بازخوانی زندگی‌نامه مرحوم آیت الله صافی گلپایگانی؛ فقیه و متکلمی متواضع و با اخلاص

وارث: 

مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی صافی گلپایگانی پس از حدود یک قرن عمر با برکت و جهاد علمی و عملی، ساعتی قبل دار فانی را وداع گفتند.

به همین مناسبت به مرور بخش‌هایی از زندگی ایشان می‌پردازیم:

معظم له در سال ۱۲۹۷ شمسی دیده به جهان گشودند. پدر او عالم عارف، مرحوم آیت الله آخوند ملأ محمدجواد صافی بود که علاوه بر تخصّص، تحقیق، تألیف و تدریس در گرایش‌های مختلف علوم اسلامی مانند فقه، اصول، کلام، اخلاق، حدیث و…، در زمینه هنرهای ارزشمندی چون شعر و خوشنویسی نیز سرآمد بود. زهد، تقوا، عشق به ولایت و فضیلت‌های علمی اخلاقی آن بزرگ‌مرد، از یک سو و مواضع قدرتمندانه او در سنگر امر به معروف و نهی از منکر و جبهه‌گیری‌های صریحش در برابر افکار انحرافی، غیرمتدیّنان، ظالمان و جابران آن روزگار از سویی دیگر، هر قدر که مردم گلپایگان را شیفته و مطیع محض او می‌نمود، هیئت‌حاکمه، خوانین و زورگویان را در برابرش شکننده‌تر می‌کرد؛ چنان‌که آنها همیشه او را سدّ راه اعمال خلاف شرع و بدعت‌گذاری‌های خود دیده و تا زنده بود از غیرت دینی و خشم الهی او می‌ترسیدند.

آفتاب عمر آن عالم جلیل‌القدر در افق عصر بیست و پنجم رجب سال ۱۳۷۸ هجری قمری، مصادف با شب شهادت حضرت امام موسی کاظم‌ (علیه‌السلام) غروب کرد.

از ویژگی‌های بزرگ معنوی، اخلاقی، که در وجود آن مرحومه، متبلور بود، می‌توان به تعبّد، اخلاص، تقوا، معرفت به حضرت حق، شجاعت، صراحت لهجه، شوهرداری کم‌نظیر، اهتمام در تربیت کودکان، راز و نیاز خاشعانه، ذکر، دعا و نماز شب اشاره کرد.

والده مکرّمه ایشان، بانوی فاضله و شاعره و فانیه در ولایت اهل‌بیت (ع) بنت مرحوم آیت‌الله آخوند ملأ محمدعلی، هم‌حجره و شریک بحث مرحوم آیت‌الله العظمی میرزای شیرازی اعلی‌الله‌مقامه بودند.

تحصیلات

معظّم‌له تحصیلات خویش را در رشته‌های ادبیات، کلام، تفسیر، حدیث و سطح (مکاسب) و (کفایه) در گلپایگان، ابتدا در خدمت عالم جلیل آخوند ملأ ابوالقاسم مشهور به «قطب»، و سپس در محضر والدشان ادامه دادند، و از سال ١٣٦٠ هجری قمری به قم

حرم اهل‌بیت (ع) مهاجرت نموده، و با حضور در مجالس درس و بحث اساتید بزرگ حوزه و مطالعه و تدریس و تحقیق، به تکمیل تحصیلات و تحقیقات علمی خویش پرداختند. ایشان مدّتی به نجف اشرف مشرّف شده و در جوار حرم مطهّر باب مدینه علم حضرت علی (ع) از محضر چند تن از مراجع بزرگ و فقهای عالیقدر استفاده نمودند.

اساتید معظّم‌له

در قم، حضرات آیات:

١. آقای حاج سیّدمحمدتقی خوانساری.

٢. آقای حاج سیّدمحمد حجّت کوه‌کمره‌ای.

٣. آقای حاج سیّدصدرالدین صدر عاملی.

٤. آقای حاج سیّدمحمدرضا موسوی گلپایگانی.

در نجف اشرف، حضرات آیات:

١. آقای حاج شیخ محمدکاظم شیرازی.

٢. آقای حاج سیّدجمال‌الدین هاشمی گلپایگانی.

٣. آقای حاج شیخ محمدعلی کاظمی خراسانی.

و لیکن استادی که در ساختار شخصیت علمی و فکری معظّم‌له اثر بسیار سازنده‌ای داشته، و وجود علمی ایشان به او وابستگی کامل دارد، زعیم عالیقدر شیعه آیت‌الله العظمی بروجردی است که ایشان مدّت هفده سال از آن حضرت در دروس و مباحث رسمی ‌و در خلوت و جلوت و مناسبت‌های مختلف استفاده کرده، و از اصحاب خاصّ استفتای ایشان بوده‌اند، و در موارد بسیاری، پاسخ به مسائل مهمّ و یا تحقیق برخی از مباحث را به شخص ایشان ارجاع می‌فرمودند.

معظّم‌له مدّت‌ها از ناحیه مرحوم آیت‌الله العظمی آقای بروجردی امتحان خارج طلاب و فضلا را بر عهده داشتند.

در سال ١٣٥٨ هجری شمسی ایشان و مرحوم آیت‌الله العظمی آقای حاج شیخ مرتضی حائری(رحمه الله) از استان مرکزی به نمایندگی مجلس خبرگان برای تدوین قانون

اساسی جمهوری اسلامی ایران انتخاب شدند، و همواره مواضع سیاسی و انقلابی و مذهبی ایشان مورد توجّه نمایندگان منتخب در مجلس خبرگان بود، به‌طوری‌که وقتی فقیه گرانقدر مرحوم آیت‌الله العظمی حائری(رحمه الله) به عللی استعفا نمودند، در جلسه علنی اعلام کردند: «رأی آیت‌الله صافی، رأی من می‌باشد».

معظّم‌له از طرف بنیانگذار جمهوری اسلامی حضرت امام خمینی(رحمه الله) به عضویت فقهای شورای نگهبان انتخاب شده، و مدّتی مسئولیت دبیری آن شورا را عهده‌دار بودند، که نظرات و مواضع مهم ایشان در شورای نگهبان در حفظ هویّت اسلامی نظام و پاسداری از احکام، معروف و مشهور می‌باشد.

تألیفات

تألیفات و آثار معظّم‌له بیش از ١۵٠ مجلّد می‌باشد که به برخی از مهم‌ترین آنها اشاره می‌کنیم:

١. منتخب الأثر فی الامام الثانی عشر (ع) (سه جلد).

٢. مع الخطیب فی خطوطه العریضة.

٣. صوت الحقّ ودعوة الصدق.

٤. لمحات فی الکتاب و الحدیث و المذهب (سه جلد).

٥. بیان الاُصول (سه جلد).

٦. أمان الاُمّة من الضلال والاختلاف.

٧. العقیدة بالمهدیة.

۸. جلاء البصر لمن یتولّی الائمة الاثنی عشر^.

۹. القرآن مصون عن التحریف.

۱۰. رسالة قیّمة حول عصمة الأنبیاء والأئمّة^.

۱۱. عنوان صحیفة المؤمن.

۱۲. سبط المصطفی.

۱۳. ارث الزوجة.

۱۴. التعزیر؛ أحکامه و ملحقاته.

١۵. الاحکام الشرعیة ثابتة لا تتغیر.

۱۶. مع الشیخ جاد الحق فی إرث العصبة (مسألة التعصیب(.

۱۷. إیران تسمع فتجیب.

۱۸. رسالة فی حکم نکول المدّعی علیه عن الیمین.

۱۹. حدیث افتراق المسلمین علی ثلاث وسبعین فرقة.

۲۰. من لهذا العالم؟

۲۱. رسالة فی تفسیر آیه التطهیر.

۲۲. رسالة فی ضرورة وجود الحکومة أو ولایة الفقهاء فی عصر الغیبة.

۲۳. بحث حول الإستقسام بالأزلام )مشروعیة الاستخارة(.

۲۴. بین العلمین الشیخ الصدوق والشیخ المفید.

۲۵. رسالة القرعة )التداعی فی مال من دون بینة ولا ید(.

.پ۲۶. النقود اللطیفة علی الکتاب المسمّی بالأخبار الدخیلة.

۲۷. رسالة فی البداء.

۲۸. إلی هدی کتاب الله.

۲۹. فقه الخمس.

۳۰. فقه الحجّ (چهار جلد)

۳۱. البکاء علی الإمام الحسین×.

۳۲. تفسیر آیة الإنذار.

۳۳. هدایة العباد (دو جلد(.

۳۴. جامع الأحکام (دو جلد(.

۳۵. ولایت تکوینی و ولایت تشریعی.

۳۶. پرتوی از عظمت امام حسین×.

۳۷. شهید آگاه.

۳۸. الهیات در نهج البلاغه.

۳۹. رسالة فی معاملات مستحدثه.

۴۰. نیایش در عرفات.

۴۱. راه اصلاح یا امر به معروف و نهی از منکر.

۴۲. سیر حوزه‌های علمی شیعه.

۴۳. نوید امن و امان.

۴۴. پاسخ به ده پرسش.

۴۵. سفرنامه حج.

۴۶. عالی‌ترین مکتب تربیت و اخلاق یا ماه مبارک رمضان.

۴۷. اصالت مهدویت.

۴۸. تجلّی توحید در نظام امامت.

۴۹. پیرامون معرفت امام.

۵۰. عقیده نجات‌بخش.

۵۱. به‌سوی دولت کریمه.

۵۲. ندای اسلام از اروپا.

۵۳. به‌سوی آفریدگار.

۵۴. انتظار، عامل مقاومت و حرکت.

۵۵. فروغ ولایت در دعای ندبه.

۵۶. وابستگی جهان به امام زمان#.

۵۷. معرفت حجّت خدا.

۵۸. در آرزوی وصال.

۵۹. زندگانی بوداسف.

۶۰. اعتبار قصد قربت در وقف.

۶۱. تفسیر آیه فطرت.

۶۲. زندگانی جابر بن حیّان.

۶۳. پیرامون روز تاریخی غدیر.

۶۴. مقدّمه‌ای بر ترجمه کتاب«مقتضب الأثر».

۶۵. امامت و مهدویت.

۶۶. حول دیات ظریف ابن‌ناصح.

۶۷. شرح حدیث عرض دین.

۶۸. رمضان در تاریخ (حوادث تاریخی(

۶۹. نگرشی بر فلسفه و عرفان.

۷۰. معارف دین (سه جلد(

۷۱. باورداشت مهدویت.

۷۲. استفتائات پزشکی.

۷۳. استفتائات حجّ (مشتمل بر هزار مسأله(

۷۴. حاشیه بر عروة الوثقی.

۷۵. رساله توضیح المسائل.

۷۶. مناسک حجّ.

۷۷. احکام نوجوانان.

۷۸. مناسک عمره مفرده.

۷۹. حدیث بیداری (مجموعه پیام‌ها(

۸۰. صراط مستقیم.

۸۱. فخر دوران.

۸۲. ارمغان مشهد.

۸۳. زن در پرتو اسلام.

منبع: شبستان