توبه و استغفار حقیقی چه مراحلی دارد؟

وارث: 

در آیات و روایات آمده است که شب قدر به این جهت «قدر» نامیده شده که جمیع مقدرات بندگان در تمام سال در آن شب تعیین می‌شود. در واقع، در این شب است که مقدرات یک سال انسان‌ها مشخص می‌شود، ارزاق و سرآمد عمرها، و امور دیگر در آن شب مبارک تفریق و تبیین می‌شود. بعضی نیز گفته اند آن شب را از این جهت شب قدر نامیده اند که دارای قدر و شرافت عظیمی است.

به بهانه شب‌های قدر و راز و نیاز با پروردگار، با حجت الاسلام مهدی واعظ موسوی، کارشناسی مذهبی گفتگو کردیم.

آقای موسوی؛ دو شب قدر را پشت سر گذاشته ایم. در روایات بسیار بر شب بیست و سوم ماه رمضان و احیای آن تاکید شده است. چطور می‌توانیم خودمان را برای ورود به این شب‌ مبارک آماده کنیم؟

انسان‌ها برای ورود به شب قدر سه دسته اند؛ گروه اول؛ کسانی که هوشیار و بیدار هستند و کل سال مراقبه می‌کنند تا بتوانند شب قدر را درک کنند؛ چون شب قدر معادل همه زمان هاست و به این امر می‌ارزد. پیامبر اکرم (ص) در دهه آخر ماه رمضان، به دلیل اینکه احتمالش بیشتر بود که شب قدر باشد رختخوابش را جمع می‌کرد تا بیشتر به عبادت بپردازد.

گروه دوم؛ افرادی که در طول سال مراقبه نمی‌کنند، اما ماه شعبان و رجب روزه می‌گیرند و استغفار می‌کنند و در ماه رمضان به ضیافت الهی می‌روند مجموع شب‌های عبادت آن‌ها به ۸۰ روز که دو چله است می‌رسد.

گروه سوم؛ افرادی هستند که دقتی به این مسائل ندارند و تمام روز‌های سال را سپری می‌کنند تا به شب قدر برسند و فقط در مراسم شب قدر شرکت کنند که طبیعتا بهره لازم برای این شب را نمی‌برند. برای ورود به شب های قدر، آمادگی روحی و معنوی لازم است تا با دعا و نیایش در چنین روزی و انجام اعمال بتوانیم خود را بیش از پیش به خدا نزدیک کنیم. 

گفته می‌شود که در شب قدر تقدیر یک سال ما نوشته می‌شود. اگر ما در آن شب تضرع و عبادت کنیم، ممکن است سرنوشتمان تغییر پیدا کند؟

در آیات قرآن آمده است که «تَنَزَّلُ الْمَلائِكَةُ وَ الرُّوحُ فِيها بِإِذْنِ رَبِّهِمْ مِنْ كُلِّ أَمْرٍ» یعنی «در این شب فرشتگان و روح (یعنی جبرئیل) به اذن خدا (بر مقام ولایت نبی و امام عصر علیه السّلام) از هر فرمان و دستور الهی نازل می‌شوند (و سرنوشت و مقدرات خلق را نازل می‌گردانند).» یعنی اینکه چه تضرع کنیم و چه تضرع نکنیم مقدرات مکتوب می‌شود، اما خداوند کریم است گرچه حکمتش کرمش را نقض نمی‌کند، اما با احساس درماندگی بنده اش به او رحم می‌کند.

طبق روایات فردی در روز‌های آخر عمرش این دعا را به خداوند می‌کند که "‌ای کسی که دنیا و آخرت برای توست، به منی که دنیا و آخرت ندارم رحم کن! " در متون آمده که خداوند او را مشمول رحمت خود قرار داده است.

تکلیف انسان‌هایی که در این شب به درگاه خداوند توبه می‌کنند، چیست؟

در قرآن دو کلمه " استغفار" و " توبه" داریم؛ مرحله اول استغفار و مرحله دوم توبه است. در قرآن آمده است استغفار کنید «وَأَنِ اسْتَغْفِرُوا رَبَّكُمْ ثُمَّ تُوبُوا إِلَيْهِ» به معنای اینکه از خدای خود آمرزش طلبید و به درگاه او توبه کنید. 

یعنی اول احساس پشیمانی کنید و استغفار انجام دهید؛ یعنی استغفار و پشیمانی قدم اول برای توبه است. فرض کنید شما با ماشین فردی تصادف می‌کنید و شما مقصر هستید، ابتدا شما از فرد مورد نظر عذرخواهی می‌کنید (استغفار) و قدم دوم جبران هست که یعنی شما باید خسارت فرد را بپردازید.

حضرت علی (ع) می‌فرماید: توبه شش مرحله دارد که به ترتیب عبارتند از، پشیمانی از گناه، تصمیم جدی بر اینکه به گناه بازنگردد، ادای حقوق مردمی که ضایع کرده است، ادای حق الله، ریاضت دادن به بدن تا گوشتی که بر بدن از حرام رشد کرده است از بین برود، خود را به اطاعت حق وادار کند؛ بعد از این مراحل زمان تحقق استغفار با گفتن استغفرالله است.

بسیاری از مردم فکر می‌کنند استغفار کردن یعنی توبه کردن، در صورتی که بدین صورت نیست. طبق روایات باید روزه بگیریم تا گوشتی که با لذت گناه در بدنمان روییده از بین برود.

اگر کسی حق الناس بر گردنش باشد، در این شب چه کند؟

حق الناس مهم‌تر از حق الله است. باید با اهتمام تمام اگر صاحبش را می‌شناسیم جبران کنیم و اگر هم نمی‌شناسیم باید با اجازه فقیه یا نماینده، ولی فقیه رد مظالم دهیم یعنی جبران ظلم‌هایی که به دیگران وارد کردیم.
منبع: تسنیم