دلایل رسیدن حضرت ابراهیم(ع) به مقام خلیل‌اللهی

وارث: 

با توجه به آنکه دعای ندبه از ادعیه سفارش شده برای روز جمعه منتظران امام مهدی(عج) است در سلسله مطالبی مروری داریم بر شرح فرازهای نورانی این دعا و آموزه های مهدوی آن. در ادامه شرح فراز هفتم از این دعا مرور می شود:

 

فراز هفتم

«وَ بَعْضٌ اتَّخَذْتَهُ لِنَفْسِكَ خَلِیلًا، وَ سَأَلَكَ لِسانَ صِدْقٍ فِی الآخرِینَ، فَأَجَبْتَهُ، وَ جَعَلْتَ ذلِكَ عَلِیّاً؛ و بعضی را برای خود دوست صمیمی گرفتی، و از تو درخواست نام نیک، در میان آیندگان کرد، و تو درخواست او را اجابت نمودی، و نامش را بلندآوازه کرد».

 

این جملات نیز یادآور یکی دیگر از انبیای والامرتبه یعنی حضرت ابراهیم(ع) است که نکات قرآنی زیر درباره آنها است:

 

نکته ها

۱. حضرت ابراهیم عليه‌السلام به وسیله چند آزمایش به درجاتی رسید؛ اولین درجه، عبدالله بود یعنی بنده خدا؛ در آزمایش بعدی، نبی الله؛ در آزمایش بعدی، رسول الله؛ و در آزمایش آخر خلیل الله شد و همین که همه آزمایشات را با قبولی کامل پشت سر گذاشت، با جمله «انّی جاعلک للّناس اماما» رهبر همه مردم در طول تاریخ شد.

۲. جمله «وَ سَأَلَكَ لِسانَ صِدْقٍ فِی الْآخِرِینَ فَأَجَبْتَهُ، وَ جَعَلْتَ ذَلِكَ عَلِیّاً» نیز به قسمت دیگری از زندگی حضرت ابراهیم عليه‌السلام اشاره می کند که در قرآن به آن پرداخته شده است. وقتی وی از پروردگار متعال درخواست می کند که   »رَبِّ هَبْ لی حُکْماً وَ أَلْحِقْنی بِالصَّالِحین وَ اجْعَلْ لِی لِسانَ صِدْقٍ فِی الْآخِرِینَ؛پروردگارا! به من حکمت و دانش مرحمت فرما و مرا به صالحان ملحق کن! و در میان آیندگان نام نیکی برای من قرار بده«.

خدای متعال در پاسخ می فرماید :

»وَ وَهَبْنا لَهُمْ مِنْ رَحْمَتِنا وَ جَعَلْنا لَهُمْ لِسانَ صِدْقٍ عَلِیًّا؛ و از رحمت خویش به آنها عطا کردیم و برای آنان (در میان مردم) نام بلند و نیکو قرار دادیم«.

۳. مقاماتی که به حضرت ابراهیم عليه‌السلام داده شد به دلیل کوشش ها و زحمت هایی بود که وی در انجام رسالت خویش متحمل شد. سیمای حضرت ابراهیم عليه‌السلام در قرآن کریم را می توان در قالب مطالب زیر نشان داد:

ابراهیم عليه‌السلام از ستاره و ماه و خورشید دل برید و به خدا رسید: «لا أُحِبُّ الْآفِلِینَ ... وَجَّهْتُ وَجْهِیَ«....

عموی منحرف خود را رها کرد و خودش پدر همه ی مردم شد: «مِلَّهَ أَبِیكُمْ«.

عمو با او قهر و به او بی مهری کرد: «وَ اهْجُرْنِی مَلِیًّا» امّا خدا به او مهربانی نمود: «إِنَّهُ کانَ بِی حَفِیًّا» کلمه حفی به معنای مهربانی است.

برای خدا از بت پرستان کناره گیری کرد: «أَعْتَزِلُكُمْ» شهره آفاق شد: «جَعَلْنا لَهُمْ لِسانَ صِدْقٍ«.

از خانه بتها فرار کرد، سازنده خانه توحید شد: «إِذْ یَرْفَعُ إِبْراهِیمُ الْقَواعِدَ مِنَ الْبَیْتِ«.

جانش را در راه خدا تسلیم کرد، آتش بر او گلستان شد: «یا نارُ كُونِی بَرْداً وَ سَلاماً«.

فرزند خود را برای ذبح آماده کرد: «وَ تَلَّهُ لِلْجَبِینِ»،جان به سلامت برد و سنّت قربانی در جایگاهش واجب شد.

* تا اواخر عمر هیچ فرزندی نداشت، ولی راضی بود؛ در پایان عمر، نبوّت در دودمانش قرار گرفت.

در خلوت ترین مکان ها کعبه را ساخت، پرجاذبه ترین مناطق زمین شد.

در بیابان، تنهای تنها فریاد زد؛ از تمام زمین، لبّیک گو رسید: «أَذِّنْ فِی النَّاسِ بِالْحَجِّ«.

کودک تشنه ی خود را رها کرد، آب زمزم برای همیشه جاری شد.

در برابر تهدید عموی بت پرستش سلام کرد: «قالَ سَلامٌ عَلَیْكَ»، خداوند بر او سلام فرستاد: «سَلامٌ عَلی إِبْراهِیمَ«.

یک نفر بود، امروز همه مکتب های آسمانی، خود را ابراهیمی می دانند.

همه با او دشمنی کردند، خدا او را خلیل خود دانست: «وَ اتَّخَذَ اللَّهُ إِبْراهِیمَ خَلِیلًا«

 

فراز هشتم

 

«وَ بَعْضٌ كَلَّمْتَهُ مِنْ شَجَرَهٍ تَکْلِیماً، وَ جَعَلْتَ لَهُ مِنْ أَخِیهِ رِدْءاً وَ وَزِیراً وَ بَعْضٌ أَوْلَدْتَهُ مِنْ غَیْرِ أَبٍ وَ آتَیْتَهُ الْبَیِّناتِ، وَ أَیَّدْتَهُ بِرُوحِ الْقُدُسِ؛ و با بعضی از میان درخت سخن گفتی، سخن گفتنی خاص، و برای او برادرش را یاور و وزیر قرار دادی، و بعضی را بدون پدر به وجود آوردی، و دلایل آشکار به او عنایت فرمودی و به روح القدس او را تأیید نمودی.

 

این فراز از دعای ندبه به حضرت موسی عليه‌السلام و حضرت عیسی عليه‌السلام اشاراتی دارد که یادآور برخی از آیات قرآنی به شرح زیر است:

 

نکته ها

۱. عبارت «وَ بَعْضٌ كَلَّمْتَهُ مِنْ شَجَرَهٍ تَکْلِیماً»، به داستان حضرت موسی عليه‌السلام اشاره می کند. قرآن کریم درباره وی می فرماید: «فَلَمَّا أَتاها نُودِیَ مِنْ شاطِئِ الْوادِ الْأَیْمَنِ فِی الْبُقْعَهِ الْمُبارَكَهِ مِنَ الشَّجَرَهِ أَنْ یا مُوسی إِنِّی أَنَا اللَّهُ رَبُّ الْعالَمین؛ پس همین که (موسی) به نزد آن (آتش) آمد، (ناگهان) از جانب راست آن درّه، در آن منطقه مبارک و خجسته از (میان) یک درخت، ندا داده شد که ای موسی! همانا من، اللّه، پروردگار جهانیان هستم».

 

چنانچه عبارت: «وَ جَعَلْتَ لَهُ مِنْ أَخِیهِ رِدْءاً وَ وَزِیراً» به آیاتی مانند این آیه شریفه اشاره دارد که: «وَ لَقَدْ آتَیْنا مُوسَی الْكِتابَ وَ جَعَلْنا مَعَهُ أَخاهُ هارُونَ وَزیرا؛ و همانا به موسی کتاب (تورات) دادیم و برادرش هارون را کمک وهمراه او قرار دادیم».

 

۲. عبارت «وَ بَعْضٌ أَوْلَدْتَهُ مِنْ غَیْرِ أَبٍ»، به داستان حضرت عیسی عليه‌السلام در قرآن اشاره می کند؛ چنانچه خداوند متعال درباره وی می فرماید: «إِنَّ مَثَلَ عیسی عِنْدَ اللَّهِ كَمَثَلِ آدَمَ خَلَقَهُ مِنْ تُرابٍ ثُمَّ قالَ لَهُ كُنْ فَیَكُون؛ همانا مَثلِ (آفرینش) عیسی نزد خداوند، همچون مَثلِ (آفرینش) آدم است که او را از خاک آفرید و سپس به او فرمود: باش، پس موجود شد».

 

همچنین عبارت: «وَ آتَیْتَهُ الْبَیِّنَاتِ وَ أَیَّدْتَهُ بِرُوحِ الْقُدُسِ» نیز به این آیه شریفه اشاره می کند: ِ«وَ آتَیْنا عیسَی ابْنَ مَرْیَمَ الْبَیِّناتِ وَ أَیَّدْناهُ بِرُوحِ الْقُدُس؛ و به عیسی بن مریم (معجزات و) دلایل روشن بخشیدیم و او را با روح القدس، تأئید و یاری نمودیم».

 

 شرح قرآنی دعای ندبه، محسن قرائتی

منبع: شبستان