حسن توفیق بین که مسجد کرد سطح میخانه را سراج الملک

 وارث: در تاریخ معماری ایران و جهان بناهای زیادی داریم که به هر دلیل تغییر کاربری داده شده‌اند و به مسجد تبدیل شده‌اند. مثلا مسجد جامع بروجرد آتشکده‌ای بوده که شاکله معماری آن حفظ شده و با تغییراتی به مسجد تبدیل شده؛ و یا مسجد ایاصوفیا در استانبول ترکیه که کلیسایی بود و پس از فتح، به مسجد مبدل شد. اما بسیار نادر است که میخانه‌ای به مسجد تبدیل شود! 

 

در تهران دو مسجد وجود دارد که سرگذشتی چنین داشته اند. یکی مسجدی در شاه‌آباد و دیگری در خیابان امیرکبیر تهران که سابقا چراغ برق نامیده می‌شد. مسجد خیابان امیرکبیر به نام «سراج الملک» است که تغییر آن به مسجد خودش حکایتی جالب دارد.  

 رضا قلی خان سراج الملک در زمان ناصرالدین‌ شاه قاجار، پیشکار ظل‌السلطان (پسر ناصرالدین‌ شاه و حاکم اصفهان، یزد، فارس، خوزستان، لرستان و کردستان) در تهران بود. سراج الملک با آن که تحصیل نکرده بود و خط و ربطی به حساب و کتاب نداشت، مردی پر حوصله با پشتکاری خسته نشو و ملایمتی از کوره در نرو بود و از این باب بدون پادرمیانی او میان رعیت و حکومت هیچ کاری بار نمی‌شد و باوجود کار کردن در دستگاه ظلم ظل السلطان، درویش بوده و از مریدان حاج ملاسلطانعلی گنابادی.  

حکایت میخانه که در وقوعش یقین است و در کیفیتش اندکی‌ شک، اینست که اینجا میخانه ای بود متعلق به موسیو کنت ارمنی که شراب دربار ناصرالدین شاه را فراهم می‌کرد، آیت الله بیدآبادی-پدر آیت الله شاه آبادی استاد عرفان امام خمینی- یک روز پس از اقامه نماز جماعت با نمازگزاران مسجد، به طرف مغازه کنت شراب فروش می‏‌روند. شخصا خمره بزرگ شراب را در چاه سرازیر می‏کند و اطرافیان وی هم تمام ظرف‏های شراب را در چاه خالی می‏کنند، اما به دستور آیت الله از شکستن ظرف‏ها، که مالیات داشته است، خودداری می‏نمایند.  

ناصرالدین شاه از این اقدام سخت خشمگین می‌شود، این خبر در اصفهان به ظل السلطان فرزند ناصرالدین شاه می رسد، ظل السلطان برای حل مشکل، سراج الملک را مامور می‌کند که آیت‏ الله را راضی کند و با پادرمیانی از تنش میان روحانیت و دربار جلوگیری کند. سراج‌الملک نیز با شرط رضایت آیت‌الله بیدآبادی مواجه می‌شود که میخانه کنت ارمنی خریداری شده و با آدابش به مسجد تبدیل شود.  

سراج‌الملک آن‌ میخانه را می‌خرد و آن را به افتخار معماری می‌کند و بر سر در آن چنین می‌نویسد:‌

 

حسن توفیق بین که مسجد کرد
سطح میخانه را سراج الملک

 

منبع: مشرق نیوز