حقیقت تلخی که آیت‌الله معرفت را وقف قرآن کرد

آیت‌الله محمدهادی معرفت در سال ۱۳۰۹ ش در خانواده‌ای روحانی در شهر کربلا متولد شد. پدرش شیخ علی فرزند میرزا محمد از خطبای به نام کربلا در آن دوران بود. مادرش سیده زهرا دختر سید هاشم تاجر رشتی بود که در کربلا ساکن شده و در سال ۱۳۶۳ ش وفات یافت و همانجا مدفون گردید.

وی ماجرای آغاز به تحصیل خود را چنین نقل می‌کند: «پدرم مرا در سنّ پنج سالگی برای سوادآموزی به مكتبی فرستاد كه توسّط شیخ باقر كه از اصفهان به كربلا مهاجرت كرده و نظام جدید تأسیس نموده بود. پس از آن مقدّمات را نزد استاد حاج شیخ علی اكبر نائینی و سپس نزد پدر آموختم. ادبیات و منطق را نزد دیگر اساتید حوزه كربلا فرا گرفتم و مقداری هم علوم فلكی و ریاضی را تلمذ نمودم».

در سال ۱۳۴۰ ش پس از فوت پدرش، برای تکمیل تحصیلات خود به نجف اشرف مهاجرت می‌کند. هدف اصلی از این مهاجرت شرکت در جلسات درسی بزرگان علم و فقاهت آن دوران همچون سیدمحسن حکیم، سیدابوالقاسم خوئی، میرزا باقر زنجانی، شیخ حسین حلی، سیدعلی فانی اصفهانی و امام خمینی(ره) و استفاده از محضر آنان بود. ضمن آنکه دروس فلسفه و حکمت متعالیه را نزد اساتید معروف آن زمان فرا گرفته است.

وی در استادان خود را چنین توصیف می‌کند: «آقای حكیم در طرح و بررسی آراء فقها مهارت و دقت فراوانی داشت و درس ایشان از این لحاظ دارای امتیازی خاص بود. ایشان به آراء فقهای سلف همان عنایت و دقت را می‌داشتند كه با اقوال معصومین (ع). آقای خویی در قوّت بیان و قدرت استدلال و در ضمن رسا و ساده‌گویی ولی عمیق، سرآمد بود، و بحث فقه و نیز اصول را در اندك مدّت ولی با حجمی از مطالب، مطرح می‌ساخت و در این جهت بی‌نظیر بود . آقای زنجانی در شرح و بسط دادن مطالب و روشن ساختن ابعاد مسئله با بیانی شیوا و رسا و عمیق اختصاص داشت».

آیت‌الله معرفت توفیق شاگردی در محضر امام خمینی(ره) را هم در کارنامه داشت. وی جلسات درس امام را چنین توصیف می‌کند: «حضرت امام در طرح كردن آراء بزرگان و گسترش در نقد و بررسی آن ویژگی خاصّی داشت. ایشان بر این باور بودند ـ و چنین هم تربیت نمودند ـ كه قداست تنها از آن أقوال معصومین است. آری اقوال بزرگان احترام دارد نه قداست و احترام آن در آن است كه به نقد و بررسی آن پرداخته شود نه آنكه تعبداً پذیرفته شود. و با شایستگی لازم به این كار می پرداخت و از سؤال و جواب و نقض و ابرام شاگردان استقبال می نمود و در این راه شاگردانی نقّاد و روشنگر تربیت نمود».

چرا آیت‌الله معرفت به علوم قرآنی روی آورد
محمدهادی معرفت دارای آثار فراوانی در حوزه تفسیر و علوم قرآنی است که بخش عمده‌ای از آنان انتشار نیافته است ولی برخی از آنها به عنوان کتاب درسی در حوزه و دانشگاه تدریس می‌شود. اهتمام ویژه آیت‌الله معرفت به علوم قرآنی دلیلی داشت که خود او آن دلیل را چنین بازگو می‌کند: «انگیزه پرداختن به مسائل قرآنی در كنار فقه و اصول آن بود كه هنگام مراجعات و مطالعه برای آمادگی تدریس تفسیر، به حقیقت تلخی برخورد نمودم و آن فقدان بحث زنده پیرامون مسائل قرآنی، در كتابخانه فعلی تشیّع بود و این برخورد تلخ از آنجا بوجود آمد كه برای تهیّه مقاله پیرامون مسئله «ترجمه قرآن» به كتابخانه اختصاصی قرآنی مراجعه می‌نمودم و در این زمینه كتاب‌های زیاد كه برخی در دو مجلد و نیز رساله‌ها و مقالات بسیار از مصر و غیره در اختیار بود كه دانشمندان معاصر آن دیار نوشته بودند. ولی در حوزه نجف جز یك برگه اعلامیه حضرت آیة‌الله شیخ محمدحسین كاشف الغطاء، چیز دیگری نیافتم و این امر، گران نمود و بر آن داشت كه در این زمینه (مسائل قرآنی) به طور گسترده، دیدگاه‌های دانشمندان گذشته و حال مكتب را روشن و ارائه دهم كه نتیجه آن تلاش پیگیر، هفت مجلد التمهید و دو مجلد التفسیر و المفسرون شد كه این نوشته اخیر در واقع تكمیل و تدارك مافات نوشته محمدحسین ذهبی مصری است كه به ناحق، جایگاه تشیّع را در حیطه قرآنی نادیده گرفته است».

سرانجام آیت‌الله معرفت در ۲۹ دی سال ۱۳۸۵ ش در ۷۶ سالگی در قم درگذشت. پیکرش پس از اقامه نماز توسط آیت‌الله شبیری زنجانی در حرم حضرت معصومه(س) به خاک سپرده شد.
منبع: ایکنا