نماز حضور و غیاب ما در پیشگاه پروردگار است

وارث: 

 بارها و بارها ثابت شده است که خواص بی نظیر و خارق العاده توصیه های دینی تاثیر بسزایی در سلامت جسم و روان دارد، در این میان  فواید نماز نیز با آثار بسیار منحصر به فرد جای گرفته است، همیشه و در همه حال از اقامه نماز به عنوان یک وظیفه و رفتار دینی یاد شده است. یک واجب الهی که خداوند در پنج وعده روزانه برای هر انسان مقرر فرموده است و با اهمیت ترین و مهم ترین اثرات آن دریافت رحمت بیکران خداوند و تقرب به اوست. این فریضه واجب که از سوی خداوند بر انسان واجب شده است تاثیر بسیار زیادی بر تکامل فردی و اجتماعی و رشد او دارد. جالب اینجاست که امروزه با پیشرفته دانش بشری، تحقیقات و بررسی ها نشان داده اند که رابطه ای بین نماز و سلامتی وجود دارد لذا در این خصوص با حجت الاسلام «وحید مراد زاده»، مدیر و مدرس حوزه آیت الله علم الهدی تهران گفت و گویی انجام دادیم که در ادامه تقدیم حضورتان می شود.

 

 

فلسفه و حکمت نماز در دین مبین اسلام چیست؟

با خواندن کتب تاریخی و زندگی انبیا (ع) متوجه می شویم که همه آنها به نوعی خداوند متعال را عبادت می کردند اما نوع عبادت آنها از زمان پیامبر اکرم (ص) و ظهور دین مبین اسلام متفاوت شده است.خداوند در قرآن کریم فرمودند:«والقیموا الصلاه» یعنی نماز را به پا دارید. اولین نکته در فلسفه نماز این است که ارتباط با پروردگار یک امر فطری است و همه انسان ها نیاز به پرستش یک معبود و نیرویی برتر از خود دارند کما اینکه در طول تاریخ شاهد قالب های متفاوت پرستش ( بت پرست، خورشید پرست و ..) پروردگار بودیم. در واقع انسان همیشه به دنبال این بوده که به نوعی از کسی که وی را خلق کرده است، تشکر کند که قرآن کریم می فرماید: نماز بهترین نوع نگرش و عبادت خداوند متعال محسوب می شود.

 

فلسفه دیگر اینکه نماز یک نوع درس بندگی به انسان است . خداوند در سوره انفاق می فرماید: ما شما را از یک آب گندیده خلق کردیم، چرا شما این قدر به خودتان مغرور می شوید. غفلت یکی از مواردی است که باعث به بیراهه رفتن انسان می شود. گاهی مواقع تذکر و یادآوری فردی باعث عدم انحراف انسان در زندگی می شود. خداوند در قرآن کریم می فرماید: کسی که از یاد خدا غافل شود به بیراهه کشیده می شود، همچنین فرموده است:«أُولئِكَ كَالْأَنْعامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ أُولئِكَ هُمُ الْغافِلُونَ» یعنی آنان دلهايى دارند كه با آن حقّ را درك نمى‌كنند و چشمانى دارند كه با آن نمى‌بينند و گوشهايى دارند كه با آن نمى‌شنوند، آنان همچون چهارپايان، بلكه گمراه‌ترند، آنان همان غافلانند.

 

به آرامش رسیدن انسان ها یکی دیگر از فلسفه های نماز است. ما انسان ها همیشه به دنبال وسیله ای برای رسیدن به آرامش و اطمینان هستیم. بر همین اساس خداوند متعال فرموده اند: «الی بالذکر الله تطمعون القلو» همانا با یاد خدا دلها آرام می گیرد؛ بنابراین نماز بهترین وسیله ای است که هم انسان را از غفلت دور می کند و هم باعث آرامش و اطمینان انسان می شود؛ به عنوان مثال عاشق همیشه به دنبال این است که خواسته های معشوق خود را برآورده کند در حالی که درستش این است که بدانیم خداوند از ما چه می خواهد و چه خواسته ای دارد لذا وقتی کسی همه اعمال خود را برای کسب رضایت پروردگار انجام می دهد، خداوند متعال چشمه های حکمت و معرفت را از سینه به زبانش جاری می کند؛ بنابراین یاد پروردگار باعث آرامش و اطمینان انسان می شود. در همین راستا قرآن کریم می فرماید: هر کسی که به پروردگار توکل کند، خدوند برایش کفایت می کند و همچنین فرموده «ان الصلاه تنهی ان الفحشا والمنکر» یعنی نماز انسان را از فساد و فحشا دور می کند. برخی از افراد سوال می کنند که ما چه کار کنیم که مرتکب گناه نشویم. خداوند می فرماید: اگر می خواهید از فحشا و منکرات دور شوید، نماز بخوانید. بعضی از افراد می گویند ما نماز می خوانیم ولی هیچ احساسی به ما دست نمی دهد، قرار نیست کسی با خواندن نماز احساسی به دست آورد. همان طور که انسان نیازمند غذای جسم است به غذای روح هم نیاز دارد که غذای روح همان آرامش و عدم غفلت از یاد پروردگار است که با نماز خواندن به دست می آید.

 

استقامت و بردباری نیز جزو فلسفه و حکمت نماز است. خداوند می فرماید: هر زمانی که خواستید شما با من صحبت کنید، نماز بخوانید و هر زمانی که خواستید من با شما حرف بزنم، قرآن بخوانید. علامه حلی می فرماید: با قرآن زیاد انس بگیرید و از این انس غافل نشوید. در همین راستا آیت الله بهجت فرموده اند: بسیاری از افراد به دنبال دیدن حضرت حجت هستند در حالی که نمی دانند حضرت حجت را می توان با نگاه کردن به قرآن کریم به دست آورد. نظم و انضباط  هم یکی دیگر از مواردی است که جایگاه و اهیمت نماز را نشان می دهد، آداب نماز (وضو، طهارت، رکوع، سجود، رو به قبله بودن، قصبی نیودن مکان و...) بیانگر نظم و انضباط نماز به ویژه در نماز جماعت است،حضرت امیرالمومنین(ع) در نهج البلاغه فرمودند: «اوصيكم بتقوي الله و نظم امركم» ایشان مسلمانان را به داشتن نظم در امورشان سفارش می کند، در واقع یکی از چیزهایی که به عنوان یک ریاضت شرعی به ما می آموزد، همین بحث نظم و انضباط در نماز است ضمن اینکه تواضع و فروتنی هم جزو فلسفه های نماز به شمار می رود. وقتی انسان در روز 17 رکعت نماز می خواند و 34 مرتبه پیشانی خود را به خاک می زند در واقع این امر حقیر بودن انسان در مقابل پروردگارش را نشان می دهد،حضرت علی (ع) در جای دیگری فرموده اند: خداوند متعال نماز را برای دور شدن شما از تکبر و غرور واجب کرده است. متاسفانه امروزه غفلت یکی از عواملی است که موجب عدم پیشرفت انسان در امور زندگی می شود که این غفلت به وسیله نماز از بین می رود؛ بر همین اساس است که باید جایگاه و اهمیت نماز را در زندگی خود مورد توجه قرار دهیم.

 

چرا باید نماز بخوانیم؟ آیا نمی شود خداوند را به گونه دیگری عبادت کرد؟

برخی از دانشجویان سوال می کنند چه اصراری بر نماز خواندن ما وجود دارد. اینجا بحث، بحث عبادت کردن نیست. ما همیشه دوست داریم برای عشق خود سنگ تمام بگذاریم در حالی که غافل از خواسته معشوق خود هستیم. روزی فردی به حضور امام جواد (ع) وارد شد، امام پیراهن قرمزی بر تن کرده بودند. با تعجب نگاه کردند، آقا فرمودند: سوالی دارید، گفتند: تعجب می کنم که شما پیراهن قرمز در منزل به تن کردید. حضرت فرمودند: چون همسرم دوست دارند، پوشیدم؛ بنابراین ما در مسایل عبادی و دینی الگویی بالاتر از ائمه معصومین (ع) نداریم. پیامبر اکرم (ص) فرموده اند: من دو چیز گرانبها یکی قرآن و دیگری اهل بیتم را نزد شما به امانت گذاشتم،بر همین اساس «قرآن کریم و اهل بیت پیامبر (ص)»خط قرمز زندگی ما مسلمانان هستند و ما باید با الگوبرداری از آنها زندگی کنیم. امروزه افرادی در جامعه هستند که به جوانان می گویند: اگر نماز هم نخواندید، اشکالی ندارد باید انسان خوبی باشید. سوال اینجاست آیا این انسان خوب نباید پیش زمینه هایی داشته باشد؟ نمی توانیم صورت مسئله را پاک کنیم و بگوییم آدم خوبی باشید، چون انسان خوب بودن نیاز به ابزاری دارد که یکی از این ابزارها نماز است. نماز حضور و غیاب ما در پیشگاه پروردگار می باشد یعنی اینکه به خداوند بگوییم من همه امور دنیوی را رها کردم، آمدم به تو بگویم که من حاضرم؛ بنابراین در درجه اول ما باید بدانیم خداوند از ما چه چیزی می خواهد، چه خواسته ای از من دارد، حضرت علی (ع) فرمودند: نماز تشکر از پروردگار است. قرآن می فرماید: اوصیکم بالصلاه. ما شما را به خواندن نماز سفارش می کنیم. چرا فقط نماز، چون نماز عمود و پرچم دین است. امام صادق (ع) فرموده اند اگر می خواهید کسی را بشناسید، ببینید که چقدر برای نماز دلشوره دارد.

 

علل نمازگریزی جوانان و نوجوانان و کمرنگ شدن این فریضه مهم دینی در جامعه ما چیست؟

نمازگریزی جوانان و بعضی از خانواده ها دو عامل درونی و بیرونی دارد. عامل درونی بستگی به عملکرد افراد دارد که ما در مورد آن صحبت نمی کنیم، چون تا افراد خودشان اراده نکنند، کاری انجام نمی شود، اما بررسی عوامل بیرونی مهم است، 60 تا 80 درصد از تمام امورات ما در زندگی مربوط به خانواده ها می شود، چون بهترین دوره جوانی و نوجوانی افراد در کنار خانواده هایشان سپری می شود، آنها الگوهای ما در زندگی محسوب می شوند. گفته می شود کودکان تا هفت سالگی سلطان هستند اما از این سنین به بعد باید مسایل عبادی و دینی به آنها آموزش داده شود؛ متاسفانه امروزه خانواده ها بیشتر از اینکه نگران تقویت روحیه و آینده فرزندان خود باشند، بیشتر نگران کلاس های موسیقی و زبان آنها هستند.

 

روزی پیامبر اکرم ( ص) با اصحاب خود از جایی عبور می کردند، به تعدادی از کودکان نگاه کردند، سپس فرمودند: وای بر فرزندان آخر‌الزمان از پدرانشان. عرض شد یا رسول الله از پدران مشرک آن‌ها؟ فرمودند: نه بلکه از پدران مسلمانشان که هیچ چیز از فرائض مذهبی را به آنان نمی‌آموزند و اگر خود فرزندان پاره‌ای از مسائل دینی را فرا گیرند آن‌ها را باز می‌دارند و تنها به این قانع هستند که فرزندانشان متاع ناچیزی از دنیا بدست آورند، من از این قبیل پدران بری هستم و آنان نیز از من بیزارند. لذاعامل دیگر دین گریزی جوانان نگرش والدین نسبت به دین و مسئله نماز است. امروزه باید مسایل دینی در خانواده ها نهادینه شود. والدین باید بدانند دین چیست؟ آخرت چیست؟ و چرا باید نماز بخوانند. والدین باید تحت آموزش مسایل دینی قرار بگیرند. عدم آگاهی خانواده ها از دین، جوانان را دین گریز کرده است و عامل دیگر برخورد نادرست خانواده ها با فرزندان است،خانواده ها یا آموزش ندیدند و یا نمی خواهند یاد بگیرند، وقتی از کودکی مسایل دینی را به فرزندان نمی آموزند، نباید در سن 16 سالگی انتظار داشته باشند که آنها نماز بخوانند،بحث دیگر مساله تهاجم فرهنگی است که امروزه از طریق شبکه های ماهواره ای و تلفن های همراه در خانواده ها نفوذ کرده است که با پخش سریال های مختلف به راحتی ارتباط با نامحرم و هزاران مسایل غیر اخلاقی و غیر دینی را در جامعه ما ترویج می دهند. یکی دیگر از مسایلی که امروزه دامنگیر جامعه ما شده، این است که برخلاف گذشته که تربیت فرزندان توسط خانواده ها صورت می گرفت، ولی امروزه والدین کاملا امور تربیتی کودکان را به نظام آموزشی واگذار کردند که اشتباه محض است، چون موارد در خور و شایسته ای به جوانان آموزش داده نمی شود.

 

سستی و بی توجهی به نماز چه آثار و پیامد هایی به دنبال دارد؟

امام صادق (ص) فرمودند: یکی از دین هایی که به انسان نفرین می کند نماز است، فرمودند: وقتی فردی نماز اول وقت می خواند، نماز در کسوت لباس  در می آید  و دعاش می کند و می گوید: خدا به وی عزت بده، همان طور که به من عزت داد و وقتی نماز را ضایع می کند، نماز نفرینش می کند و می گوید: خدایا ضایعش کن، همان گونه که مرا ضایع کرد. همچنین حضرت علی(ع) در باب اهمیت نماز می فرمایند: کسی که نماز را ضایع کند از ما نیست در همین راستا آیت الله بهجت از قول استاد خود علامه قاضی فرمودند: اگر دو چیز را در زندگیتان رعایت کردید و به مقامات عالیه نرسیدید مرا نفرین کنید که آن دو چیز نماز اول وقت و توسل به حضرت سید الشهدا (ع)  می باشد.
منبع: شبستان