شرح دعای روز نوزدهم ماه رمضان؛ شرط قبولی اعمال چیست؟

وارث: 

«اللهُمَّ وَفِّرْ فیهِ حَظّی مِنْ بَرَکاتِهِ، وَسَهِّلْ سَبیلی الی خَیْراتِهِ، وَلاتَحْرِمْنی قَبُولَ حَسَناتِهِ، یا هادِیاً الَی الْحَقِّ الْمُبینِ»

«خدایا در این روز بهره‌ام را از برکاتش فراوان گردان، راهم را به نیکی‌هایش آسان کن، از پذیرش فضایل آن محرومم مکن، ای هدایت کننده به سوی حقیقت آشکار».

شرح دعای روز نوزدهم ماه مبارک رمضان از منظر آیت الله مکارم شیرازی:

خوشبخت و سعادتمند کسانی هستند که ارزش والای این ماه را بشناسند و از برکات بی‌پایان آن بهره گیرند و مشکلات معنوی و مادی خود را به برکت روزه‌ها و عبادات در این ماه حل کنند.

در این زمینه امام صادق (ع) می‌فرماید:«نَوْمُ الصَّائِمِ عِبادَةٌ وَصَمْتُهُ تَسْبیحٌ وَعَمَلُهُ مُتَقَبَّلٌ وَدُعاؤُهُ مُسْتَجابٌ؛ خواب روزه‌دار عبادت، سکوتش تسبیح، عملش پذیرفته و دعایش مستجاب است».

در این حدیث امام صادق (ع) چهار برکت را برای روزه بیان فرموده است:

خواب روزه دار عبادت است

خواب روزه‌دار عبادت است و وقتی خواب که بی‌خبری مطلق است عبادت باشد بیداری او که در حال تلاوت قرآن، خواندن نماز و ادعیّه باشد به طریق اولی عبادت بالاتری خواهد بود، به خصوص نمازشب که در این ماه یک توفیق اجباری انسان به دست می‌آورد که قبل از اذان بیدار باشد؛ لذا از این بیداری برای تهجد و نمازشب استفاده کند که هم دنیای انسان را و هم آخرت او را تضمین می‌کند.

سکوت روزه دار تسبیح است

سکوتش تسبیح است و اگر مشغول تسبیح و ذکر باشد به طریق اولی از فضیلت برتری، برخوردار خواهد بود.

عمل روزه دار پذیرفته است

عملش در این ماه قبول می‌شود، فرق است بین قبولی و صحت عمل، چه بسا عملی صحیح باشد اما مورد قبول درگاه خداوند قرار نگیرد. صحیح بودن عمل یعنی تمام اجزا و شرایط آن را آورده است؛ اما قبول بودن عمل یعنی این عبادت دارای روح است و روح عبادت حضور قلب است که نهی از فحشا و منکر می‌کند اگر بعد از عبادت، گناه انجام دهد معلوم می‌شود عبادتش مقبول واقع نشده است؛ روح روزه، تقواست اگر بعد از ماه رمضان تقوا و خداترسی او بیشتر شد این روزه مورد قبول واقع شده و الا فقط تکلیف از گردنش ساقط شد.

دعای روزه‌دار مستجاب است

دعا در این ماه مستجاب است، چرا که شخص روزه دار حضور قلب بیشتری دارد و هر چه توجّه انسان به خداوند بیشتر باشد ضریب اجابت دعایش هم بالاست.

لذا باید از برکات ماه رحمت و موهبت استفاده کنیم؛ باید در این ماه مبارک، علاوه بر انجام روزه ماه مبارک رمضان به فلسفه روزه آشنا شویم.

گر گدا کاهل بود تقصیر صاحبخانه چیست؟

بی‌شک برای بهره‌گیری بیشتر از برکات مادی، معنوی، آثار و ثواب‌های ماه مبارک رمضان، نباید تنها به روزه گرفتن اکتفا کرد، بلکه باید برای تحصیل آثار و برکات ماه رمضان هم چون آمرزش گناهان و نجات از مشکلات تلاش کرد.

باید از گناهان اجتناب نمود و با خودسازی و مراقبت و دوری از آلودگی‌ها، جان خویش را در معرض وزش نفحات رحمانی و عنایات ویژه سبحانی قرار داد.

لزوم تحقق این امور در حالی است که خداوند که میزبان ما در این ماه است چون رحمتش عام و بی پایان است همیشه آماده پذیرایی است و این ما هستیم که برای ورود در این ضیافت باید آمادگی پیدا بکنیم و آمادگی ما به این است که روح و قلبمان را صفا دهیم و کینه‌ها، حسادت‎ها، غلّ و غش‌ها را از روحمان بزداییم تا اینکه نشاط عبادت پیدا کنیم، چون بسیاری از افراد هستند که نماز می‌خوانند و روزه می‌گیرند؛ اما به علت ارتکاب به گناه، عباداتشان فاقد نشاط معنوی است؛ لذا می‌گوید نماز بخوانیم تا سبک بشویم و یا وقتی ماه رمضان تمام شد می گوید راحت شدیم، که این بی‌نشاطی در عبادت را می‌رساند. حال آن‌که نشاط معنوی به «حالات معنوی و روحانی» و« نشاط و جذبه ملکوتی»اطلاق می‌شود که در دل و جان انسان در این ساعات با برکت ماه رمضان به ویژه در شب به وجود می‌آید که آثارش در روح انسان عمیق‌تر و دوامش بیشتر است.

آری شکوه نعمت و احسان الهی در ماه رمضان به گونه‌ای است که، تمام نعمت‌های مادی و معنوی و حتی استعدادهای گوناگون درونی را شامل می‌شود و این بدان معناست که همگان باید از نعمت‌های او بهره گیرند و طریق ناسپاسی پیش نگیرند و نعمت‌های الهی را بیهوده به هدر ندهند و از سستی و تنبلی در بهره گیری از آن بپرهیزند و بدانند برای رسیدن به رشد و تعالی و کمال مطلوب، همه اسباب و وسائل آماده است. لیکن متأسفانه در عمل بسیارند کسانی که به ظاهر در مسیر اطاعت هستند و دعوت پیشوایشان را لبیک می‌گویند؛ ولی بر اثر سستی و کاهلی نتیجه مطلوبی عایدشان نمی‌شود.

از برکت توبه شب‌های قدر غافل نشویم

بدیهی است ماه رمضان بهار عبادت است همان طوری که بهار در جسم انسان نشاط به وجود می‌آورد در ماه رمضان هم انسان باید بر اثر عبادت نشاط روحی پیدا کند و این میسّر نیست مگر اینکه انسان قبلا آمادگی پیدا کند و این آمادگی در درجه اوّل توبه است، لذا باید بسیار استغفار کرد و مأکل و مطعم خود را پاک نمود و به فلسفه و برکات روزه توجّه کرد تا نشاط عبادت بیابد.

لذا ماه مبارک رمضان، ماه توبه و استغفار و تقواست و خداوند سبحان، استغفار را سبب فزونی روزی و رحمت خلق قرار داده و فرموده از پروردگارتان طلب آمرزش کنید که او بسیار آمرزنده است، باران پر برکت آسمان را بر شما می‌فرستد؛ حقیقت این است که مجازات بسیاری از گناهان محرومیت‌هایی در این جهان است و هنگامی که انسان از آن توبه کند و راه پاکی و تقوی را پیش گیرد خداوند این مجازات را از او بر طرف می‌سازد.

از این رو توبه از گناهان ضروری است، البته همیشه باید توبه کرد ولی بهار توبه، ماه مبارک رمضان است؛ به ویژه باید از فرصت شب‌های قدر استفاده کنیم و از گناهان کوچک و بزرگ خود توبه کنیم.

افزون شدن برکت و تسهیل کردن راه خیر

ریشه تمام خیرات و برکات، ذات پاک حق تعالی است، این تعبیر به خاطر آن است که انواع نعمت‌های الهی که در زمین و آسمان، در خلقت بشر و در دنیا و آخرت آمده است، همه از وجود پر برکت پروردگار افاضه می‌شود؛ لذا باید به طور قطع به وعده‌های الهی در مورد آثار مادی و معنوی «انفاق» در راه خدا معتقد بود و دانست که دعا کلید همه خیرات و برکات است.

این‌گونه است که حضرت علی (ع) به عنوان قدردانی از زحمات طاقت فرسای پیامبر (ص) تعظیم و تکریم مقام والای او، دست به دعا بر می‌دارد و هفت نعمت الهی را برای این رسول گرامی از خدا می‌طلبد و عرضه می‌دارد: «بار خدایا! سهم وافری از عدل خود و پاداش مضاعفی از خیرات، از فضل خود، نصیب او بگردان!»

لیکن برخی غافلان به غیر خدا توجه می‌کنند و آن‌ها را سر چشمه خیرات و یا برطرف کننده مصائب و مشکلات می‌دانند و برای حل مشکلات، دفع زیان و ضرر و جلب منفعت به معبودهای ساختگی پناه می‌برند، حال آنکه به تعبیر قرآن کریم «وَ إِنْ یَمْسَسْکَ اللَّهُ بِضُرٍّ فَلا کاشِفَ لَهُ إِلَّا هُوَ وَ إِنْ یَمْسَسْکَ بِخَیْرٍ فَهُوَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ؛ اگر کمترین زیانی به تو برسد برطرف کننده آن، کسی جز خدا نخواهد بود و اگر خیر و برکت و پیروزی و سعادتی نصیب تو شود از پرتو قدرت اوست، زیرا او بر همه چیز تواناست».

در روایتی می‌خوانیم:« امام علی (ع) همه روز صبح در بازارهای کوفه، بازار به بازار، گردش می‌کرد و تازیانه اش بر دوش او بود (تا متخلّفان حساب ببرند) ... و بر سر هر بازاری می‌ایستاد و ندا می‌داد: ای بازرگانان! قبل از هر چیز، خیر را از خدا بخواهید و برکت را در آسان گیری بدانید، به خریداران نزدیک شوید، حلم و بردباری را زینت خود سازید و از دروغ و سوگند دوری کنید و از ظلم بپرهیزید و حق مظلومان را ادا کنید، هرگز به سراغ ربا نروید، حق پیمانه و ترازو را ادا کنید (کم فروشی نمایید) و از حقوق مردم چیزی کم نگذارید و در زمین فساد نکنید».

آری، تا جز به خدا دل نبندیم و جز او را مبدا خیر و برکت و نجات، در این عالم نشناسیم، نمی‌توانیم در طریق مسیر معرفة اللّه گام نهیم و به مقصد نهایی نایل آئیم.

حسنه چیست؟

به راستی منظور از «حسنه» چیست؟ مفسران تعبیرات گوناگونی دارند: بعضی آن را به کلمه توحید و«لا اله الا اللَّه» و ایمان به خدا تفسیر کرده‌اند و بعضی آن را اشاره به ولایت امیرمؤمنان علی (ع) و ائمه معصومین می‌دانند، و در روایات متعددی که از طرق اهل بیت (ع) رسیده بر این معنا تاکید شده است، از جمله: در حدیثی از امام باقر (ع) می‌خوانیم که یکی از یاران علی (ع) بنام «ابوعبداللَّه جدلی» خدمتش آمد، امام فرمود آیا از معنی این سخن خداوند «مَنْ جاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ خَیْرٌ مِنْها...؛ کسانی که حسنه و کار نیکی انجام دهند پاداشی بهتر از آن خواهند داشت» به تو خبر دهم؟ عرض کرد آری فدایت شوم ای امیرمؤمنان! فرمود:«الحسنه معرفة الولایة و حبنا اهل البیت و السیئة انکار الولایة و بغضنا اهل البیت؛ حسنه شناخت ولایت و دوستی ما اهل بیت است، و سیئه انکار ولایت و دشمنی ما اهل بیت است»

البته باید اذعان کرد «حسنه» مفهوم وسیعی دارد که همه اعمال نیک را در بر می‌گیرد، از جمله ایمان به خدا و پیامبر اسلام و ولایت ائمه (ع) که در رأس هر کار نیک قرار دارد و مانع از آن نیست که اعمال صالح دیگر نیز در مفهوم این واژه جمع باشد.

شرط قبولی اعمال «ایمان» است، اگر ایمان قلبی به خدا و پیامبر (ص) داشته باشید- که نشانه آن اطاعت از فرمان خدا و رسول اوست- اعمال شما ارزش می‌یابد و خداوند حتی کوچک‌ترین حسنات شما را می‌پذیرد و پاداش می‌دهد و حتی به برکت این ایمان گناهان شما را می‌بخشد که او غفور و رحیم است؛ زیرا شرک موجب حبط اعمال است لذا شرط قبولی اعمال اعتقاد به اصل توحید است و بدون آن هیچ عملی پذیرفته نیست.

ولایت؛ شرط ورود به بهشت

از بسیاری از روایات استفاده می‌شود که ایمان و یا حتی ولایت شرط قبولی اعمال و یا ورود در بهشت است، بنابراین اگر بهترین اعمال هم از افراد فاقد ایمان سر بزند مقبول درگاه خدا نخواهد بود.

از سوی دیگر وقتی انسان ولایت خداوند و رسولش را پذیرفت، دیگر خودسرانه و با هوی و هوس کار نمی‌کند، بلکه سعی می‌کند در خط ولایت حرکت کند؛ زیرا اعمال نیک دارای شرایط، موانع، مقدّمات و مقارناتی است که اگر طبق نظر امامان معصوم (ع) انجام نشود عمل نیک منظور نخواهد شد.

در فراز پایانی دعا می‌خوانیم:«یا هادِیاً الَی الْحَقِّ الْمُبینِ ؛ ای هدایت کننده به سوی حقیقت آشکار» که واژه هادی به عنوان یکی از صفات افعال الهی است و اشاره به مسأله راهبری او در تمام شئون حیات مادی و معنوی، ظاهری و باطنی، تکوینی و تشریعی است.
منبع: ایسنا