جمله‌ای که امام حسن عسکری (ع) از شنیدن آن خوشحال می‌شدند

وارث: 

گویی رابطه‌ای تنگاتنگ بین خدا و خلق او وجود دارد که نسبتی زیبا را برای انسان مؤمن ایجاد می‌کند که با آن سکوی پرشی برای خود بسازد؛ نسبتی زیبا و رشددهنده.
خداوند انسان را موجودی اجتماعی آفریده و امتحانات و ابتلائاتش را نیز در این فضا رقم زده است. انسان نمی‌تواند جدای از جامعه حرکت کند و انتظار داشته باشد به سعادت حقیقی نیز دست یابد. وقتی نگاه می‌کنیم و می‌بینیم که خداوند تبارک‌وتعالی پیامبران و امامان معصوم علیهم‌السلام را حجت و دلیل برای هدایت انسان‌ها قرار داده است، به این معنای مهم دست می‌یابیم که سرنوشت انسان برای خالقش اهمیت دارد آن هم انسانی که اشرف مخلوقات قرار داده شده است.

دغدغه‌مندی اجتماعی در زیست اجتماعی، با نگاه متعالی به وجود می‌آید و موجب ارتقای درجه انسان خواهد شد. اعلی مرتبه‌ آن را قرآن کریم برای پیامبر خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله بیان می‌کند آنجا که می‌فرماید: «لَقَدْ جَاءَکُمْ رَسُولٌ مِنْ أَنْفُسِکُمْ عَزِیزٌ عَلَیْهِ مَا عَنِتُّمْ حَرِیصٌ عَلَیْکُمْ بِالْمُؤْمِنِینَ رَءُوفٌ رَحِیمٌ؛[1] به یقین، رسولی از خود شما به سویتان آمد که رنج‌های شما بر او سخت است؛ و اصرار بر هدایت شما دارد؛ و نسبت به مؤمنان، رئوف و مهربان است.»

انسان در حرکتش به سمت خدا باید به جایی برسد که دیگر خود را نبیند و فقط نظاره‌گر آن چیزهایی باشد که در آینه‌ روشن الهی به آن دستور داده شده است. در کلام امام حسن عسکری علیه‌السلام این سیر صعودی به سمت رضایت الهی قرین با همان ویژگی‌های اجتماعی انسان قرار داده شده، ویژگی‌هایی که از جنس دغدغه‌مندی، مسئولیت‌پذیری و همنوع‌دوستی است. گویی رابطه‌ای تنگاتنگ بین خدا و خلق او وجود دارد که نسبتی زیبا را برای انسان مؤمن ایجاد می‌کند که با آن سکوی پرشی برای خود بسازد؛ نسبتی زیبا، رشددهنده و بسیار پویا و آرامش‌دهنده. امام حسن عسکری علیه‌السلام این دوگانه را به زیبایی بیان می‌کند و می‌فرماید: «خَصْلَتَانِ لَیْسَ فَوْقَهُمَا شَیْءٌ اَلْإِیمَانُ بِاللَّهِ وَ نَفْعُ اَلْإِخْوَانِ؛[2] دو خصلت است که بالاتر از آن دو نیست؛ ایمان به خدا و نفع براى برادران.»

ایمان حقیقی، انسان را به خدمت به خلق که در رأس آن برادران و خواهران ایمانی قرار دارند فرا می‌خواند و آن را در نظر انسان مانند بالی برای ارتقای به درجات بالاتر از ایمان قرار می‌دهد. به‌صراحت می‌توان این ویژگی را در کلام امام حسن عسکری علیه‌السلام یافت که ارتقای رتبه مؤمن در گرو توجه به حقوقی است که براداران و خواهران ایمانی او به گردنش دارند آنجا که بیان می‌فرماید: «إِنَّ مَعْرِفَةَ حُقُوقِ اَلْإِخْوَانِ تُحَبِّبُ إِلَى اَلرَّحْمَنِ، وَ تُعَظِّمُ اَلزُّلْفَى لَدَى اَلْمَلِکِ اَلدَّیَّانِ، وَ إِنَّ تَرْکَ قَضَائِهَا یَمْقُتُ إِلَى اَلرَّحْمَنِ، وَ یُصَغِّرُ اَلرُّتْبَةَ عِنْدَ اَلْکَرِیمِ اَلْمَنَّانِ؛[3] به درستی که شناخت حقوق برادران دوست‌داشتنی است نزد خداوند رحمان و عظیم می‌کند نزدیکی انسان را نزد خدای مالک و چیره کننده. ترک آن رتبه انسان را نزد خدا پایین می‌آورد.»

وقتی در لسان معصوم علیه‌السلام به اثبات این حق که با ابعاد زندگی اجتماعی انسان گره خورده است پرداخته می‌شود و به محبوبیت شناخت آن حقوق توسط انسان در نزد خدا، اشاره می‌شود، باید به این سؤال نیز پاسخ داد که این حقوق کدامند که هر انسانی برای خدایی شدن و سیر الی الله به شناخت و مراعات آن نیازمند است. هر حقی که ایجاد شود در سمت مقابل آن، تکلیفی بار خواهد شد و ما لازم است تکلیف خود را بدانیم.

برخی از مهم‌ترین این حقوق را می‌توان در وصایای امام حسن عسکری علیه‌السلام نسبت به شیعیان یافت؛ آنجا که شیعیان را خطاب قرار داده و می‌فرمود: «أُوصِیکُمْ بِتَقْوَى اَللَّهِ ... صَلُّوا فِی عَشَائِرِهِمْ وَ اِشْهَدُوا جَنَائِزَهُمْ وَ عُودُوا مَرْضَاهُمْ وَ أَدُّوا حُقُوقَهُمْ فَإِنَّ اَلرَّجُلَ مِنْکُمْ إِذَا وَرِعَ فِی دِینِهِ وَ صَدَقَ فِی حَدِیثِهِ وَ أَدَّى اَلْأَمَانَةَ وَ حَسَّنَ خُلُقَهُ مَعَ اَلنَّاسِ قِیلَ هَذَا شِیعِیٌّ فَیَسُرُّنِی؛[3] شما را سفارش می‌کنم به رعایت تقواى الهى ... در میان قبیله و عشیره‌هایشان نماز گزارید، در تشییع‌ جنازه‌هایشان حضور یابید، از بیمارانشان عیادت کنید و حقوقشان را بپردازید؛ زیرا هر یک از شما که در دینش پارسا و در گفتارش راستگو باشد و امانت مردم را بپردازد و با آنان خوش‌اخلاقی کند، در این صورت گویند: این یک شیعه است! من از شنیدن آن جمله شادمان مى‌شوم.»

ایشان آن‌قدر برایشان خدمت صادقانه به مردم اهمیت داشت که شیعه بودن رهروانش را به آن گره می‌زد و می‌فرمود تا جایی باید در این مسیر تلاش کرد که زبانزد خاص و عام شد. به‌راستی شیعه‌ حقیقی کسی است که گره‌گشاترین افراد از کارها و مشکلات مردم باشد و در میان آنها رفت‌وآمد داشته باشد و اوج صداقت و امانت‌داری خود را به آنها نشان دهد. این قسمت از وصایای امام حسن عسکری علیه‌السلام برای هر شیعه و رهرو راه این امامان معصوم، بسان یک سند است که انسان با بهره‌گیری از آن باید بر درجات تقربش به پروردگار متعال بیفزاید و بیشترین میزان رضایت الهی را کسب کند.

شیعه حقیقی کسی است که با مسئولیت‌پذیری‌های اجتماعی‌اش، زینت امامان خود می‌شود که بارزترین آن را ما در این ایام دیدیم؛ زمانی که دستورات سخت ستاد ملی کرونا صادر شد، به اعتراف بیشتر کارشناسان این عرصه، بیشترین رعایت‌ها در این زمینه از اقشار مذهبی و متدین مشاهده شد و اینگونه است که می‌توان برای آن امامان سراسر نور یک مدال افتخار بود.
* حجت‌الاسلام مصطفی راهی استاد حوزه علمیه قم
--------------------------
پی‌نوشت:
1.آیه 128 سوره توبه.
2.بحار الأنوار ، محمدباقر بن محمدتقی مجلسی، ج 75، ص 374، انتشارات دار احیاء التراث العربی، بیروت.
3.التفسیر المنسوب إلى الإمام العسکری علیه السلام، ج 1، ص 321، انتشارات مدرسه الامام مهدی (علیه السلام)، قم، 1409.
4.تحف العقول عن آل الرسول علیهم‌السلام، حسن بن علی ابن شعبه، ج 1، ص 891، ترجمه صادق حسن زاده، انتشارات آل علی، قم، 1382.

منبع: تسنیم