اهداف اجتماعی بیان ادعیه از سوی امام سجاد (ع)

 یکی از کارکردهای ادعیه در بیان ائمه علیهم‌السلام بیداری جامعه مسلمین از خواب غفلت و بصیرت‌بخشی نسبت به توطئه‌های دشمنان بود؛ چرا که ائمه علیهم السلام عمدتاً در دوره‌ای می‌زیستند که غلبه با دشمنان قسم‌خورده عترت بود، لذا به شدت در حصر سیاسی و اجتماعی قرار داشتند. بنی امیه و بنی‌العباس از مهم‌ترین معاندان خاندان وحی بودند که البته یکی با نام دین، درست در تقابل با آموزه‌های دین قرار گرفت و دیگری با نقاب احیای سنت نبوی و با ادعای هواخواهی از خاندان رسول خدا صلی الله علیه و آله،‌ تبدیل به جسورترین و مستبدترین افراد در قبال اهل بیت علیهم‌السلام شدند.

بنابراین بیان ادعیه، دارای تبعات سیاسی و اجتماعی مثبتی علیه دشمنان نیز بود. در بین سایر ائمه علیهم‌السلام شاید ادعیه امام سجاد علیه‌السلام دارای این دست ویژگی‌ها باشد؛ چرا که پس از ماجرای عاشورا فضای سیاسی به قدری از سوی امویان اختناق داشت که امام از یک سو گاهی مجبور به تقیه می‌شدند و از دیگر سو ارتباطشان با مردم را به شدت محدود کردند. 

امام خمینی (ره) ضمن اشاره به اهدافِ بیان ادعیه از سوی امام سجاد (ع) فرمود «در زمان‌هایی که ائمه مسلمین علیهم السلام در فشار سخت بنی‌امیه و بنی‌العباس بودند، مطالب خودشان را آنطور که ممکن بود به مردم می‌رساندند. شما اگر ادعیه امام سجاد و سایر ائمه را ملاحظه بفرمایید، مشحون است از اینکه مردم را بسازند برای یک امر بالاتر از آن چیزی که مردم عادی تصور می‌کنند. دعوت به توحید، دعوت به تهذیب نفس، دعوت به اعراض از دنیا، دعوت به خلوت با خدای تبارک و تعالی، معنی‌اش این نبوده است که مردم توی خانه‌هایشان بنشینند و از مصالح مسلمین غفلت کنند و مشغول ذکر و دعا باشند. چنانچه خود آنها که ملاحظه می‌کنید، این طور نبودند.
پیغمبر اکرم (ص) در عین حالی که وظایف شخصی خودش را بجا می‌آورد و خلوت‌ها با خدای تبارک و تعالی داشت، تشکیل حکومت داد و به انحاء عالم برای دعوت آدم فرستاد و مردم را دعوت کرد به دیانت و دعوت کردند بعد به اجتماع. اینطور نبود که بنای او این باشد که بنشیند توی خانه و ذکر بگوید. ذکر می‌گفت، لکن همان ذکر هم خودسازی بود. دعا می‌کرد، ولی همان دعا هم، هم خودسازی و هم مردمسازی بود و مردم را تجهیز می‌کرد برای مقاومت. تمام ادعیه‌ای که در لسان او و ائمه مسلمین واقع شده است، تمام این ادعیه، در عین حالی که دعوت به معنویات است، از راه دعوت معنویات، تمام مسائل مسلمین اصلاح می‌شود. مع الاسف اعوجاج واقع شد، یا واقع کردند- و شاید در صدر اسلام هم بنی العباس بیشتر این کار را کردند- اعوجاج واقع شد در مصالح اسلامی و در مطالب اسلامی.»
منبع: تسنیم