چرا ما ظالمان ۱۴۰۰ سال پیش را لعن می‌کنیم؟

وارث: 

زیارت عاشورا با مجموع درس‌های عقیدتی، سیاسی، فکری و انزجار از دشمنان اهل بیت عصمت و طهارت‌، در حکم محک و معیاری است که سَره را از ناسره جدا می‌کند. زیارت عاشورا مجموعه‌ای از درس‌هایی است که هر کدام از آن ارزش‌هایی را ارائه می‌دهد و سر فصل‌های غیر قابل تردیدی را فرا راه انسان می‌گشاید و می‌تواند آدمی را در پیمودن راه راست و رسیدن به حقیقت راسخ و استوار نماید. زیارت عاشورا خود منشوری است که از هر جهت نوری از آن جلوه‌گر است چرا که این صحیفه بهانه‌ای است برای بیان مختصر امّا کامل از اسلام شناسی، معرفت‌شناسی، امام شناسی، جامعه شناسی و انسان شناسی. در این ایام می‌طلبد اندیشمندان به مدد اعتقادات راستین و فضیلت مدار مؤمنان بیایند و با تبیین صحیح اعتقادات اسلامی مردم را با عشق و معرفت بیشتر نسبت به ساحت مقدس پیامبر اعظم (ص) و اهل بیت (ع) آشنا کنند.

این زیارتنامه توسط امام باقر (ع) به شیعیان تعلیم داده شده است و صرفاً یک زیارتنامه جهت عرض ادب ظاهری به محضر امام حسین (ع) و یاران ایشان نیست و معانی عمیقی در آن نهفته است.

بر همین اساس حجت الاسلام والمسلمین سید محمدباقر علم الهدی استاد حوزه علمیه تهران از رهگذر شرح و تفسیر زیارت عاشورا، زوایای پنهانی که در این زیارت نامه قدسی نهفته است را مطرح و مطالب آن تقدیم مخاطبان می‌شود.  آنچه در ادامه می‌خوانید قسمت هجدهم تفسیر زیارت عاشورا است:

مطالبی که در این نوبت بیان خواهد شد تحت عنوان بیم‌ها و اندرزها در زیارت عاشورا است. در یکی از فرازهای زیارت عاشورا چنین می‌خوانیم «فَلَعَنَ اللَّهُ امَّهً اَسَّسَتْ اَساسَ الظُّلْمِ وَ الْجَوْرِ علَیْکُمْ اَهْلَ الْبَیْتِ»، خداوند متعال از رحمت خود دور سازد جماعتی را که اساس ظلم و جور را بر شما اهل بیت (ع) پایه ریزی کرد و باعث شدند شما از جایگاه ظاهری خود محروم شوید؛ در این فراز از زیارت عاشورا به چند نکته مهم و اساسی پرداخته شده که بسیار حائز اهمیت و پند آموز است.

به عنوان مقدمه عرض می‌شود، پیامبر اکرم (ص) می‌فرمایند هر کسی در زندگانی خودش یک سنت حسنه‌ای را پایه ریزی کرد مادامی که این سنت حسنه در میان مردم و جامعه رواج داشته باشد پروردگار اجر، مزد و ثواب تمام افرادی که به این سنت حسنه عمل می‌کنند را در نامه اعمال این شخص که پایه گذار آن سنت حسنه بوده قرار می‌دهد و همچنین هر کسی سنت سیئه و رفتار زشتی را در زندگی مردم و جامعه پایه ریزی کند و عملکرد خود را به عنوان الگوی رفتاری زشت در میان جامعه جای بیاندازد خداوند متعال به اندازه تمام گناهانی که مردم بر اثر انجام آن عمل مرتکب این سنت زشت می‌شوند به همان مقدار برای آن فرد پایه گذار گناه ثبت و ضبط خواهد شد. برای مثال اگر کسی در خانواده و یا در بین دوستان صندوق قرض الحسنه ای را تأسیس کند مادامی که این صندوق قرض الحسنه خدمت رسانی به اعضا و دیگران داشته باشد غیر از آنکه تک تک اعضای آن صندوق ثواب و بهره می‌برند به اندازه همه آن ثواب‌ها، به آن فردی داده می‌شود که این صندوق و سنت حسنه را پایه ریزی کرده است. یا بزرگ‌تر خانواده‌ای که سنت ازدواج آسان را در زندگانی فرزندان و مردم اعم از اهل محل، روستا و شهر پایه ریزی می‌کند در زمره انسان‌های خیر اندیش و نیکورفتاری قرار می‌گیرد که اهل احیای سنت‌های حسنه هستند؛ بنابراین به هر مقداری که دیگران به این سنت‌های حسنه عمل می‌کنند به همان اندازه اجر و پاداش برای مؤسس این سنت حسنه ثبت می‌شود، دقیقاً مانند کسی که سنت سیئه، زشت و یا گناهی را در جامعه پایه ریزی، چشم و هم چشمی‌ها را در جامعه ترویج و یا مدل‌های جدیدی از سبک زندگی مسرفانه را به عنوان نمایش ثروت و اسراف در جامعه تبلیغ می‌کند چنین فردی در همه گناهان افرادی که در این دام افتاده و اهل معصیت شدند شریک خواهد بود و پروردگار به اندازه همه معصیت‌هایی که مردم گرفتار آن می‌شوند را به کسی می‌دهد که سنت سیئه را در جامعه پایه ریزی کرده است.

حال در زیارت عاشورا یک نکته اصلی و اساسی وجود دارد و آن اینکه می‌فرماید خداوند دور کند از رحمتش آن افراد و امتی را که اساس ظلم و جور را بر اهل بیت (ع) پایه گذاری و بر آن بزرگان روا داشتند؛ باید دانست مراد از روا داشتن ظلم و جور چه چیزی است که در این فراز از زیارت عاشورا به آن تاکید می‌شود؟ برخی مواقع گفته می‌شود روا داشتن ظلم و جور همان ظلمی است که بر امام حسین (ع) آب را بستند و یا از مهمانان خویش با شمشیر برهنه پذیرایی کردند. اما در جای دیگر گفته می‌شود اساس ظلم و جور اینجا نیست! چرا که این عملکرد، نتیجه رفتارهای زشت و اشتباهی بود که در صدر اسلام رخ داد. پیامبراکرم (ص) در سفر حجه الوداع در واقعه غدیر خم روش و مدل حکمرانی به مردم پس از خودش را به امت اسلامی به بهترین شکل شرح دادند و در غدیر خم امام علی (ع) را به عنوان جانشین پس از خود به مردم معرفی کردند، این معرفی حضرت به عنوان یک سنت حسنه در جامعه جا افتاد و مردم با امیرمومنان علی (ع) بیعت کردند اما بعد دیده شد که پس از رحلت پیامبراکرم (ص) اتفاقات دیگری رخ داد و مسیر تغییر و جهت مردم بر اثر شانتاژهای تبلیغاتی آن زمان، جهت دنیوی گرفت و خلافت دستور رسول الله (ص) تبدیل به حکومت شد؛ در حقیقت اساس ظلم و جور از اینجا صورت گرفت. اینکه امروز مطرح می‌شود بعد از رحلت رسول الله مردم به در خانه دیگران رفتند و شورایی بر خلاف نظر پیامبر شکل گرفت از همین نقطه بود که اساس ظلم و جور در جامعه اسلامی رخ نمایان کرد و نشان داد، از همین جا بود که نتیجه سعادتمندی مردم متأسفانه تحت تأثیر قرار گرفت و گمراه شدند؛ بنابراین شهادت امام حسین (ع) مربوط به سال ۶۳ هجری قمری نیست بلکه دلیل شهادت ایشان را باید در قضایای پس از رحلت پیامبر اکرم (ص) جستجو کرد. از این رو است که زیارت عاشورا می‌خوانیم «فَلَعَنَ اللَّهُ امَّهً اَسَّسَتْ اَساسَ الظُّلْمِ وَ الْجَوْرِ علَیْکُمْ اَهْلَ الْبَیْتِ».

حال این افراد که بر خاندان عصمت و طهارت ظلم روا داشتند چه کسانی هستند؟ آیا همه مسلمانانی هستند که بعد از پیامبراکرم (ص) بودند یا اینکه تنها عده‌ای خاص را شامل می‌شود؟ اما به هر حال هر کدام که باشد پایه گذار انحراف مسیر ولایی اهل بیت (ع) همان کسانی هستند که امام علی (ع) را خانه نشین کردند و کار را به جایی رساندند که حتی بسیاری از اصحاب از گرد حضرت پراکنده شدند و تنها تعداد انگشت شماری قریب به هفت نفر نزد ایشان باقی ماندند.

حال اگر بخواهیم مقداری بیشتر مستند تر در این زمینه صحبت کنیم روایت مورد اتفاقی از پیامبر اکرم (ص) بین راویان اهل سنت و امامیه وجود دارد که مورد اتفاق است اینکه حضرت می‌فرمایند هر کسی بمیرد و امام زمانش را نشناسد به مرگ جاهلیت از دار دنیا رفته است؛ ما اگر بخواهیم اینجا یک سوالی مطرح کنیم و آن اینکه حضرت زهرا (س) وقتی به شهادت رسیدند قطعاً ایشان به مرگ جاهلی از دنیا نرفتند و امام زمان خویش را شناخته و از دنیا رفتند. اینجا اگر سوال شود امام، حضرت زهرا (س) چه کسی بوده است؟ آیا می‌توان گفت کسی غیر از امام علی (ع) که به عنوان اعلم الناس، اعبد الناس و ازهدالناس است امام حضرت دانست؟ قطعاً خیر! پس اگر امام علی (ع) زمام ظاهری دنیا را به دست نمی‌گیرد این دلیل یک ظلم حاکمیتی است که در جامعه آن زمان بر ایشان روا داشته شد. ظلمی که ریشه در جهالت، بی معرفتی و دنیا گرایی مردم داشت، این ظلم باعث شد امام علی ۲۵ سال خانه نشین شوند؛ بنابراین حضرت زهرا (س) امام زمان خویش را شناخته و از دنیا رفته است، امام زمان ایشان محبوس الید نیست! قدرت انجام مدیریت جامعه را به خاطر بی معرفتی‌ها و دنیا گرایی های مردم و شانتاژها، مکرها و سیاست مدورانه برخی افراد به نام دین را ندارد.

این حکایت از آن دارد که بیشترین ظلم نسبت به امیرمومنان علی (ع) روا داشته شده است و حضرت اولین مظلوم این واقعه تاریخی صدر اسلام است. در بیانات راویان اهل سنت در کتب‌های معتبری از پیامبر روایتی نقل شده که حضرت به جناب عمار می‌فرماید یا عمار اگر دیدی همه مردم از یک مسیر می‌روند ولی علی یک مسیر دیگری را انتخاب کرده است حتماً به دنبال ایشان برو، حتماً در آن مسیری قدم بگذار که علی در آن حرکت می‌کند، همه مردم را رها کن از همه مردم ببر، عمار حواست جمع باشد همواره علی در مسیر هدایت است طاعت علی طاعت من و طاعت من طاعت خدا است؛ از این نوع روایات بسیار است که از راویان اهل سنت به ما رسیده که همه حکایت از آن دارد که وجود مقدس امام علی (ع) به عنوان یک شخصیت ویژه، یک عنصر ملکوتی و خاص مهمترین جایگاه را در فرایند سعادتمندی انسان‌ها می‌توانست ایفا کند اما متأسفانه این اتفاق رخ نداد و به ایشان اجازه ندادند از این فرصت به منظور سعادتمند ساختن بشر بهره ببرند. برای همین است در ادامه این زیارت عاشورا می‌خوانیم «و لعن اللّه امّةً دفعتکم عن مقامکم و ازالتکم عن مراتبکم الّتی رتّبکم اللّه فیها» خدا از رحمتش دور کند آن امت و گروهی را که شما را از آن جایگاه و مقامتان محروم کردند و دور کردند شما را از آن مراتب ریاستی که خداوند متعال شما را برای آن مقام ساخته و آماده کرده بود؛ همه این فرازها و لعن ها هشدار است هشدار از این جهت که انسان‌ها گاهی اوقات در زندگانی خود به گونه‌ای عمل می‌کنند که نتیجه آن صدها و هزاران سال باقی می‌ماند. زیارت عاشورا غیر از آنکه درس‌های اعتقادی و کلامی ارزشمند و ماندگاری برای ما دارد پیام‌های پرورشی ویژه نیز در بر دارد تا همه انسان‌ها حواسشان باشد و احساس نکنند که موضع گیری ها و تصمیم‌ها در خلأ و فضا محو می‌شود، از بین می‌رود و تأثیری ندارد؛ نه چنین نیست.

کسانی که اهل بیت (ع) را از جایگاه خودشان محروم کردند امروز مورد لعن و نفرین مردم قرار می‌گیرند چون همه انسان‌ها این حق را داشتند که بیش از این از وجود امام علی (ع) و دیگر اهل بیت (ع) بهره ببرند و استفاده کنند اما دشمنان اهل بیت (ع) اجازه ندادند این فرصت آنگونه که خداوند متعال مقرر فرموده بود در اختیار این بزرگان قرار گیرد و مردم آنچنان که باید و شاید نتوانستند از وجود مقدس آنان مستفیض شده و از حضور آنان استفاده کنند؛ بنابراین اگر امروز پرسش می‌شود چرا ما چرا آن ظالمان را لعن می‌کنیم؟ ما چه ربطی به مردم ۱۴۰۰ پیش داریم؟ پاسخ این است اگر امام حسین (ع) موفق می‌شدند تمام شئون زندگی را بارها و بارها به نسل‌ها و تاریخ معرفی می‌کردند شاید رفتار و عملکردهای امت اسلام خیلی بهتر از این بود که امروز است. یا اگر امام علی (ع) و دیگر ائمه اطهار (ع) می‌توانستند و فرصت می‌یافتند دقیقاً الگوهای برتر را بارها و بارها آموزش دهند شاید امروز وضعیت دیگری را امت اسلامی تجربه می‌کرد، ‬البته اهل بیت (ع) الگوها و رفتارهای برتر را به امت اسلامی معرفی کردند و آموزش دادند اما چه بسا اگر بیشتر فرصت می‌کردند و می‌توانستند الگوهای پرورشی را در جامعه اجرایی کنند تأثیر پذیری این تربیت در زندگی بشر امروز مشهود بود و انسان‌ها سعادتمند تر می‌شدند. برای همین امروز کسانی که این فرصت را از ما گرفتند را لعن می‌کنیم چرا که آنان نگذاشتند اهل بیت (ع) آنگونه که باید و شاید نورافشانی کنند و باغچه بشریت را آباد سازند.

دشمنان اسلام جایگاه امامت اهل بیت (ع) را نتوانستند و نمی‌توانند به آن دسترسی پیدا کنند اما توانستند جایگاه ظاهری آنان را تحت تأثیر قرار دهند. دشمنان اسلام اجازه ندادند اهل بیت (ع) آن جایگاه علی الاطلاق خود را برعهده بگیرند، اجازه ندادند حاکمیت علی الاطلاق و مدیریت ظاهری جامعه را در اختیار داشته باشند، همچنین به لحاظ ظاهری اجازه ندادند آن مقامات ظاهری اهل بیت (ع) بروز و ظهور پیدا کند؛ برای همین است که خداوند متعال در زیارت عاشورا می‌فرماید خدا از رحمتش دور کند آن گروهی را که مقدمه چینی کردند، به تهیه اسباب پرداختند و برای جنگ آماده شدند. عمر سعد مقدمه چینی کرد، آماده شد تا روز عاشورا با امام حسین (ع) بجنگد تا در این جنگ حضرت و یارانش را از صفحه روزگار محو کند. بنابراین زمانی که گفته می‌شود وَ لَعَنَ اللَّه الْمُمَهِّدِینَ لَهُمْ بِالتَّمْکِینِ مِنْ قِتَالِکُم مقصود مقدمه سازان هستند، کسانی که مقدمات این کار را فراهم کردند. مقدمه سازان می‌توانند سربازان لشکر باشند، می‌توانند نیروهای لجستیک عمر سعد باشند، می‌توانند تهیه کنندگان آذوقه و ابزار و آلات جنگی باشند یا می‌توانند پشتیبان کنندگان پشت جبهه باشند. این فراز از زیارت عاشورا به ما این انذار را می‌دهد که مبادا عملکرد انسان به شکلی باشد که در جهت تأیید عملکرد لشکر کفر و ظلم قلمداد شود. اینکه در روایت آمده هر کسی که راضی باشد به انجام کار یک عده‌ای این فرد در ثواب و گناه آن عمل سهیم است؛ نشان از پیام‌هایی دارد که می‌توان از زیارت عاشورا دریافت کرد. خداوند متعال از رحمت خود دور کند کسانی را که اسباب تهیه و مقدمات کار را برای جنگ آماده ساختند تا از این طریق امام حسین (ع) را به شهادت برسانند.

وقتی در فرازی از زیارت عاشورا می‌خوانیم بَرِئْتُ اِلَی اللهِ وَاِلَیْکُمْ مِنْهُمْ، وَمِنْ اَشْیاعِهِمْ وَاَتْباعِهِمْ وَاَوْلِیآئِهِم، در اینجا نقش دین مشخص می‌شود که در آشفته بازار جهالت‌ها، عصبیت‌ها و نادانی‌ها جامعه امروزی چه جایگاهی داریم و چه موضعی باید داشته باشیم؟ در روزگاری که مردم تحت فضا و جوهای مسموم تبلیغاتی حاضر می‌شوند شمشیر به روی امام زمان (عج) می کشند ما چه وظیفه‌ای داریم.

منبع: مهر