آداب نماز عید فطردر طهران قدیم/باز کردن روزه در عید فطر با خاک تُربت

شاید هیچ عیدی در میان مسلمانان به حلاوت و دلچسبی عید سعید فطر نباشد،‌ عیدی که با حلول ماه شوال و پس از یک ماه روزه داری قرار است با خواندن نماز عید فطر پایانی خوش را برای این مهمانی بزرگ داشته باشید.
شعف و حال و هوای سحرها و افطارهای ماه مبارک رمضان باعث شده تا حتی بسیاری از روزه اولی ها یا تا صبح بیدار بمانند و یا از پدر و مادرشان  بخواهند تا آنها را برای ادای نماز این روز بزرگ بیدار کنند.
 برپایی این نماز و جشن عید فطر از دیرباز در میان مسلمانان به خصوص ایرانی ها جایگاه خاصی داشته است.

نحوه پرداخت فطریه در طهران قدیم
در طهران قدیم پیش از افطار شب اول ماه هرکسی باید فطریه خود را که یک مّن نان گندم، جو،برنج یا هرآنچه را که مصرف می کرد به مستحق می رساند یا معادل آن پول پرداخت می کرد و یا از مال خود جدا می کرد و به کناری می گذاشت.
جعفر شهری در جلد سوم کتاب طهران قدیم چنین آورده است: «هر زمان دسترسی به مستحق ممکن نبود، فطریه را اگر گندم بود 4 عباسی و اگر برنج بود 2 قِران (2 ریال) تا 2 قران و نیم کنار گذاشته یا اگر پول موجود نبود از اشیاء غیرضروری اتاق چیزی مانند لاله،‌ جار (چراغ های سقفی پایه بلندِ مرمری با لوله های حباب دار نفت سوز)،‌ کاسه و بشقاب و ... را نیت کرده، پیش خود گرو می گذاشتند و پس از پرداخت فطریه که باید در اولین فرصت انجام می گرفت، از گرو خارج می کردند.»
فطریه به چه کسانی تعلق می گرفت؟
در واقع این فطریه در درجه اول به فامیل مستحق و بعد به همسایه مستحق و آشنای مستحق و بعد از آنها به مستحق شرعی که کور و کر و ناقص العضو بود تعلق می گرفت، اگر فطریه دهنده خودش مستحق شرعی و عرفی بود و توان پرداخت نداشت،‌ نقد و جنس فطریه اش را میان خود و زن و بچه اش دست گردان کرده و به مصرف می رساند.
اگر هم مستحق مردی بی کس و بی اهل و عیال بود، فطریه را از دست راست به دست چپ خود داده، دوباره از دست چپ خود گرفته و خود را بری الذّمه می کرد.

آماده شدن امام جماعت برای نماز عید فطر
برای برپایی نماز عید فطر هم مأمومین هر امام جماعت از اول آفتاب روز عید با پای برهنه با در خانه او می رفتند و مشغول تکبیر، ذکر الله اکبر و الحمدلله کثیراً می شدند، مکبری هم الله اکبر گفته و دیگران تکرار می کردند، بعد از هر 4 الله اکبر یک بار (الله اکبر، الله اکبر، لا اله الا الله و الله اکبر، و لله الحمد علی ما هدانا و له الشکر علی ما اولینا) می گفتند و این کلمات را با هروله کردن و خود را تکان دادن تکرار می کردند تا امام جماعت لباس پوشیده و آماده شده و از خانه بیرون بیاید.
از شرایط امام جماعت این بود که عمامه را از سر برداشته، پاها را برهنه کرده و متذکر به اذکار مذکور بوده باشد و قبل ازنماز عید یعنی بعد از نماز صبح هم باید عده ای آقا را به حمام برده، دست و پا و ریش و سبیل او را حنا می بستند.

هنگام بیرون آمدن از خانه هم باید خنجریبه پر شال یا شمشیری از روی عبا مانند کسی که به جنگ یا جهاد می رود حمایلش باشد و طرز حرکتش هم به سمت مصلی، چالاک وشتابان باشد و سایرین به دنبالش بدوند.
باز کردن روزه در عید فطر با خاک تُربت
به این صورت آقا از جلو و ذکرگویان و تکبیرگویان به دنبالش از عقب به خارج از شهر و در محلی که سقف نداشته می رفتند و نماز عید فطر را به جا می آوردند.
در پایان با خاک تربت، خرما یا مویز افطار می کردند و از راهی که غیر از راه اول بود امام را به خانه اش رسانده و متفرق می شدند.
منبع: فارس