مسجد زینبیه یکی از اماکن مذهبی زنجان است که هر سال در ایام محرم به‌ویژه یازدهمین روز از این ماه، عاشقان اباعبدالله الحسین (ع) از سراسر کشور به این مکان می‌آیند و بر سر و سینه می‌زنند. این تجمع حسینی بعد از اجتماع حسینیان در هشتم محرم در حسینیه اعظم زنجان، بزرگترین همایش مذهبی این استان محسوب می‌شود. زینبیه زنجان علاوه بر مراسم یازدهم محرم هر هفته مراسم عزاداری و مداحی برای امام حسین(ع) دارد.
از تاریخچه زینبیه زنجان اسناد مکتوب زیادی در دسترس نیست، اما نقل قول‌های فراوانی سینه به سینه درباره این مسجد گفته شده است. یکی از این موارد این است که در روزگار گذشته باغچه‌ای درون کهن دژ زنجان قرار داشته است. صاحب باغچه هر روز از گوشه‌ای از باغچه که در آن گل‌های محمدی روئیده بود صدای ناله و «یا زینب» می‌شنود، حتی گاهی گویی چراغی زیر گل‌ها روشن می‌شود. بدین ترتیب صاحب باغچه تصمیم می‌گیرد آن قسمت را به تکیه‌ای تبدیل کرده و نام آن را زینبیه بگذارد. از این‌رو محلی که باغچه در آن قرار داشت از آن زمان تاکنون به محله زینبیه معروف می‌شود
به گفته رئیس هیئت امنای مسجد زینبیه، این اتفاق بین سال‌های ۱۰۲۰ تا ۱۰۲۲ هجری قمری رخ داده است. او می‌گوید:«تا زمانی که صاحب باغ زنده بود هر سال در ایام محرم و صفر به مدت دو ماه محل مذکور را سیاهپوش می‌کرده و مراسم عزاداری و سوگواری سالار شهیدان و سرور آزادگان جهان در آن محل برگزار می‌شده است. او در زمان حیات خود وصیت می‌کند پس از وفاتش، مراسم عزاداری را همه ساله برگزار و هزینه آن را از عایدی باغچه تأمین کنند».
عباس محمدی می‌گوید: این محل سه بار تجدید بنا شده است، بار اول در سال ۱۰۹۲ هجری قمری زینبیه با تیر چوبی تجدید بنا می‌شود، بار دوم در سال ۱۲۹۲ بانویی به نام «زینب خانم» هزینه تبدیل آن را به مسجد متقبل می‌شود و برای سومین بار در سال ۱۳۹۵ هجری قمری مطابق با سال ۱۳۵۴ شمسی به همت مردم زنجان و عاشقان اهل بیت (ع) این مسجد تجدید بنا شده است.
در چند سال اخیر نیز برای رفع کمبود فضا چهار باب از ساختمان‌های هم‌جوار مسجد خریداری شده و در توسعه مسجد زینبیه اعظم زنجان از آن استفاده شده است.
هوشنگ ثبوتی، پژوهشگر و مدرس دانشگاه، در خصوص تاریخچه و میزان قدمت مسجد زینبیه اعظم زنجان می‌گوید که این مسجد داخل کهن دژ اصلی خاستگاه شهر زنجان است و در قلب مرکزی شهر قرار دارد.
ثبوتی تأکید می‌کند: متأسفانه وقف‌نامه و یا کتیبه‌ای در خصوص مسجد زینبیه اعظم زنجان در دست نیست.
او در خصوص معماری این مسجد می‌گوید: بنای مسجد فعلی، قدمتی ۱۳۰ ساله دارد و به عبارتی در سال ۱۳۰۰ هجری قمری احداث شده است. این مسجد یکی از مساجد شبستان شهر زنجان است با قوس‌های یک مرکزی است و سبک معماری اسلامی بوده و با پوسته سنتی از سازه مدرن ساخته شده است.
زینبیه اعظم زنجان مکان عزاداری برای حضرت زینب (س) به یاد واقعه کربلاست. زینبیه اعظم زنجان از شهرت جهانی برخوردار است و از اماکن مهم مذهبی شهر زنجان بشمار می‌آید که هر سال در ایام محرم پذیرای خیل عاشقان حسین (ع) از سراسر ایران و حتی خارج از کشور می‌شود و حاضرین به صورت خالصانه و عاشقانه ارادت قلبی خود را به خاندان عصمت و طهارت (ع) اعلام می‌کنند.
عاشقان سالار و سرور شهیدان با شرکت گسترده و پرشور در دسته عزاداری زینبیه اعظم زنجان، همدلی، وحدت و یکپارچگی شیعیان و عاشقان خط سرخ امام حسین (ع) را به تصویر کشیده و جلوه‌ای از دلدادگی خود را به نمایش می‌گذارند.
از صبح روز یازدهم محرم، زنجان به‌عنوان پایتخت شور و شعور حسینی جلوه معنوی خاصی به خود می‌گیرد و عاشقان امام حسین (ع) از پیر و جوان و حتی کودکان خردسال خود را آماده برای حضور در اجتماعی بس عظیم و حماسی می‌کنند تا ندای یا حسین و یا زینب سر دهند و به یاد شهدای دشت کربلا، ناله کرده و در این ماتم اشک بریزند.
Links:
[1] https://vareth.ir/tag/keyword/7596/%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D9%87-%D8%B9%D8%B2%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C
[2] https://vareth.ir/tag/keyword/55997/%D8%B2%DB%8C%D9%86%D8%A8%DB%8C%D9%87-%D8%A7%D8%B9%D8%B8%D9%85-%D8%B2%D9%86%D8%AC%D8%A7%D9%86