مهدویت در نظرگاه رسول خاتم(ص)؛ از فلسفه غیبت تا موسم فراگیری عدالت

وارث: 

پیرامون رویکرد نبوی(ص) نسبت به مهدویت باید اذعان داشت که پیامبر(ص) درصدد مهندسی فرهنگی و خط مشی گذاری در موضوع اندیشه نجات گرایانه مهدویت بوده اند. حضرت رسول(ص) با طرح و تبیین مسئله مهدویت ده ها سال قبل از ولادت حضرت مهدی(عج)، بُن مایه های مهدویت را پایه ریزی کردند. مهمترین منبع ویژگی شناسی منجی در اسلام، روایات حضرت رسول (ص) است اگر این احادیث نبود مهدویت اصیل به دست ما نمی رسید. معتقدیم مهدویت شاخصه های منحصربفردی دارد که باید بازنمایی شوند. نخستین نکته این است که اساسا در نظرگاه پیامبر(ص) اندیشه نجات گرایانه مهدویت مبتنی بر مبانی است.

 

تجلی زنجیره حجت های الهی در ساختار امامت
در چشم انداز اندیشه نبوی زنجیره حجت های الهی در ساختار نظام امام تجلی می یابد و مهم اینکه اندیشه منجی موعود(عج) از نظرگاه نبوی در ساختار نظام امامت دیده شده است. چنان که در روایات بسیاری از پیامبر(ص) بر امامت حضرت مهدی(عج) تاکید شده و ایشان خط بطلان بر تصویر مهدی آخرالزمان(عج) به مثابه خلفای رایج کشیده اند.

باید توجه داشت در ساختار اندیشه نبوی(ص)، منجی موعود(عج) باید لاجرم امام باشد، انبوه روایات ذیل عقدیه اثنی عشری بر این مهم تاکید دارد چنان که شیخ صدوق در کتاب شریف «کمال الدین» از حضرت رسول(ص) نقل کرده که فرمودند: امامان پس از من 12 نفر هستند، اولین آنها علی(ع) و آخرین آنها قائم(عج) است و در روایتی دیگر پیامبر(ص) تصریح می کنند که: ای علی! تو و 11 نفر از فرزندان تو ائمه بعد از من هستید.

مهم ترین تمایز موعودباوری در اندیشه نبوی(ص)، در جوهر مهدویت است که در ذات و جوهر خود به مثابه ظهور و تحقق حقیقت در زمین است، در نظرگاه حضرت(ص)، امام مهدی(عج) حجت الهی است و در سایه ظهور حجت الهی حکومت جهانی اسلام محقق می شود.

 
نقطه پایانی ستیزه حق و باطل
بنابر آموزه های نبوی حضرت مهدی(عج) دارای مقام امامت است و این مقام تنها با نصب و جعل الهی ممکن می شود، همچنین امام معصوم و دارای علم لدنی است. دومین نکته آنکه پیامبر(ص)، اندیشه نجات گرایانه مهدوی را در قالب ستیزه جبهه حق و باطل مطرح می کنند. روایاتی داریم در منابع شیعی و اهل سنت که این دو خط در تاریخ دیده شده اند و مهدویت در نظرگاه نبوی(ص)، از منظر فلسفه تمدنی و تاریخی است یعنی نقطه پایانی تضاد و درگیری حق و باطل و نابودی کفر به رهبری حضرت بقیه الله الاعظم(عج) محقق می شود.

 
عصر غیبت، زمینه ساز ظهور حق
اگر در اندیشه نبوی بر غیبت مهدی موعود(عج) تاکید شده، برای آن است که این غیبت شرایط ظهور حق را در زمین مهیا می کند، تجربه تاریخی غیبت این شرایط معرفتی و انفسی را فراهم می کند که اهل حق، باطل را تشخیص داده و از دل و جان تسلیم حق شوند. نکته دیگر آنکه از دیدگاه نبوی، شکل گیری امت اسلامی هم مدنظر است یعنی در تبیین اندیشه مهدویت برای آنکه امت از شر خطرِ بودن و ماندن به جای شدن و خطر خوبی به جای خوشی در امان باشد، به انگیزه و مسیری نیاز دارد که در امامت نهفته و عامل حیات امت است.

به عبارت دیگر، مدنظر رسول خدا(ص) این است که امت اسلامی به تناسب جایگاه امام و حلقه پایانی این سلسله یعنی حضرت مهدی(عج) با تاکید در عباراتی همچون «مهدی امة» و. . نمود می یابد، علاوه بر این تصریح دارند که نجات بخشی مهدی موعود(عج)، جمعی است و از این رو تحرک جمعی را می طلبد برخلاف نجات گرایی هایی که فردی است و تحرک جمعی ندارد! باید توجه داشت آموزه مهدویت از نظرگاه نبوی(ص) دارای شاخصه ها و ویژگی های خاصی است از جمله آنها جهان شمولی اندیشه مهدوی است از نظر حضرت رسول(ص)، منجی موعود(عج) جهانگیر و فراگیر است چنان که فرمودند: اگر از عمر دنیا یک روز فقط مانده باشد خداوند مردی از اهل بیت من برمی انگیزاند تا زمین را پر از عدل کند.

 
جهان شمولی و فراگیری عدل و قسط در دولت موعود
این جهان شمولی و فراگیری عدل و قسط به جهانی بودن اقدامات و عدل مهدوی تصریح دارد یعنی رسالت حضرت مهدی موعود(عج)، همه جهان را در برمی گیرد و به یک نژاد، ملت، قوم و مذهب محدود نیست. اینکه در این روایت به برپایی عدل و قسط تصریح شده نشان می دهد که موعود اسلامی کارکرد صرفاً معنوی ندارد و حضرت مهدی(عج) صرفاً یک مرشد معنوی نیست بلکه کارکردها اجتماعی دارد و برای نجات انسان ها هم در دنیا و هم در آخرت می آید.

دومین شاخصه دولت موعود در نگاه حضرت رسول(ص) عدالت به عنوان مهمترین دستاورد ظهور امام مهدی(عج) است عدالتی که حضرت مهدی(عج) درصدد تحقق آن است در همه سطوح و برای همه مردم محقق می شود و هیچ نهادی نمی ماند مگر عدالت در آن نفوذ می کند.

سومین شاخصه مهدویت در اندیشه نبوی تعین و تشخص منجی است، در روایات حضرت رسول(ص) منجی هم معین است و هم مشخص یعنی وعده برپایی عدالت به دست یک شخص از پیش تعیین شده، محقق می شود این وعده آرمانی نیست و به دست هر کسی رخ نمی دهد بلکه از قبل مشخص شده و نسب و حسب منجی معلوم است. برای همین پیمبر(ص) به تبارشناسی مهدی موعود(عج) و ابهام زدایی از ایشان اهتمام کرده اند، تبار، نسب، کنیه، قبیله و شرایط و ویژگی های ظاهری و جسمانی ایشان در روایات نبوی(ص) تصریح شده است. در نظرگاه پیامبر خاتم(ص)، موعود نامتعین و نوعی نیست که بعدا بتوان این صفت را بر هر کسی تطبیق داد بلکه منجی موعود شخصیتی تبیین و تعیین شده است.

چهارمین شاخصه دولت موعود در اندیشه نبوی(ص)، حتمی بودن حکومت جهانی حضرت حجت(عج) است اینکه در روایات تاکید شده که حتما ظهور رخ می دهد و اینکه دنیا تمام و قیامت برپا نمی شود مگر ظهور قبل از آن حادث شود یعنی این بشارت قطعی است البته طبیعی است که پیامبر(ص) درصدد تسکین خاطر بشر و زنده کردن انگیزه و امید در بشریت بوده باشند. در بیان و بلاغ رسول خدا(ص)، انتظار منجی موعود(عج)، مبتنی بر تکلیف محوری و فرصت محوری و تاکید بر نقاط مهم و راهبردی است. ایشان نقاط مهم و راهبردی اندیشه مهدویت را معرفی کرده اند. بعضاً روایات فراوانی به دروغ به ایشان نسبت داده اند که مجموع آنها قابل استناد نیست.

اندک روایات صحیح السند نبوی(ص)، مهمترین نقاط راهبردی مهدی را تبیین کرده اند. در رصد موضوعات مهدوی در اندیشه پیامبر(ص) باید در پی ساختار اندیشه ای باشیم که ایشان درصدد بیان آن بوده اند. یکی از مهمترین مباحث در این مورد، نمادپردازی در اندیشه امامت و مهدویت است چراکه اگر مفاهیم عالی به صورت ساده و قابل فهم برای مسلمین بیان نشود شاید به خوبی درک نکنند و این مفاهیم ناب و عالی، متروک شوند.

 
بکارگیری نمادها و تمثیلات برای درک مفاهیم مهدوی
از مهم ترین روش ها در سیره رسول خدا(ص) بکارگیری نمادها و تمثیلات است که در عین سادگی برای مردم قابل درک واقعی است؛ برای مثال ایشان برای تبیین جایگاه امامان دوازده گانه از عدد اوصیاء و نقبا و ماه های سال یا اصحاب حضرت موسی(ع) و نقبای بنی اسرائیل که 12 نفر بودند، استفاده می کنند. این استفاده از نمادها باعث می شود مفاهیم در ذهن مخاطب به درستی جای بگیرد. پیامبر(ص) به اقتدای حضرت عیسی(ع) به امام مهدی(عج) در نماز تصریح و اینچنین دو برنامه کلان راهبردی را مطرح کرده اند، نخست کشیدن خط بطلان بر خلافت حضرت مهدی(عج) و تصریح به امامت ایشان چراکه اقتدای عیسی مسیح(ع) به آن حضرت(عج) زمانی درست است که حضرت مهدی(عج) امام باشند نه خلیفه. دوم اینکه همزمانی ظهور مهدی موعود(عج) و عیسی مسیح(ع) خط بطلانی است بر تکاپوی صهیونیسم جهانی و مسیحی که درصدد هستند مهدی(عج) را ضد مسیح و به مثابه دجال آخرالزمانی معرفی کنند. گویی رسول خدا(ص) جامعه امروز و تبلیغات رسانه ای پیشاظهور را که بر دجال سازی از مهدی موعود(عج) تاکید دارد، دیده اند که با انبوه فیلم های سینمایی و تولیدات رسانه ای و... همراه است و انقلاب اسلامی را به مثابه ضد ظهور معرفی می کنند.
منبع: شبستان