی و مواسات نسبت به گروه آسیب دیده، می‌توانند باعث گسترش سنت حسنه انفاق و برادری، شده و علاوه بر بهره‌مندی از برکات فراوان در زندگی، رضایت و محبوبیت الهی را نیز کسب کنند.
* حجت‌الاسلام سیداحسان دهسار استاد حوزه علمیه قم
================
پی‌نوشت:
[1] میزان الحکمه، ح 2589.
[2] الکافی، ج 2، ص 163.
[3] سوره آل عمران، آیه 92.
[4] سوره بقره، آیه 195.
[5] الکافی، ج 2، ص145.
[6] مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج 7، ص 210.

منبع: تسنیم