«فتح الباب» زمینه‌های توبه و بازگشت به سوی خداوند

وارث: امام سجاد علیه‌السلام به عظمت و رحمت بی‌نهایت خداوند اشاره می‌کند که در تعامل با بندگانش، همواره به نفع آن‌ها می‌افزاید.اهل بیت علیهم السلام، به عنوان برگزیدگان الهی و بهترین مبلغان معارف دینی، معارف الهی را به شیوه‌های گوناگون، از جمله احادیث و ادعیه، به بشریت منتقل کرده‌اند. آنها با بیان دقیق و رسا، ابعاد مختلف معارف اسلامی را روشن ساخته و راه صحیح زندگی و بندگی را به انسان‌ها نشان داده‌اند. ماه مبارک رمضان، به عنوان یکی از مهم‌ترین و پربرکت‌ترین ماه‌های سال، از این قاعده مستثنی نبوده و اهل بیت علیهم السلام در احادیث و دعاهای متعدد، به فضایل و برکات این ماه پرداخته و شیعیان را به بهره‌برداری صحیح از فرصت‌های ناب این ماه مبارک فراخوانده‌اند.

در احادیث و دعاهای اهل بیت علیهم السلام، ابعاد مختلف ماه رمضان، از جمله فضیلت روزه، اهمیت شب‌های قدر، اعمال مستحب و واجب این ماه، و همچنین چگونگی برخورد صحیح با این ایام مبارک، به طور کامل و جامع تشریح شده است. این تعالیم، راهنمایی ارزشمند برای مسلمانان است تا با شناخت کامل و دقیق از این ماه، بتوانند از برکات و فیوضات معنوی آن به نحو احسن بهره‌مند شوند و به کمال و قرب الهی نزدیک‌تر شوند.

دعای وداع امام سجاد علیه‌السلام در صحیفه سجادیه، یکی از منابع ارزشمند و مهم در شناخت ادعیه و مناجات ماه رمضان است. اگرچه این دعا با عنوان «وداع» شناخته می‌شود، اما پیش از ورود به بخش وداع با ماه رمضان، به مباحثی چون آداب درخواست از خداوند متعال و شیوه صحیح مناجات با او می‌پردازد و مقدمات و اصول مهمی را برای ارتباط با پروردگار بیان می‌کند که در آموختن ادب و اخلاص در دعا، بسیار راهگشا هستند.

در فرازی از این دعا می‌خوانیم:

«فَمَا عُذْرُ مَنْ أَغْفَلَ دُخُولَ ذَلِکَ الْمَنْزِلِ بَعْدَ فَتْحِ الْبَابِ وَ إِقَامَهِ الدَّلِیلِ‏؛ پس کسی که از دخول به چنین سرایی – سرای توبه – پس از گشودن در و بر گماشتن راهنما غفلت ورزد، چه عذر تواند آورد؟».

این جمله از دعای وداع امام سجاد علیه‌السلام به توصیف فرصتی استثنایی برای توبه و نزدیکی به خداوند اشاره می‌کند. «سرای توبه» نمادی است از رحمت و مغفرت الهی که درهای آن برای بندگان باز شده است و در اینجا، «فتح الباب» به معنای فراهم آمدن شرایط و زمینه‌های توبه و بازگشت به سوی خداوند است. امام سجاد علیه‌السلام با طرح این سؤال، کسانی را که از این فرصت غفلت می‌کنند، دعوت به خوداندیشی و بیداری می‌کنند، تا مؤمنان از رحمت الهی بهره‌مند شوند و در روزهای با برکت، به توبه و بازگشت به سوی خدا بپردازند. امام سجاد علیه‌السلام با این بیان به ما یادآوری می‌کند که در زمانی که درهای رحمت و مغفرت الهی گشوده است، در صورت غفلت از این ظرفیت، چه عذری را می‌توان در برابر خداوند ارائه کرد.

و در فراز بعد می‌فرماید «وَ أَنْتَ الَّذِی زِدْتَ فِی السَّوْمِ عَلَی نَفْسِکَ لِعِبَادِکَ تُرِیدُ رِبْحَهُمْ فِی مُتَاجَرَتِهِمْ لَکَ وَ فَوْزَهُمْ بِالْوِفَادَهِ عَلَیْکَ وَ الزِّیَادَهِ مِنْکَ فَقُلْتَ – تَبَارَکَ اسْمُکَ وَ تَعَالَیْتَ –؛ ای خدای من، تو کسی هستی که در معامله با بندگان خود، همواره به سود آنان در بها می ‏افزایی‏. و می‏ خواهی که در معامله با تو سود برند و به افزون دهی و نزول بر آستان تو کامیاب شوند، که تو خود گفته ‏ای – بزرگ و متعالی است نام تو و بلند است مرتبت تو.

در این فراز، امام سجاد علیه‌السلام به عظمت و رحمت بی‌نهایت خداوند اشاره می‌کند که در تعامل با بندگانش، همواره به نفع آن‌ها می‌افزاید. این تعبیر نشان می‌دهد که خداوند به دنبال رستگاری بندگان خویش است و در راستای این هدف، به آن‌ها فرصتی می‌دهد تا در معاملات معنوی و اخلاقی خود بهره‌مند شوند. این بخش از دعا یادآور این نکته است که خداوند در رحمت و هدایت‌گری خود به انسان‌ها، علاقه‌مند است تا آنان در مسیر رشد و اعتلای معنوی قدم بردارند و نه تنها کمبودی برای آن‌ها احساس نکند، بلکه همواره بر برکات و نعمت‌های خود بیافزاید. به این ترتیب، امام سجاد علیه‌السلام به بندگان یادآوری می‌کند که در این معامله، خداوند با دلسوزی و رحمت بی‌نظیری به آنان نگاه می‌کند و آنان نیز باید از این فرصت‌ها بهره‌برداری کنند.

منبع: قدس