عوامل برکت در زندگی از نگاه امام رضا(ع)

علامه طبرسی در تفسیر این آیه می نویسد: خداوند می فرماید: از شرک و گناهان بپرهیزید تا ما درهای برکات و خیرات تکامل بخش را، از آسمان به وسیله آمدن باران و از زمین به خاطر روییدن گیاهان و به وجود آمدن میوه ها نازل گردانیم.
در برکت، جنبه الهی و معنوی هم بسیار تأثیرگذار است و به فزونی، تعالی و ماندگاری نعمت کمک کرده و در نهایت، انسان را به سلامت دنیوی و سعادت اخروی نزدیک می سازد. این موضوع در بیانات امام رضا(ع) هم از جهات گوناگونی مطرح شده و آن حضرت در بیانات مختلفی این اصل مهم زندگی اجتماعی بشر را یادآور شده اند.
امام رضا (ع) درباره عامل مهم برکت یعنی اطاعت خداوند می فرماید: خداوند متعال به یکی از پیامبران وحی فرستاد که: « هرگاه من اطاعت شوم، راضی می گردم و آن گاه که رضایت داشتم، برکت می دهم و برکت من هم بی پایان است». (1)
اباصلت هروی روایت می کند هنگامی که حضرت امام رضا علیه السلام به سناباد وارد شدند به کناره‌ی کوهی نزدیک سناباد که از سنگش دیگ و دیگچه‌‌های سنگی درست می‌کنند رسیدیم ، امام به تخته سنگی از کوه تکیه زدند و و رو به آسمان فرمودند:
"خداوندا! مردم را از این کوه سود برسان و غذاهایی را که مردم در دیگ ها و ظرف‌های سنگی این کوه می‌پزند برکت عطا فرما"
سپس دستور دادند دیگچه‌هایی از همان سنگ برایشان بیاورند و فرمود: «غذای مرا در هیچ ظرفی نپزید مگر در همین ظرف‌های سنگی.»
می توان گفت که یکی از مهمترین عوامل برکت در رزق و روزی، داشتن ایمان و تقوا (عمل به واجبات و ترک محرمات) بوده و انحراف از راه خدا خود سبب زوال نعمتها و نابودی برکت از زندگی می شود. امام رضا علیه السلام به نقل از پیامبر اکرم (ص) فرمود:
لا تَزالُ اُمَّتی بــِخیرٍ ما تَحابُّوا وَ تَهادَوا وَ أدَّوُا الأمانَةَ و إجتَنِبُوا الحَرامَ وَ وَقَروا الضَّیفَ وَ أقامُوا الصَّلاةَ وَ آتَوُا الزَّکاةَ، فَإذا لَم یَفعَلُوا ذلکَ، إبتَلوا بــِالقَحطِ وَ السِّنینِ؛ امّت من تا هنگامی که یکدیگر را دوست بدارند، به یکدیگر هدیه دهند، امانت داری کنند، از حرام اجتناب کنند، میهمان را گرامی دارند، نماز را به پا دارند و زکات بدهند، در خیر و خوبی خواهند بود. پس اگر این امور را انجام ندهند، به قحطی و خشکسالی مبتلا خواهند شد.(2)
امام رضا(علیه السلام) همچنین در بیانی دیگر می‌فرمایند: «لاتستقلوا قلیل الرزق فتحرموا کثیره». رزق و روزی کم را ناچیز مشمارید، زیرا این کار شما را از نعمت‌های فراوان محروم می سازد.
یکی از عوامل برکت در زندگی از نگاه امام رضا (ع) تلاوت قرآن است. عن الرضا علیه‏السلام یرفعه النبی صلی الله علیه و آله قال: اجعلوا لبیوتکم نصیبا من القرآن فان البیت اذا قرء فیه القرآن تیسر علی اهله و کثر خیره و کان سکانه فی زیادة و اذا لم یقرأ فیه القرآن ضیق علی اهله و قل خیره و کان سکانه فی نقصان ؛ از امام رضا علیه‏السلام روایت شده که حضرت رسول صلی الله علیه و آله فرمود:برای خانه های خود، سهمی از تلاوت قرآن قرار دهید،چون هر کس در خانه خود قرآن تلاوت کند، کارهای اهل آن خانه آسان گردد. و خیر و برکت در آن خانه زیاد شود، و هر خانه‏ای که در آن قرآن تلاوت نکنند، کارها بر اهل آن تنگ شود، و خیر و برکت و در آن خانه کم گردد، و ساکنان آن، بی‏برکت و در نقصان باشند. (3)
و عامل دیگر ایجاد برکت در زندگی یاد و نام خدا در کارها است. در این زمینه امام رضا علیه السلام به نقل از پیامبر اکرم (ص) می فرماید: قالَ اللّه‏ عَزَّوَجَلَّ: اِذا قالَ العَبدُ: «بِسمِ اللّه‏ِ الرَّحمنِ الرَّحیمِ» قالَ اللّه‏ ـ جَلَّ جَلالُهُ ـ : بَدَاَ عَبدى بِاسمى، وَ حَقٌّ علىَّ اَن اُتـَمِّمَ لَهُ اُمورَهُ و اُبارِکَ لَهُ فى اَحوالِهِ؛ خداوند فرمود:هرگاه بنده بگوید: بسم اللّه‏ الرحمن الرحیم، خداى متعال می گوید: بنده من با نام من آغاز کرد. بر من است که کارهایش را به انجام رسانم و او را در همه حال، برکت دهم.(4)

پانوشتها:
1. میزان الحکمة، ج1، ح1700
2. عیون اخبار الرضا ج 2 ص 29 ح 25
3. وسائل الشیعه، ج6، ص200
4. عیون اخبار الرضا، ج 2، ص 269، ح 59
 /م118