آداب زیارت قبور شهدا در سیرۀ حضرت زهرا (س)

زیارت قبر شهدا و تجلیل از مقام آنها جزوی از سیرۀ رسول گرامی اسلام (ص) و خاندان مطهر ایشان است. به عنوان نمونه طلحة بن عبیدالله می‌گوید: همراه پیامبر اکرم (ص) به قصد زیارت قبور شهدا حرکت کردیم، هنگامی که نزدیک قبور شهدا رسیدیم، پیامبر(ص) فرمود «هذا قُبور إخواننا. یعنی این قبور برادران ما است.» این سیرۀ نبی مکرم اسلام مورد اهتمام حضرت فاطمه زهرا (س) قرار داشت به گونه‌ای که پس از رحلت پدر بزرگوارشان، به صورت مکرر به زیارت قبر شهدا می‌رفتند.

امام صادق علیه‌السلام در روایتی فرمود «هیچ‌کس جده‌ام فاطمه را بعد از پدرش شاد و خندان ندید. هر هفته روزهاى دوشنبه و پنجشنبه به مقبره شهداى احد مى‌‏رفت و با یادآورى صحنه‏‌هاى جنگ احد مى‏‌‌گفت: پدرم رسول خدا در اینجا موضع گرفته بود و مشرکان در اینجا صف کشیده بودند. لَمْ تُرَ کَاشِرَةً وَ لَا ضَاحِکَةً تَأْتِی قُبُورَ الشُّهَدَاءِ فِی کُلِّ جُمْعَةٍ مَرَّتَیْنِ- الْإِثْنَیْنَ وَ الْخَمِیسَ فَتَقُولُ هَاهُنَا کَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص هَاهُنَا کَانَ الْمُشْرِکُونَ.(الکافی (ط - الإسلامیة)، ج‏3، ص228) یا محمود بن لبید ضمن روایتی از دیدار خود با حضرت زهرا (س) می‌گوید زمانی که رسول خدا صلى الله علیه و اله از دنیا رفت، فاطمه سلام الله علیها نزد قبر شهدا (احد) و قبر حمزه مى‌‏آمد و در آنجا مى‏‌گریست. لَمَّا قُبِضَ رَسُولُ اللَّهِ ص کَانَتْ فَاطِمَةُ تَأْتِی قُبُورَ الشُّهَدَاءِ وَ تَأْتِی قَبْرَ حَمْزَةَ وَ تَبْکِی هُنَاکَ فَلَمَّا کَانَ فِی بَعْضِ الْأَیَّامِ أَتَیْتُ قَبْرَ حَمْزَةَ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ فَوَجَدْتُهَا ص تَبْکِی هُنَاکَ. (کفایة الأثر فی النص على الأئمة الإثنی عشر، ص198)

از جمله آدابی که آن بانوی بزرگوار بر سر مزار شهدا انجام می‌دادند، گریه و ندبه، اقامۀ نماز برای شهدا بود. حاکم نیشابورى از امیرالمؤمنین (ع) چنین روایت کرده است: إنّ فاطمة کانَت تَزورُ قَبر عَمّها حَمزة کُلُّ جُمعة فَتُصَلّى و تَبکى عِندهُ؛ فاطمه (س) هر جمعه، قبر عمویش حمزه را زیارت مى‌‏کرد و پس از زیارت، در کنار قبر، به نماز و گریه مى‌‏پرداخت.  یا ابان بن تغلب از امام صادق علیه السلام نقل می‌کند «حضرت فاطمه بر سر قبر شهدا نماز خواند و دعا کرد تا از دنیا رحلت کرد. أَنَّهَا کَانَتْ تُصَلِّی هُنَاکَ وَ تَدْعُو حَتَّى مَاتَتْ» (الکافی (ط - الإسلامیة)، ج‏4، ص561)

طلب رحمت و مغفرت از دیگر آدابی بود که حضرت زهرا (س) بر سر قبر شهدا نسبت به آن اهتمام داشتند. امام باقر (ع) فرمود «کَانَتْ فَاطِمَةُ تَزُورُ قَبْرَ حَمْزَةَ وَ تَقُومُ عَلَیْهِ وَ کَانَتْ فِی کُلِّ سَنَةٍ تَأْتِی قُبُورَ الشُّهَدَاءِ مَعَ نِسْوَةٍ مَعَهَا فَیَدْعُونَ وَ یَسْتَغْفِرْنَ؛ فاطمه (س) قبر حمزه را زیارت می‌کرد و بر سر قبر او می‌ایستاد. او در هر سال همراه زنان به قبور شهدا می‌رفت و دعا و طلب استغفار می‌کردند. (دعائم الإسلام، ج‏1، ص239)
منبع: تسنیم