راه‌اندازی دارالقرآن‌های مساجد با همراهی مؤسسات قرآنی

وارث: 

در هر مکانی به جز اماکنی که قرائت قرآن در آنها سبب هتک به این کتاب مقدس شود، قرائت آن بدون مانع است. اما دو مکان برای تلاوت قرآن شرافت بیشتری دارد؛ خانه و مسجد. این نکته را از روایاتی که در این زمینه بیان شده است، می‌توان فهمید. به ویژه در فضیلت تلاوت در مساجد فواید آن بی‌شمار است. جا دارد هر مسلمانی مقداری از وقت خود را در مساجد به تلاوت قرآن اختصاص دهد. برای پی بردن به ارزش تلاوت قرآن در مساجد به گزارش قطعه‌ای از تاریخ و سخنی از آورنده قرآن نگاهی می‌اندازیم. شخصی در مسجد شعر می‌سرود. پیامبر اکرم(ص) خطاب به آن شخص فرمود: «إِنَّما نُصِبَتِ المَساجِدَ لِلقِرآن ...؛ مسجدها را برای قرآن خواندن ساخته‌اند.» از کتاب‌هایی که درباره سیره پیامبر(ص) و اصحاب او نگاشته شده است استفاده می‌شود که مسلمانان علاوه بر تلاوت در خانه‌ها، در مساجد نیز قرآن تلاوت می‌کردند و بیشتر اوقات تلاوت‌ها جمعی بود.

در کشورمان سالیان سال، مسجد و مکاتبی در جوار مساجد، محلی برای آموزش قرآن بودند و طی دهه‌های اخیر، برترین قاریان و حافظان قرآن از میان جلسات قرآن مساجد پا به قله‌های قرآنی گذاشته و افتخارآفرین شدند. جلسات پرشور اساتید مطرح شهرهای تهران و مشهد مصداق این کلام فوق است. اما هم‌اکنون آن اهتمام گذشته وجود ندارد و شاید آموزش قرآن در مدارس و وجود مؤسسات قرآنی و در این اواخر شیوع بیماری کرونا، دلایلی برای نبود این جلسات در مساجد است. البته در این میان عدم همکاری هیئت امنای مساجد یا تداخل زمان جلسات با برنامه‌های فرهنگی و ترحیم مسجد ازجمله مشکلات کم‌رنگ شدن جلسات قرآن بیان شده است. برای روشن شدن بحث خبرگزاری ایکنا با حجت‌الاسلام والمسلمین حسین محمدابراهیم، رئیس مرکز رسیدگی به امور مساجد، گفت‌وگو داشته است که در ادامه می‌خوانید؛

*علت توصیه آیات و احادیث نبوی به تلاوت قرآن در مساجد و منازل و تأکید مقام معظم رهبری بر جایگاه مسجد در تعلیم و آموزش قرآن چیست و از چه اهمیتی برخوردار است؟

یکی از نقش‌های مساجد، نقش تعلیمی و آموزشی آنهاست و مسجد محل تعلیم معارف دین شناخته شده که در آن مردم با دین خدا و معارف دین و احکام الهی و آیات قرآن آشنا می‌شوند. این یکی از وظایف مساجد است که در شعر منسوب به پیغمبر آمده: «قد افلح من یعمر من المساجد». ایشان در زمان ساخت مسجد قبا این شعر را زمزمه می‌کردند که در یکی از مصرع‌ها اشاره شده است که مؤمنان و رستگاران کسانی هستند که در مساجد به صورت ایستاده و نشسته قرائت قرآن می‌کنند. بخش آموزش معارف دین اصلش در قرآن است. اگر کسی بخواهد با معارف دین آشنا شود، منبع اصلی معارف دین، قرآن است در آیات قرآن معارف دین، اعتقادات حقه، اخلاق ، سبک زندگی و تعامل با انسان و خدا آمده است.

اگر مسجد بخواهد وظیفه آموزشی خودش را انجام بدهد، اولین کار تعلیم قرآن است که باید اهل مسجد را با معارف قرآنی آشنا کند؛ اعم از صحیح‌خوانی با صوت حسن، تجوید، ترتیل و ... به مؤمنان سفارش شده است: «ورتل القرآن ترتیلا و فقرا ماتیسر من القرآن». آموزش قرآن در مساجد از زمان پیامبر اکرم(ص) انجام می‌شد؛ همانطور که در روایت داریم روزی پیامبر وارد مسجد شدند و دو گروه را دیدند؛ یک گروه در حال تعلیم قرآن و علم‌آموزی و گروه دیگر در حال عبادت بودند که پیامبر به سمت گروهی که در حال کسب معارف قرآنی بودند، رفتند.

* با توجه به اینکه کشورهای اسلامی آموزش‌ قرآن را در مساجد برگزار می‌کنند، چرا در کشور ما این امر دستخوش تغییر قرار گرفته و آموزش قرآن از مساجد به مؤسسات قرآنی انتقال پیدا کرده است؟

شاید یکی از ادله‌اش این باشد که کشورهای دیگر حکومت اسلامی ندارند و آموزش قرآن در مدارس آنها وجود ندارد. به همین علت تنها جایی که می‌توانند در آن به آموزش و قرائت قرآن بپردازند، مسجد است، ولی در کشور ما با توجه به اینکه حکومت اسلامی وجود دارد، آموزش قرآن در مدارس و مؤسسات به غیر از مساجد انجام می‌شود. البته جای بسی مباهات است که مؤسسات در کنار مساجد به امر آموزش قرآن در تمامی زمینه‌ها می‌پردازند مانند دارالتحفیظ‌ها، ولی این اقدام ما را از فعالیت مساجد در امر قرآن بی‌نیاز نمی‌کند و به هیچ وجه پذیرفتنی نیست که مساجد به آموزش نپردازند.

ایکنا ـ مؤسسات قرآنی چقدر می‌توانند در آموزش قرآن به مساجد کمک کنند و آیا زمینه همکاری مسجد و مؤسسات وجود دارد؟

همانطور که گفتم وظیفه اصلی مساجد آموزش قرآن است. اگر امر آموزش قرآن به طور کامل از مساجد خارج شود و مؤسسات عهده‌دار این امر باشند، قطعاً کار صحیحی نیست. مقام معظم رهبری می‌فرمایند که مسجد مرکز همه کارهای نیک است و مهمترین کار نیک آموزش قرآن و انس با قرآن است که باید این امر در مساجد اتفاق بیفتد و به هر دلیلی آموزش قرآن از مساجد خارج شود، کار صحیحی نیست. در مجموعه امور مساجد در پی اصلاح این کاریم و باید مؤسسات قرآنی به مساجد توجه ویژه‌ای کنند. اگر اشکالی هم وجود داشته در مورد حضورشان باید برطرف شود و این مؤسسات به مسجد که خانه اصلی آنهاست برگردند و به مساجد در آموزش معارف قرآنی کمک کنند.

* شما به عنوان ریاست امور مساجد، برای به‌کارگیری و برگشت مؤسسات قرآنی به مساجد برنامه‌ای دارید؟

یکی از وظایف ما در امور مساجد راه‌اندازی دارالقرآن‌های مساجد است که در حال انجام این کار هستیم و مهمترین بخش این است که از کسانی که در امر تعلیم و تعلم قرآن و آموزش قرآن تجربیات خوبی دارند مثل مؤسسات قرآنی دعوت می‌کنیم که به مساجد برگردند و فعالیت‌هایشان را ادامه دهند. در حال حاضر خیلی از قراء ممتاز و بین‌المللی ما حلقه‌های قرآنی‌شان را در مساجد برپا و از این برنامه‌ها استفاده می‌کنند و خیلی بابرکت است و باید این کار را ادامه دهیم و حلقه‌ها و مؤسسات قرآنی را در مساجد احیا کنیم.

*اینکه ائمه جماعات از قرائت خوبی هنگام خواندن حمد و سوره برخوردار باشند، هم در جذب مأموم بیشتر و هم انس بیشتر امام جماعت با قرآن تأثیر دارد. در دوره‌های آموزشی که برای ائمه جماعات در سنوات مختلف برگزار می‌شود چقدر به بحث آموزش قرآن اعم از قرائت و صحیح‌خوانی امامان مساجد و شناخت قواعد قرآنی پرداخته می‌شود؟

در سال‌های اخیر در مدارس علمیه توجه ویژه‌ای به قرآن شده و در حال حاضر یکی از آموزش‌های حوزه‌های علمیه، قرآن و آموزش صحیح‌‎خوانی، تجوید و قرائت قرآن است و خیلی از طلاب قاری ممتاز و حافظ قرآن هستند. همچنین معاونت آموزش مرکز رسیدگی به امور مساجد هم به صحیح‌خوانی و تحسین قرائت می‌پردازد و کلاس‌هایی را برای تحسین قرائت برگزار می‌کند و ائمه جماعات با مبانی تجوید قرآن آشنا می‌شوند.

* عوامل موفقیت مساجد فعال در زمینه آموزش قرآن چه بوده است و به چند نمونه از این مساجد اشاره کنید.

مهمترین عامل موفقیت مساجد در امور فرهنگی امام محترم جماعت مسجد است. مسجد تراز شاخصه‌هایی دارد که یکی از مهمترین آنها امام تراز است. اگر امام جماعت فعال و از ویژگی‌های امام تراز برخوردار باشد، می‌تواند موفق شود. یکی از ویژگی‌های امام تراز، فعالیت مجدانه در امر آموزش است. او باید در آموزش، شخص موفقی باشد و برنامه‌ریزی آموزشی داشته باشد و در فضای مجازی و حقیقی برای تمامی گروه‌های سنی فعالیت کند. مساجد در زمینه‌های مختلفی به خصوص آموزش معارف قرآنی کارنامه خوبی دارند. به عنوان نمونه مسجد صفا در منطقه امام حسین(ع) بیش از دو هزار نفر از جوانان را مشغول آموزش کرده و حتی در بعضی مساجد مدرسه راه‌اندازی شده است و به همین علت ارتباط خوبی را با جوانان و نوجوانان برقرار کرده‌اند.

* یکی از اولویت‌های مرکز رسیدگی به امور مساجد در دستورات جلسات شورای فرهنگی مسجد، برنامه‌ریزی برای گسترش فعالیت‌های قرآنی در مساجد است. برای تسهیل این امر در مساجد چه قدمی‌هایی برداشته شده است؟

شورای فرهنگی در مساجد فعال هستند. یکی از برنامه‌های شورای فرهنگی مساجد، فعال‌سازی آموزش‌های قرآنی است که هر مسجدی با امکاناتش به این کار می‌پردازد. تعدادی از مساجد امکانات آموزشی و دارالقرآن‌های خوبی دارند و اقدام به برپایی جلسات قرآنی می‌کنند و بدین ترتیب حفاظ و قاریان خوبی تربیت کرده‌اند. درصددیم مساجد غیر فعال را با تدابیری فعال کنیم.

*با توجه به شیوع کرونا و تعطیلی برخی از مساجد طی دو سال اخیر، مجموعه امور مساجد برای پیشبرد آموزش‌های قرآنی در فضای مجازی چه اقداماتی صورت داده است؟ و در ادامه برنامه‌ ویژه‌ای دارید؟

در ایام کرونا یکی از کارهای خوبی که انجام شد راه‌اندازی پویش «مسجد تعطیل نیست» بود. ممکن بود نماز جماعت برپا نشود، اما در مساجد باز بود و فعالیت‌های اجتماعی داشتند و در ایام کرونا این فعالیت‌ها بیشتر شده که یکی از آنها راه‌اندازی گروه‌های مجازی مساجد بود و بسیاری از ائمه جماعات برای اهالی مسجد و محله گروه‌های فضای مجازی راه‌اندازی کردند و در پی برقراری ارتباط با مردم، مسائل آموزشی را پیگیری می‌کردند در بعضی کانال‌ها روزانه به تفسیر آیات می‌پرداختند.

در حال حاضر ائمه جماعت فعالیت‌های بهتری را برای آموزش قرآن برگزار می‌کنند و از آنها تقدیر شده است و این امر باعث ایجاد انگیزه آنان می‌شود. در همین راستا از مساجد برنامه خواسته‌ایم که یکی از این برنامه‌ها، توسعه آموزش‌ قرآن است و در حال پیگیری این موارد هستیم و با دستگاه‌هایی که در مساجد فعال هستند تفاهم‌نامه‌هایی منعقد شده است؛ به عنوان نمونه با ستاد هماهنگی کانون‌های فرهنگی ـ هنری مساجد کشور که طرح مدهامتان را اجرا می‌کنند و فعالیت گسترده‌ای دارند و سایت راه‌اندازی کرده‌اند، تفاهم‌‌نامه‌هایی را منعقد کردیم. همچنین با اداره اوقاف برای به‌روزرسانی موقوفات قرآنی و نیز با سازمان تبلیغات اسلامی برای اعزام مبلغ و اساتید قرآنی تفاهم‌نامه‌هایی را منعقد کرده‌ایم.