تعقل، اصلی مهم در حیات طیبه حضرت زینب(س)

وارث: 

دکتر معصومه سادات طباطبائی استاد حوزه و دانشگاه اشاره به جایگاه علمی حضرت زینب (س) بیان کرد:  در خصوص مباحث علمی و جایگاه علمی حضرت زینب (س) باید به این نکته توجه کنیم که حضرت زینب در عین اینکه شخصیتی بصیر و شجاع و توانمند بودند و در مسائل اجتماعی و سیاسی در بالاترین حد ممکن نقش آفرینی می‌کردند اهل علم و دانش هم بودند.

وی با بیان اینکه شخصیت حضرت زینب (س) از ابعاد مختلف قابل بررسی است، یادآور شد: حضرت زینب (س)  از بانوان اثرگذار در تاریخ اسلام به شمار می‌روند که نقش مهمی در ثمر بخشی قیام عاشورا داشتند امّا به این دلیل که که بیشتر محققان توجه خاص خود را معطوف به حضور حضرت در کربلا کردند از برخی از ابعاد وجودی و شخصیت علمی ایشان غفلت کردند.

استاد دانشگاه اظهار کرد: در بررسی شخصیت علمی حضرت زینب (س) ظهور و بروز علم لدنی را در جریان عاشورا و رخدادهای پس از آن به دقت می‌توانیم بدست بیاوریم.

وی ادامه داد: نکته‌ی حائز اهمیت در مورد ویژگی های شخصیت حضرت زینب (س) این است که ایشان اهل علم و دانش بودند به طوری که روایات متعددی از ائمه در خصوص جایگاه علمی حضرت داریم و حضرت زین‌العابدین (ع)   ایشان را "عالمة غیر معلّمة و فهمة غیر مفهمه" به معنای دانای نیاموخته و فهمیده بی‌آموزگار خطاب کردند.

استاد دانشگاه با تأکید بر اینکه حضرت زینب (س) از بانوان بزرگواری هستند که مورد ستایش اهل بیت(ع) قرار گرفتند، عنوان کرد: اهل بیت عصمت و طهارت(ع) از ایشان به عنوان بانویی خردمند، با کرامت، صبور و فداکار یاد کردند و در فرهنگ اسلامی القاب فراوانی را به حضرت نسبت دادند همچون عالمه غیر معلمه، عقیله الطالبین، عقیله القریش، عقیله النساء، عقیله وحی و دیگر القاب زیبایی که نمایانگر ابعاد شخصیت علمی حضرت است.

وی با اشاره به اینکه برخی از این القاب از طرف معصومین(ع) و برخی دیگر از طرف محققان و نویسندگان و اندیشمندان به ایشان اطلاق شده امّا بدون تردید بهترین سخن در مورد مقام علمی حضرت دیدگاه اهل بیت(ع) نسبت به جایگاه علمی ایشان است، تصریح کرد: امام سجاد (ع) زمانی که حضرت زینب (س) در کوفه خطبه خواندند فرمودند اَنتِ بِحَمدُاللّهِ عَالِمَةٌ غَیر مُعَلّمَةٍ وَ فَهَمةٌ غَیر مُفَهَمّةٍ این فرموده امام پرده از یک علم الهی و متفاوت با علم عادی برمی‌دارد که از ناحیه پروردگار به حضرت زینب(س) اعطا شده و خداوند متعال هرگز چنین موهبتی را به هرکسی روا نداشته و تنها افرادی شامل این عنایت می‌شوند که زمینه این لطف الهی را در وجودشان پرورش داده باشند لذا طبیعی است که حضرت زینب(س) که در دامن پدر و مادری بلند مرتبه و در بستر و خانه وحی بزرگ شدند توانستند چنین ظرفیتی را در وجود خودشان پرورش بدهند.

طباطبائی افزود: شاهد دیگری در بحث مقام علمی حضرت زینب(س) این است که مطابق با استدلال هایی که وجود دارد حضرت نسبت به مسائل مختلف صاحب نظر بودند و در بالاترین رتبه علمی نسبت به زن های زمان خودشان بودند.

وی بیان کرد: یکی از مهم ترین ویژگی‌های علمی حضرت زینب(س) اندیشه ورزی و تعقل است که بیشتر در لقب عقیله که در لغت به معنی گرامی‌ترین و بزرگوارترین بانو است تبلور پیدا کرده و عقیله عنوانی است که هاشمیان در یادکرد حضرت از آن استفاده می‌کردند به عنوان مثال ابن عباس وقتی می‌خواستند از ایشان حدیثی نقل کنند حضرت را با عنوان عقیله ما خطاب می‌کردند.

طباطبائی گفت: اندیشمندان متعددی از اهل سنت هم در تاکید بر جنبه شاخص علمی عقیله بنی هاشم ایشان را به عنوان بانوی عاقل و خردمند و دلیر معرفی کردند که این نشان دهنده این است که جایگاه علمی حضرت زینب(س) نه تنها برای اهل شیعه بلکه برای اهل تسنن هم مورد تاکید بوده است.

وی با بیان اینکه توانایی علمی و تسلط به معارف و تفاسیر قرآن کریم از مهم ترین ویژگی‌های حضرت بود که در دامن فاطمه زهرا (س) این معارف را فرا گرفتند، اشاره کرد: حضرت زینب(س) در شهر کوفه مجلس تفسیر و تبیین معارف قرآنی برای بانوان داشتند و بدیهی است مقدمه برگزاری چنین مجالسی توانایی و تسلط علمی بر معانی قرآنی بوده و نشان دهنده جایگاه علم تفسیری و علم قرآنی و کلام فصیح و بلیغ حضرت بوده است.

طباطبائی با اشاره به اینکه حضرت زینب (س) محدثه بودند، تأکید کرد: مهم ترین روایت ایشان از خطبه فدکیه بوده که حضرت در سنین کودکی تجربه کردند و در دوران بزرگسالی مسائل خطیری را از صدر اسلام و در دوره بعد از رحلت پیامبر(ص) بیان می‌کنند همچنین روایات دیگری هم وجود دارد که حضرت زینب(س) در برخی از آنها نقش روایت‌گری داشتند و این نشان دهنده این است که حضرت علاوه بر حضور اجتماعی و سیاسی شان در بُعد تفسیر علم حدیث تخصص ویژه‌ای داشتند.

استاد حوزه ادامه داد: آموزه هایی که خداوند به ایشان عنایت کرده بود را در اختیار مردم قرار می‌دادند و با توجه به شرایط خاصی که دوران امامت امام سجاد(ع) داشت نقش حضرت در این عرصه هم بسیار پر رنگ و قابل توجه بود.

طباطبائی تصریح کرد: ابعاد اجتماعی، سیاسی و فرهنگی شخصیت حضرت و جایگاه علمی ایشان مانع از این نشده بود که حضرت نسبت به مسائل فردی و خانوادگی خودشان بی توجه باشند و در نهایت عاطفه و محبت و علقه نسبت به همسر و فرزندانشان و برادرشان و پدر بزرگوارشان و همچنین نسبت به بردار زاده‌های خودشان بودند.

استاد دانشگاه بیان کرد: روایت‌های متعددی مؤید این مطلب هستند که حضرت زینب (س) در واقعه عاشورا و بعد از آن به عنوان مأمن و کانون محبت و حمایت برای زنان و اسرای واقعه عاشورا بودند.

طباطبائی نکته کلیدی در مورد شخصیت حضرت زینب (س) را ایجاد تعادل بین نقش‌های  فردی و اجتماعی عنوان کرد و یادآور شد: همان طور که در سیره فاطمه زهرا (س) می‌بینیم که نسبت به نقش‌ های مختلف فردی و اجتماعی تعادل ایجاد می‌کردند و حضور فعالی داشتند حضرت زینب (س) هم در پذیرش و هم ایفای نقش‌ های فردی و خانوادگی، سیاسی، اجتماعی، علمی و فرهنگی خودشان در عین این که تعادل را رعایت می‌کردند در بالاترین حد کنشگری اجتماعی بودند.
منبع: ایسنا