اشاره قرآن به منزلت صدیقه کبری (س)؛ حضرت زهرا (س) الگوی کامل دینداری

وارث: 

از آنجا که طول عمر گل یاس پیامبر بسیار کوتاه، ولی فضایل او بسیار عمیق است، هنوز جز معصومان کسی نتوانسته به ژرفای وجودی آن حضرت پی‌ببرد و فضایل او را بشناسد.

زهرای مرضیه(س) فرزند پدری است که نظام هستی به خاطرش پدید آمد «لو لاک لما خَلَقْتُ الأفلاک»و مادرش اولین زن است که شهد اسلام را چشید و در میان نامردان با مال و جان خود از اسلام و آورنده آن دفاع کرد. نطفه پاک این بانو، پس از چهل روز عبادت شبانه روزی و بهره‌مندی پدر بزرگوارش از فیوضات غیبی و تناول میوه‌های بهشتی منعقد گشت. نور پاک آن حضرت قبل از خلقت آسمان و زمین خلق شده بود: «خُلِقَ نور فاطمه قَبْلَ أن یَخْلُقَ الارضَ و السماء».
فاطمه(س) در دورانی قدم به عرصه این جهان نهاد که پدرش به رسالت مبعوث گشته بود. او از مادری گران‌قدر شیری آمیخته با ارزش‌ها و فضیلت‌ها نوشید و در خانه‌ای که محل نزول قرآن بود، مراحل رشد و کمال را پیمود. معلم و مربی او پیامبر گرامی اسلام بود که در معارف الهی و آشنایی با اصول تربیتی پیشوای همه انسان‌هاست و در عمل، الگوی همه جهانیان به شمار می‌آید؛ چنان که قرآن کریم می‌فرماید:
)لقد کان لکم فی رسول الله أسوة حسنة).
فاطمه(س) در کنار پدر و مادر ایثارگرش شایسته‌ترین درس‌های توحیدگرایی و برترین دانش‌های ایمان و یقین را فراگرفت و از هر فرصتی برای آشنایی و انس با عالم غیب و معارف قرآنی استفاده کرد. بین او و پدر چنان انس و الفتی بود که پیامبر(ص) وقتی به سفر می‌رفت، فاطمه(س) آخرین کسی بود که از پیامبر جدا می‌شد و وقتی از سفر بازمی‌گشت، فاطمه اولین کسی بود که پدر با او دیدار می‌کرد. او نور چشم و میوه دل پدر و عزیزترین فرد در نزد پیامبر(ص) بود.

حضرت فاطمه (س) دارای چه جایگاه و مرتبه ای در زمان خود بودند؟

حضرت فاطمه (س) به رغم کنایه های دشمنان به پیامبر گرامی اسلام مبنی بر نداشتن فرزند پسر به گونه ای رشد و تربیت یافت که زبانزد شد و خداوند نیز برای بیان جایگاه والای حضرت زهرا (س) سوره مبارک کوثر را نازل کرد و در این سوره دشمنان پیامبر را ابتر خطاب کرد. حضرت فاطمه (س) در دوران حضورش در خانه پدر سنگ صبور پدر در روزگار سختی بودند و همراه پیامبر گرامی اسلام در روزهای آغازین ترویج اسلام حضور داشتند و همراهی ایشان در توسعه و گسترش دین مبین اسلام موثر بود. ایشان برای ایجاد بصیرت و آگاهی در بین مردم تلاش بسیاری انجام دادند و همواره در عرصه ترویج دین اسلام جانفشانی کردند.

 

حضرت فاطمه (س) از نظر مقام علمی در چه مرتبه ای قرار داشتند؟ 

 پیامبر(ص) با تمام توان در تأدیب و تعلیم حضرت فاطمه (س) کوشید و شهد شناخت معارف قرآنی را به کامش ریخت و احکام دین را به ایشان آموخت به طوریکه تاریخ بشریت چنان بانویی را از نظر فرهنگ و ادب و دانش و بینش به خود ندیده و نخواهد دید. حضرت فاطمه(س) تمام ارزش‌ها و دانش‌ها و بسیاری از مقررات، احکام، دعاها و حکمت‌ها را از پدر گرامی شان آموختند. خطبه آتشین حضرت فاطمه (س) در شرایط سخت دوران خود بیانگر دریای بی کران علم ایشان است.

حضرت فاطمه (س) در کنار انجام واجبات دین، عبادت پروردگار و عمل به وظایف فردی، خانوادگی و اجتماعی خود از حق غصب شده همسرش حضرت علی (ع) دفاع می کند و با استناد به قرآن و حدیث حقانیت خود و امیرالمومنین علی (ع) را گوشزد می کند. حقانیتی که پس از رحلت پیامبر گرامی اسلام مورد تحریف قرار گرفته بود.

حضرت محمد (ص) درباره توانایی علمی حضرت فاطمه(س) می‌فرماید:«إِنَّ الله جَعَلَ عَلِیَّاً وَ زَْوْجَتَهُ وَ أَبنائه وَ حُجَجَاً علی خَلْقِهِ وَ هُمْ أَبْوابُ العِلْمِ فِی أُمَّتی مَنِ اهْتَدی بِهِمْ هُدِیَ إِلی صِراطٍ مُسْتَقِیم؛ یعنی خداوند متعال علی و همسر و فرزندانش را حجت مردم قرار داده و آنان درهای علم و آگاهی در میان امت من هستند. هر کس به آنان تمسک جوید، به راه راست هدایت یابد».
این حدیث، فاطمه(س) را مانند علی(ع) و سایر معصومان، دروازه علم و وسیله هدایت مردم شناسانده است. اما به دلیل شرایط ناهنجار و ظالمانه حاکم و تحولات نامطلوب پس از رحلت پیامبر(ص)، از علم و دانش ایشان استفاده نشد و بشر از دریای علمش محروم ماند.

 

حضرت فاطمه (س)‌ از نگاه قرآن و احادیث دارای چه مقام و مرتبه ای است؟

امام صادق (ع) در تفسیر سوره «قدر» جدة معصومه خود را چنین معرفی نموده‌اند: «اللیلة فاطمة و القدر الله فمن عرف فاطمة حق معرفتها فقد ادرک لیلة القدر» در این حدیث؛ منظور از شب، فاطمه است و مراد از قدر، خداوند است. پس هر کس آنچنان که شایسته است فاطمه را بشناسد، شب قدر را درک نموده است. در ادامه، وجه تسمیه آن حضرت به نام مبارک «فاطمه» را چنین بیان فرموده‌اند: «و انها سمیت فاطمة لان الخلق فطموا عن معرفتها» و ایشان فاطمه نام گرفته‌اند؛ زیرا خلق از معرفت و شناخت آن حضرت عاجزند.

حضرت زهرا(س) به استناد روایات فراوانی که از فریقین وارد شده، یکی از اصحاب «کساء» است که آیه ۳۳ سوره احزاب «انما یرید الله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت و یطهرکم تطهیرا» در شأن آنان نازل شده است. این روایات بسیار زیاد و بیش از هفتاد حدیث است که بیشتر آنها از طریق اهل سنت وارد شده که از ام‌سلمه، عایشه، ابوسعید خدری، ابن عباس، علی(ع) و حسن بن علی(ع) و تقریباً از چهل طریق نقل شده است و شیعه آن را از امیرالمومنین (ع)، امام سجاد (ع)، صادقین (ع)، امام رضا (ع)، ام سلمه، ابوذر و دیگران و بیش از سی طریق نقل کرده است.

در آیه ۱۴۳ سوره بقره آمده است: وَكَذَٰلِكَ جَعَلْنَاكُمْ أُمَّةً وَسَطًا لِتَكُونُوا شُهَدَاءَ عَلَى النَّاسِ وَيَكُونَ الرَّسُولُ عَلَيْكُمْ شَهِيدًا ۗ وَمَا جَعَلْنَا الْقِبْلَةَ الَّتِي كُنْتَ عَلَيْهَا إِلَّا لِنَعْلَمَ مَنْ يَتَّبِعُ الرَّسُولَ مِمَّنْ يَنْقَلِبُ عَلَىٰ عَقِبَيْهِ ۚ وَإِنْ كَانَتْ لَكَبِيرَةً إِلَّا عَلَى الَّذِينَ هَدَى اللَّهُ ۗ وَمَا كَانَ اللَّهُ لِيُضِيعَ إِيمَانَكُمْ ۚ إِنَّ اللَّهَ بِالنَّاسِ لَرَءُوفٌ رَحِيمٌ؛ و ما همچنان شما (مسلمین) را به آیین اسلام هدایت کردیم و به سیرت نیکو بیاراستیم تا گواه مردم باشید و پیغمبر نیز گواه شما باشد (تا شما از وی بیاموزید). و (ای پیغمبر) ما قبله‌ای را که بر آن بودی تغییر ندادیم مگر برای اینکه بیازماییم و جدا سازیم گروهی را که از پیغمبر خدا پیروی می‌کنند از آنان که عقبگرد کنند و (به مخالفت او برخیزند)، و این تغییر قبله بسی بزرگ نمود جز در نظر هدایت یافتگان خدا. و خداوند اجر پایداری شما را در راه ایمان تباه نگرداند که خدا به خلق مشفق و مهربان است.

 

همچنین در آیه ۳۳ سوره احزاب که به آیه تطهیر مشهور است آمده إِنَّمَا یُرِیدُ اللهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیراً یعنی بی‌گمان، خدا اراده کرده است تا آلودگی را از شما اهل بیت [پیامبر] بزداید و شما را پاک و پاکیزه گرداند. از میان آیات فراوانی که در شأن صدیقه کبری (س) نازل شده است، مـی‌توان به آیـه «ذی‌القربی» (اسـراء، 26)، آیـه «مودت» (شوری،23)، آیه «مباهله» (آل عمران،61)، آیه «اهـل الـذکر» (نحل،43)، آیه «صلوات» (احزاب،56) اشاره کرد. این بانوی بزرگوار، تأویل آیات فراوانی از قرآن کریم است؛ مانند: «اولئک الذین یدعون یبتغون الی ربهم الوسیلة ایهم اقرب و یرجون رحمته...» (اسراء، 57) که محکمترین وسیله تقرب به خداوند را پیامبر، علی، فاطمه، حسن و حسین (ع) معرفی می‌کند. همان گونه که مصداق بارز «صراط مستقیم» (فاتحه، 6) است. او صراط مستقیم خداست که جویندگان راه حق را گمراه و سرگردان نمی‌کند، آنگونه که ذیل آیة «و انّ الذین لایومنون بالاخرة عن الصراط لناکبون» (مومنون، 74) از امیرالمومنین (ع) نقل شده است که منظور از «صراط» ولایت اهل بیت (ع) است.

 

حضرت فاطمه (س) در دفاع از حریم ولایت چگونه به ایفای نقش می پرداختند؟

حضرت فاطمه (س) در کنار امیرالمومنین علی (ع) نیز به دفاع از ولایت و امامت پرداختند که قرائت خطبه فدکیه در بین مردم یکی از نمونه های بارز حمایت و دفاع ایشان از ولایت است. حضرت فاطمه (س) با این اقدام خود نمونه ای از ولایت پذیری و ولایت مداری را به تصویر کشیده اند. همچنین خطبه قرائی در مسجد حضرت رسول در راستای روشنگری و آگاه سازی جامعه انجام دادند. حضرت فاطمه (س) برای ولایت مداری همواره تلاش کردند و این موضوع را می توانید در زمان حیات پیامبر اسلام و امامت حضرت علی (ع) و همراهی ایشان با امام زمان خود مشاهده کنید.

حضرت فاطمه زهرا (س) بنیانگذار نهضت ولایت مداری بودند و همراهی و همگامی ایشان با امیرالمومنین علی (ع) در مواجهه با ظلم و بصیرت افزایی و روشنگری در جامعه می تواند نمونه عملی از ولایت پذیری و ولایت مداری ایشان باشد. همچنین خطبه خوانی حضرت فاطمه زهرا (س) نمونه بارزی از نمایش حضور فعال بانوان در مکتب اسلام و روشنگری و آگاه سازی جامعه است. حضرت فاطمه (س) به عنوان زن مسلمان ولایت مدار و مکتبی در کنار تربیت فرزندان صالح و رسیدگی به امور منزل همسرداری توانسته است نقش اجتماعی و سیاسی فعالی ایفا کند. 

 

در عصر حاضر نسل جوان به ویژه بانوان چگونه می توانند از حضرت فاطمه (س) الگو بگیرند؟ 

بانوان جامعه اسلامی توانند با الگوگیری از رفتار ایشان در عرصه های سیاسی، فرهنگی و اجتماعی حضور پیدا کنند و در کنار تربیت فرزندان و ایفای نقش همسری و مادری در خانواده در جامعه نیز حضور داشته باشند. زنان جامعه اسلامی می توانند با الگو قرار دادن حضرت فاطمه (س) با افزایش آگاهی و رسیدن به بلوغ سیاسی و اجتماعی در مسیر این بانوی گرامی اسلام گام بردارند و سبک زندگی فاطمی داشته باشند.

منبع: شبستان