زیارت امام رضا (علیه السلام) وآثار معنوی آن/ زیارت امام وشناخت امامت همانند معرفت وشناخت توحید است

وارث: 

 براساس آیات و روایات زیارت امام ابوالحسن علی بن موسی الرضا(ع) در ماه ذی القعده ارج و ثواب بسیار بالایی دارد و در واقع زیارت آن حضرت در این ماه «افضل» زیارات در سایر ماه ها است و باید از تک تک روزهای این ماه برای زیارت امام رضا(ع) بهره جست. اگر به اتفاقات و رخدادهای شکل گرفته در این ماه قمری نظری بیندازیم شاهد هستیم که رویدادهایی همچون میلاد حضرت معصومه(س)، میلاد امام رضا(ع)، شهادت امام جواد(ع) و خروج امام هشتم شیعیان از مدینه به سمت خراسان در این ماه شکل گرفته و حلقه وصل و محور تمامی آنها نیز شمس الشموس است؛ بنابراین پربیراه نیست که این ماه را منتسب به حضرت رضا(ع) می دانند. میان روزهای ماه ذی القعده اما بیست و سوم این ماه دارای ارج و جایگاه خاصی نسبت به سایر روزهای آن است زیرا این روز مصادف با خروج ثامن الحجج(ع) از مدینه به سمت خراسان است و به همین دلیل زیارت این امام همام از فضیلت بیشتری در این روز برخوردار است. در خصوص زیارت قبور ائمه به ویژه روز زیارتی امام رضا(ع) خبرنگار قرآن و معارف خبرگزاری شبستان با حجت الاسلام و المسلمین «امیر علی حسنلو» استاد حوزه و مدیرگروه تاریخ وسیره مرکز مطالعات وپاسخگویی به شبهات حوزه های علمیه گفت و گویی ترتیب داده که مشروح آن در ادامه قابل ملاحظه است.

 

چرا بحث زیارت همواره مورد هجمه دشمنان قرار می گیرد؟

 

امروز یکی از موضوعات فرهنگی مهم که مورد هجمه دشمنان مکتب اهل بیت است موضوع زیارت است که به انحاء مختلف به این رفتار فرهنگی ومعنوی بی نظیر حمله نموده ودرآن شبهاتی مطرح نموده وگاهی آن را شرک و بدعت معرفی می کنند؛ این نوع نگاه منفی به جهت فواید وآثار بی شمار این مقوله معنوی عظیم ورفیع است؛ لذا توجه به زیارت قبور اهل بیت باید از جهات حساس ودر رونق وتسهیل آن کوشید و ترویج داد تا دشمنان را در وادی حسادت و حسرت و هلاکت وحقد قرار داد هرچه این اماکن شلوغ تر وزیارت ها  باشکوه تر شکست و ناامیدی دشمنان اهل بیت (ع) بیشتر وشناخت ومعرفی اهل بیت در دنیای امروز بیشتر می شود؛ چراکه موضوع زیارت یکی از موضوعات مهم فرهنگی واجتماعی ومعنوی و عرفانی در جوامع بشری است؛ ملاقات ودیدار از همدیگر جايگاه تعریف شده در ادیان دارد؛ زیارت قبور ومراقد بزرگان وپیشوایان واولیاء در دین اسلام نشات آور وفرح انگیز است؛ خداوند در قرآن زیارت خانه خود را واجب دانسته وشرایطی برای وجوب آن قرار داده است؛ از اینروی حرمت وزیارت خانه كعبه بر هيچ مسلمانی پوشيده نيست،

 

رسول الله (ص) چه قبل از بعثت وچه بعد از آن به زیارت وطواف خانه کعبه می شتافت؛ در آيات و روايات زيادی به خوبي وصف اين مكان مقدس و سرزمين وحی را بيان داشته اند، از طرف ديگر قبور و حرم اهل بيت (علیهم السلام) جايگاه خاص خود را داشته و به طور مستمر و دائم، پذيرای هزاران زائر دلداده و عاشق و محبّ بوده كه حرم امن و شايسته‌ای براي مردم و زائرين می‌باشند. بنابراين هر يك از اين دو حرم امن الهی و ولايی از اهميت ويژه مخصوص به خود برخوردار بوده و هستند. زيارت قبور ائمه (عليهم السلام)، ضمن داشتن فضيلت و ثواب معنوی بسيار رفیع، از نظر روحی نیز نشاط انگیز وآرم بخش ومفرح است؛ بدون استثناء از زوار حرمهای اهل بیت (ع) حتی غیر مسلمانان سئوال نموده اند که از زیارت این حرم چه احساسی و حالی به شما دست داد ؟ جواب داده اند احساس آرامش معنوی غیر قابل توصیف وترفیع منزلت روحی و...

آیا درباره لزوم زیارت امام رضا(ع) و آثار آن روایاتی از پیامبر(ص) و  ائمه وجود دارد؟

 

زیارت امام رضا علیه السلام در این میان آثار ونتایج بسیار زیبا ومعنوی زیادی دارد؛ کاهنده آلام روحی است؛ چراکه من بارها افرادی که مشکلات مادی ومعنوی وروحی داشتند ومصیبت زده بودند جهت مشاوره وکمک خواستن مراجعه می نمایند ؛ اولین توصیه به آنان شتافتن در اولین فرصت به زیارت حضرت امام رضا(ع) بوده ونتیجه ی آن را نیز از افراد پرسیده ام بدون استثنا همه آنها از حل مشکل و اضطراب های مختلف خبر داده اند.

 

بنابراین می توان به یقین براین باور بود که زیارت این بزرگان بویژه زیارت امام رضا (ع) یک راه حل وکلید گشایش ورسیدن به آرامش روحی و روانی هست؛ درباره لزوم زیارت امام رضا(ع) و آثار آن روایات معتبری وارد شده که به چند نمونه اشاره می گردد:

 

زیارت امام رضا (ع) وآثار آن از نگاه رسول الله (صلی الله علیه وآله)

 

در صدر اسلام و قرنها پیش از تولد امام رضا (ع) رسول الله صلی الله علیه وآله درباره زیارت این حرم شریف فرمود «پاره تن من در سرزمین خراسان دفن می شود هر گرفتاری اورا زیارت نماید خداوند گشایشی برای او ایجاد می کند و گناهانش را می بخشد.»

 

زیارت امام رضا (ع) وآثار آن  از نگاه امیر مومنان (علیه السلام)

 

امیر مومنان(ع) ضمن بیان فضیلت وآثار زیارت خبر از شهادت حضرت در خراسان می دهد  ومی فرماید « یکی از فرزندانم در سرزمین خراسان کشته می شود هم نام من است پدرش همنام موسی بن عمران(ع) هرکس اورا در غربت زیارت کند گناهان اوپاک و بخشیده می شود» در واقع همه زائرین پس از زیارت یک احساس پاکی را در درون خود تجربه می نمایند؛ البته باید توجه نمود منظور از گناهان گناهان غیر از تضییع حقوق مردم وحق الناس است ؛ زائر حضرت را خداوند توفیقی می دهد که به شناخت حقوق دیگران وحرمت آن معرفت کسب نموده وجبران نماید.

 

 زیارت امام رضا (ع) از نگاه امام کاظم(علیه السلام)وآثارآن  

 

امام کاظم علیه السلام نیز به اهمیت زیارت فرزندش تاکید فرموده است  «كسى كه قبر فرزندم را زيارت كند براى او نزد خدا ثواب هفتاد حجّ مقبول مى‏باشد. راوى مى‏گويد: گفتم: ثواب هفتاد حج؟! حضرت فرمودند: بلى، بلكه ثواب هفتصد حج؟! عرض كردم: هفتصد حج؟! فرمودند: بلى، بلكه ثواب هفتاد هزار حج. عرض كردم: هفتاد هزار حج؟! فرمودند: بلى، ... ... .»

 

در بيان ديگر از امام کاظم ـ عليه السلام ـ نقل شده است «هر که قبر پسرم علي را زيارت کند، همانند آن است که همراه ما قبور همه ائمه ـ عليهم السلام ـ را زيارت کرده باشد؛ زيرا بالاترين مقام براي زوّار قبر پسرم علي ـ عليه السلام ـ است» شيخ صدوق(ره) علت اين برتري را همان غربت ذکر کرده است.

 

زیارت حضرت وآثار آن وحرمت زائرینش از منظر خود امام رضا(ع)

 

خود آن حضرت نیز درباره زیارت قبر شریف ومطهرش وآثار آن وحرمت زائرینش نکاتی بسیار زیبا وجالب مطرح فرموده اند که به نمونه ای اشاره می شود ؛ بزنطی یکی از شاگردان ویاران حضرت این روایت گزارش نموده است : «قَرَأْتُ فِي كِتَابِ أَبِي الْحَسَنِ الرِّضَا: أَبْلِغْ شِيعَتِي أَنَّ زِيَارَتِي تَعْدِلُ عِنْدَ اللَّهِ أَلْفَ حِجَّةٍ قَالَ فَقُلْتُ لِأَبِي جَعْفَرٍأَلْفَ حِجَّةٍ قَالَ إِي وَ اللَّهِ وَ أَلْفَ أَلْفِ حِجَّةٍ لِمَنْ زَارَهُ عَارِفاً بِحَقِّهِ» ؛ «نامه امام رضا را خواندم كه نوشته بودند: برسان به شيعيان  من ؛ زيارت من نزد خداوند برابر است با هزار حج ، بزنطی می‌گوید: چون به خدمت امام جواد رسيدم عرض کردم: هزار حج حضرت فرمودند: آرى و اللَّه كه چنين است و با هزار هزار(یک میلیون) حج برابر است، برای كسى كه حق حضرت را خوب شناخته باشد(یعنی مقام امام را بشناسد).»

 

زیارت امام رضا (ع) از نگاه امام حسن عسگري (عليه السلام )

 

امام حسن عسگری علیه السلام نیز با توجه به اینکه جدش در غربت دفن شده وحرمش در خراسان ودور ترین نقطه ممالک اسلامی است ، در باره ثواب زيارت امام رضا (عليه السلام) مطلبی عجیب ذکر فرموده است که پاداش معنوی آن را بيشتر از زيارت امام حسين دانسته است ؛

 

از نظر اين که تمام ائمه اطهار( عليهم السلام) يک حقيقت و يک نور هستند، جاي هيچ شک و ترديدي نیست. چنان که در ثواب زيارت آنها، مشترکاتي وجود دارد و برای ثواب زيارت هر يکي از آنان آثار مشترک است، مانند اعطاي بهشت، جوار اولياء الله، شفاعت در روزي که دست از هر طرف کوتاه است، و چندين حج مقبول، و... با اين وصف، از امام کاظم ـ عليه السلام ـ درباره ثواب زيارت امام حسين ـ عليه السلام ـ و ديگر امامان سؤال مي شود، آن حضرت در پاسخ مي فرمايد: "زيارت الحسين ـ عليه السلام ـ اجمع و اعظم اجرا؛ زيارت ابا عبدالله الحسين ـ عليه السلام ـ جامع تر و اعظم تر از نظر اجر و ثواب است.

چرا زیارت امام رضا(ع) و پاداش معنوی آن را بيشتر از زيارت امام حسين دانسته اند؟

 

حکمت برتر بودن زیارت امام رضا (ع) از زیارت امام حسین (ع) را باید از خودشان دریافت نمود؛ لذا ابن مهزیار که یکی از اصحاب بزرگ است درباره حکمت وسر این برتری از امام جواد (ع) چنین پرسید: عرض کردم فدايت شوم، آيا زيارت امام رضا ـ عليه السلام ـ افضل است يا زيارت ابي عبدالله الحسين ـ عليه السلام ـ فرمود: زيارت پدرم افضل است؛ براي اين که، همه مردم ابا عبدالله را زيارت مي کنند. امّا پدرم را زيارت نمي کند، مگر عده اي خاص از شيعيان.

 

روايت دوم درباره سئوال از حکمت برتری زیارت امام رضا را  از عبدالعظيم حسني نقل شده است : به امام جواد ـ عليه السلام ـ عرض کردم، متحيّر ماندم ميان زيارت قبر ابي عبدالله الحسين ـ عليه السلام ـ و زيارت پدرت امام رضا ـ عليه السلام ـ که به کدام يک بروم. حضرت به من فرمود: در حالي که اشک بر گونه هاي مبارکش جاري شد، زوّار قبر امام حسين ـ عليه السلام ـ زياد است؛ امّا زوّار قبر پدرم به طوس بسيار اندک است. اين روايت اشاره به غربت دارد. يعني هر قبري از ائمه که غريب است و زوّار ندارد، ثواب آن بيشتر است.

 

در نتيجه: از ظاهر کلام امام ـ عليه السلام ـ چنين استفاده مي شود که علت برتري ثواب زيارت امام رضا (عليه السلام) بر زيارت امام حسين (عليه السلام) همان غربت، تنهايي و کم بودن زوّار امام رضا(عليه السلام) است. چون در آن زمان، بيشترين شيعيان در مناطقی بودند که به قبور ائمه در مدینه و عراق (کوفه) نزديک بودند وقبر حضرت درشرقی ترین نقطه ممالک اسلامی وخراسان یا طوس بود از اینروی غربت بود، لذا فرموده است که قبر حسين (ع)زوّار زياد دارند و امام رضا ـ عليه السلام ـ زوّار کمتري دارند.

 

چرا ​ زیارت امام رضا(ع) معادل هفتاد هزار حج و حتی یک میلیون حج دانسته شده است؟

 

تشویق به زیارت حکمت های زیادی دارد که یکی از آنها اتصال شیعه به امامت وشناخت جایگاه امام وامامت امام رضا(ع) و حضور شیعه درآن جا که مانع از فراموش شدن و  متروک ماندن وحکمتهای دیگری که پس از قرنها اکنون بروز نموده است از جمله آنهاست.

 

شاید یکی از حکمته همین است که زیارت امام رضا(ع) معادل هفتاد هزار حج و حتی یک میلیون حج دانسته شده است، یکی از راه‌های پی‌بردن به عظمت و حقیقت این معنا، توجه به معنای حج و اذکاری است که در مراسم حج اظهار می‌شود.

 

رفتن به حج، نمادی از حرکت انسان به سوی خداست چون اطاعت از پروردگار ؛ سیر کامل الی‌الله است؛ سفر کاملی است که گویا انسان از آغاز این سفر، همانند سفر مرگ، در عوالم آخرت سیر می‌کند؛ در معارفی که حول حج، در کتاب‌هایی همچون «معراج‌السعاده»آمده است، به زائر بیت‌الله‌الحرام توصیه می‌کنند که هنگام خروج از منزل به قصد خانه‌ خدا، به‌گونه‌ای حرکت کنید که انگار به سمت آخرت می‌روید! وقتی در میقات، لباس احرام می‌پوشید، احساس کنید که همه‌ لباس‌ها را از تن خود درآورده و کفن پوشیده‌اید.

 

مطالعه و تامل در اسرار حج، کلید فهم اسرار زیارت معصومین‌(علیهم‌السلام) و زیارت امام رضا(علیه السلام) است که در روایات، گاهی معادل هزاران حج برشمرده شده است. اگر انسان در این نکات تامل کند که سرّ «میقات»، «احرام»، «تلبیه»، «طواف»، «سعی»، «تقصیر»، «رمی» و «وقوف در عرفات» چیست؛ آن‌گاه هنگامی که به قصد زیارت علی‌ بن ‌موسی ‌الرضا(علیه‌السلام) از منزل خارج می‌شود، آرام ‌آرام، به زیارتی که از سوی معصومین(علیهم‌ السلام) سفارش شده، راه خواهد برد و بارگاه معصوم را «عارفاً بحقه» زیارت خواهد کرد این همان مسیر زدودن شرک و رسیدن به معرفت توحید است به عبارتی دیگر زیارت امام وشناخت امامت همانند معرفت وشناخت توحید و یکی از راههای شناخت توحید امامت است.

ایام خاص زیارت امام رضا (ع) چه ایامی است؛ توضیح بفرمایید؟

 

برخی از ایام سال نیز مخصوص زیارت ائمه ومعصومین شمرده شده در ایام هفته که می توان از دور زیارت نمود وایام خاصی نیز هست که مستحب شمرده شده که در صورت امکان وفراهم بودن شرایط به زیارت این بزرگواران عزم سفر شود ؛ از جمله درباره امام رضا(ع) چند روز مخصوص از ایام ماههای قمری را در منابع ادعیه وزیارت ذکر نموده اند که ذیلا اشاره می شود:

 

1. زیارت امام رضا (ع) در ماه رجب

 

علامه مجلسی طبق براساس روایتی که از امام جواد (ع) نقل کرده است ، زیارت امام رضا در ماه رجب را مستحب مؤکد می‌داند. حکیم بزرگ میرداماد نیز می‌نویسد: «زیارت آن حضرت (امام رضا) در روز اول ماه رجب بسیار مورد تأکید و مورد توجه است.» افزون بر اوکفعمی نیز در زیارت امام رضا (ع) در ماه رجب را مستحب شمرده است.

 

2. زیارت امام رضا (ع) در روز 23 ذی قعده

 

ماه ذی قعده را می توان به جهت چند مناسبت ماه امام رضا (ع) قلمداد کرد؛ بزرگداشت و ولادت حضرت معصومه در این ماه ولادت امام رضا (ع) در یازدهم این ماه وشهادت امام جواد وشهادت خود امام رضا (ع)نیز بر اساس برخی  روایت ها در این ماه بوده است؛ به همین مناسبتها می توان گفت این ماه ماهی است که ارتباط خاص با حضرت باید برقرار کرد ؛یکی از روزهای مخصوص زیارت حضرت نیز در 23 ماه ذی قعده هست براساس نوشته ابن‌طاووس در کتاب اقبال«در بعضی از کتاب‌های علمای شیعه، دیدم که مستحب است در روز 23 ذی‌القعده از راه دور و نزدیک امام رضا علیه‌السلام را زیارت کرد؛ علاوه بر ابن طاوس، شیخ عباس قمی نیز درکتاب مفاتیح، این روز را مخصوص زیارت امام هشتم دانسته که درسیره علما وصالحین انجام گرفته است؛ لذا سنت حسنه واستحباب زیارت موکد است.

 

غیر از این روزها روزهای 25 ذی قعده و روز دحوالارض که روزه اش مستحب است نیز یکی از روزهای مخصوص زیارت حضرت است؛ و روز ولادت حضرت که 11ذی قعده و روز مشهور ومعروف قول شهادت حضرت که آخر ماه صفر هست نیز روز مخصوص زیارت نامیده شده است؛ در ایام محرم وروز عاشورا و24 چهارم ماه رمضان وآخر ماه ذی حجه نیز از روزهای استحباب زیارت و روز مخصوص زیارت امام رضا (ع) یاد شده است؛ مهم اصل زیارت حضرت است که زیارت حضرت تاکید موکد ویکی از اعمال پر خیر وبرکت برای مومنان ومشتاقان شمرده شده است.

منبع: شبستان