حضرت رقیه(س) نقش بسیار تاثیرگذاری در تبدیل واقعه عاشورا به یک جریان سیال تاریخی داشت

وارث: 

 حضرت رقیه فرزند امام حسین علیه السلام است . بر اساس نوشته‏ های بعضی کتاب‏های تاریخی، نام مادر حضرت رقیه(علیهاالسلام)، امّ اسحاق است که پیش‏تر همسر امام حسن مجتبی (علیه‏السلام) بوده و پس از شهادت ایشان، به وصیت امام حسن (علیه‏السلام) به عقد امام حسین (علیه‏السلام) درآمده است. در مورد تاریخ تولد حضرت رقیه چیزی معلوم نیست.در تعداد دختران امام حسین و نامهای آنها اختلاف وجود دارد. آنچه از منابع بدست می آید امام حسین علیه السلام دارای چهار دختر بنامهای فاطمه کبری، فاطمه صغری، سکینه و رقیه بوده است.اصل وجود دختری چهار ساله برای امام حسین علیه السلام در منابع شیعی آمده است. در کتاب کامل بهائی نوشته علاء الدین طبری (قرن ششم هجری) قصه دختری چهار ساله که در ماجرای اسارت در خرابه شام در کنار سر بریده پدر به شهادت رسیده، آمده است. اما در مورد نام او، آیا رقیه بوده یا فاطمه صغری و... اختلاف است.

 

بعد از واقعه عاشورا دشمن تمام کسانی را که زنده مانده بودند ، اسیر کرد. میان این اسرا، یک دختر کوچک هم دیده می ‏شد. این دختر کوچک حضرت رقیه بود. حضرت رقیه دختر امام حسین علیهاالسلام که حالا بعد از شهادت پدرش به همراه عمه ‏اش حضرت زینب و اسرای دیگر به طرف شام می ‏رفت.از داخل خرابه های شام، صدای یک کودک به گوش می ‏رسید. تمام کسانی که در میان اسرا بودند، می ‏دانستند که این صدای حضرت رقیه دختر کوچک امام حسین است. رقیه از خواب بیدار شده بود و سراغ پدرش را می ‏گرفت. گویا خواب پدرش را دیده بود. در این حال یزید، دستور داد سر امام حسین علیه‏ السلام را به حضرت رقیه نشان بدهند. وقتی حضرت رقیه علیهاالسلام سر بریده پدرش امام حسین علیه‏ السلام را دید، با فریاد و ناله خودش را روی سر بریده پدرش انداخت و همان جا، از دنیا رفت. لذا در این خصوص با حجت الاسلام «مسعود محی الدینی» کارشناس مذهبی گفتگویی انجام دادیدم که در ادامه مشروح ان تقدیم حضورتان می شود.

 

در خصوص سالروز شهادت حضرت رقیه(س) توضیح بفرمایید؟

 

روز پنجم ماه صفر مصادف است با روز شهادت حضرت رقیه (س) در خرابه شهر شام .کودکی که هنوز انگار صدای درخواست پدر از سوی وی، در کوچه پس کوچه های تاریک تاریخ بشری به گوش می رسد، جریان کربلا محدود به واقعه عاشورا نیست؛ چراکه پس از آن با ادامه حرکت کاروان اسرا، مبارزه خاندان اهل بیت با یزید همچنان ادامه داشت. ادامه نهضت حسینی را می توان از خطبه های غرای  امام سجاد (ع) تا نقش بیدارگری حضرت زینب(س) در شهرهای بزرگی چون کوفه و شام دانست.

چه بسیار مسیحیان و یهودیانی که به وسیله کاروان اسرا مسلمان شدند و از همه پررنگتر آن که، خانواده یزید و غالمانش با دیدن اهل بیت پیامبر(س) در اسارت از او بیزاری جستند و جزء محبین خاندان عصمت و طهارت شدند.

 

حضرت رقیه یا فاطمه بنت الحسین، معروف به فاطمه صغری، آخرین دختر امام حسین(ع)است. این اسم به معنای زیبای سحر و افسون است. افسونگر مقدسی که آدمیان راعاشق مرام و راه حقیقت می کند. البته رقیه از《رقی》 به معنی بالا رفتن و ترقی گرفته شده است که نشانی از جایگاه بلند مرتبه ی این معصومه ی پاک دارد. بر اساس برخی کتابهای تاریخی، نام مادر ایشان، ام اسحاق است که پیش از ازدواج با امام حسین(ع)، همسر امام حسن مجتبی بود و بعد از شهادت ایشان، به وصیت امام حسن(ع)به عقد امام حسین(ع)درآمده بود. البته مورخان و نسب شناسان پیشین، هنگام شمارش فرزندان امام حسین (علیه السالم) از رقیه نام نبرده اند و تنها، عمادالدین طبری و حسین واعظ کاشفی، از علماى قرن ششم و دهم قمری بدون ذکر نام رقیه از دختر امام حسین (ع)یاد مى کنند که در خرابه شام وفات کرد. مزاری در دمشق منسوب برای حضرت رقیه است.

 

چه قول های مشهوری در این دختر امام حسین(ع) وجود دارد؟

در مورد اینکه امام حسین (علیه السالم) چند دختر داشته و آیا امام دختری به نام 《رقیه》داشته است؟ سه قول وجود دارد:

(الف)شیخ مفید برای ایشان تنها دو نفر را به عنوان دختران آن حضرت یاد کرده که آن دو نیز فاطمه «و» سکینه هستند. عده ای نیز از شیخ مفید اقتباس کرده و یا با وی موافقت نموده اند. 

(ب) در برخی از کتاب ها سه دختر برای آن حضرت ذکر شده است .طبری امامی می نویسید:《وله من البنات زینب و سکینة و فاطمة؛ دختران او زینب، سکینه و فاطمه اند همین مضمون نیز در کتاب ابن شهر آشوب، خصیبی ابن خشاب و شیخ محمد الصبان، چنین آمده است.

(ج) اما شیخ کمال الدین محمد بن طلحه شافعی (متوفی ۶۵۲ ق) در کتاب مطالب ال ّسؤول فی مناقب آل الرسول به وجود چهار دختر برای آن حضرت تصریح کرده و حتی بر آن، ادعای شهرت نیز نموده است و می نویسد: آن حضرت دارای ده فرزند پسر و دختر بود که شش نفرشان پسر و چهار نفر دیگر دختر بودند. پسران عبارتند از: علی اکبر، علی اوسط که همان سید العابدین (ع) است، علی اصغر، محمد، عبدالله و جعفر... و اما دختران عبارتند از: زینب، سکینه و فاطمه و این قول مشهور است....》

 

بنابر قول آخر، که ادعای شهرت بر آن شده است و عده ای از بزرگان تاریخ چون :عالمه اربلی در کشف الغمة و ابن صباغ مالکی در الفصول المهمة نیز آن را نقل کرده و رد ننموده اند، آن حضرت دارای چهار دختر بوده است که تنها به نام سه نفر از ایشان تصریح شده و نام چهارمین دختر مجهول مانده است.

بنابراین می توان گفت احتماال چهارمین دختر آن حضرت، همین دختری باشد که در زبان مردم به نام 《رقیه》معروف شده است . این نام ویژه تاریخ اسلام نیست، بلکه پیش از ظهور پیامبر گرامی اسلام(ص) نیز این نام در جزیرة العرب رواج داشته است. به عنوان نمونه، نام یکی از دختران هاشم نیای دوم پیامبر (ص) رقیه بود که عمه حضرت عبد الله ، پدر پیامبر اکرم (ص) به شمار می آید بنابراین می توان چنین گفت که در واپسین سال های عمر معاویه، روزگاری که زیاده خواهی های او سایه ای سنگین از فساد و تباهی بر جامعه مسلمین انداخته بود، تولد نوزادی دختر به نام رقیه (ع) شادی و شعف را به خانه گلین و ساده امام حسین (ع) فرا خواند و اشک شوق را مهمان نگاه های منتظر کرد و امام، آرامش کوتاه و زودگذری در سایه خرسندی از مولود خجسته خود پیدا کرد و لبخندی از سرور بر چهره خسته و اندوهگین اش از ظلم و جور زمانه نشاند.

 

هلال بن نافع، از سربازان دشمن مى گوید: من در روز عاشورا در میان دو صف لشكر ایستاده بودم و نگاه مى كردم. دختر كوچكى را دیدم كه آمد و دامن امام حسین (ع) را گرفت و گفت: اى پدر! مرا دریاب كه بس یار تشنه ام. حضرت نگاهى كرده گریست و فرمود:اى نوردیده! صبر كن .خداوند تو را سیراب خواهد كرد. به درستى كه او وكیل من است. پس دست او را گرفت و به خیمه ها برگردانید. هلال مى گوید: پرسیدم كه این طفل كیست و چه نام دارد؟ شخصى گفت: او رقیّه دختر سه ساله حسین (ع) است. می توان چنین اذعان نمود که این کودک بزرگ نقش بسیار تاثیرگذاری در تبدیل واقعه عاشورا به یک جریان سیال تاریخی داشت. بگونه ای که در گرمابخشی و حرارت واقعه ی کربلا نقش او کاملا مشهود است.

 

 جریان تعمیر و بازسازی قبر این بانوی سه ساله اینگونه گفته شده که چندین بار سید ابراهیم دمشقی و خانواده اش در عالم رویا خواب این بانوی سه ساله را می بینند. در خواب از سید ابراهیم خواسته می شود که به نزد والی شام برود و از او بخواهد که قبر را تعمیر کنند؛ زیرا داخل قبر آن حضرت آب جمع شده بود و جسم مطهر ایشان درسختی بود. والی شام با مطلع شدن از این جریان از علما شیعه و سنی خواست که غسل کنند و در نزد مرقد آن بانو جمع شوند و قرار بر این شد که قفل به دست هر شخصی باز شد،متصدی نبش قبر و تعمیر آن شود. قفل تنها به دست سید ابراهیم دمشقی که نسبش منتهی به سید مرتضی علم الهدی می شود، باز شد و بدن شریف آن حضرت را به مدت سه روز از قبر خارج کردند و به تعمیر آن پرداختند.  درکتاب لهوف سیدبن الطاووس آمده است که در ایام تعمیر قبر شریف بدن این کودک شریف روی دست سید ابراهیم بود و همو درون قبرش گذاشت. 

 

حضرت رقیه(س) چگونه پیام رسان عاشورا شد؟

درمورد پیام رسانی مظلومانه ی او آورده اند که رأس مطهر سید الشهدا را در میان َطبَق جای داده، وارد خرابه کردند و مقابل این دختر قرار دادند. سرپوش طبق را کنار زد، سر مطهر سید الشهدا را دید، سر را برداشت و در آغوش کشید. بر پیشانی و لبهای پدر بوسه زد و آه و ناله اش بلند تر شد، گفت: پدر جان چه کسی صورت شما را به خونت رنگین کرد؟ پدر جان چه کسی رگهای گردنت را بریده؟ پدر ِ« چه کسی مرا در کودکی یتیم کرد؟ به چه کسی پناه ببرد تا بزرگ بشود؟ پدر جان کاش خاک را بالش زیر سرم قرار می دادم، ولی محاسنت را خضاب شده به خونت نمی دیدم. دختر خردسال حسین(ع) آن قدر شیرین زبانی کرد و با سر پدر ناله نمود تا خاموش شد. همه خیال کردند به خواب رفته. وقتی به سراغ او آمدند، از دنیا رفته بود. شبانه غساله آوردند، او را غسل دادند و در همان خرابه مدفون نمودند. گفتگویی که بین امام و اهل حرم در آخرین لحظات نبردحضرت سیدالشهدا (ع) هنگام مواجهه با شمر، رخ می دهد. امام رو به خیام کرده و فرمودند»: ای زینب، ای سکینه! ای فرزندانم! چه کسی پس از من برای شما باقی می ماند؟ ای رقیه و ای الام کلثوم! شما امانت های خدا بودید نزد من، اکنون لحظه میعاد من فرارسیده است. و نیز آن گاه که امام حسین (ع) درحال خداحافظی با اهل حرم بودند نام همسر و خواهر ودختران خودرا چنین صدازدند. ای زینب! تو ای رقیه و فاطمه و رباب! سخنم را در نظر دارید و به یاد داشته باشید هنگامی که من کشته شدم، برای من گریبان چاک نزنید و صورت نخراشید و سخنی ناروا مگویید. بسیاری از شیعیان شب و روز سوم محرم را به روضه رقیه اختصاص داده اند.
منبع: شبستان