توصیه های پزشکی امام رضا(ع) برای اولین ماه تابستان

امام رضا (ع) مطابق ویژگی های شرایط جوی و با رعایت مزاج انسانها در هر ماه، دستورالعمل های خاصی برای هر یک از ماههای سال ارائه نموده اند. تیر ماه شمسی تقریبا مطابق ماه حزیران رومی است که در ادب فارسى از آن به عنوان یک ماه تابستانى و همراه با گرماى شدید یاد شده و در برهان قاطع ماه اول تابستان قید شده است.

سبزی بیشتر بخورید!
امام رضا علیه السلام برای داشتن رژیم غذایی مناسب این ماه (حزیران) و رهایی از بیماریهای این ماه گرم دستورالعمل خاصی ارایه کرده اند. همانطور که گفتیم ماه حزیران ماه نهم از ماه های رومی است و تقریبا با تیرماه ما برابری می کند. در توصیه های پزشکی امام رضا (ع) برای این روزها آمده است که: حزیران ثلاثون یوماً یذهب فیه سلطان البلغم والدّم ویقبل زمان المرّة الصّفراء ونهی فیه عن التّعب وأکل اللّحم دسماً والإکثار منه وشمّ المسک والعنبر وینفع فیه أکل البقول الباردة کالهندباء وبقلة الحمقاء وأکل الخضر کالقثّاء والخیار والشّیرخشت والفاکهة الرّطبة واستعمال المحمّضات ومن اللّحوم لحم المعز الثّنیّ والجذع ومن الطّیور الدّجاج والطّیهوج والدّرّاج والألبان والسّمک الطّریّ....
در این ماه غلبه بلغم و خون از میان می رود و دورة استیلای مره (حرارت) صفرا روی می آورد . باید از رنج و زحمت بسیار نهی شود و از خوردن گوشتهای چرب و نیز زیاده روی در مصرف گوشت و بوئیدن مشک و عنبر و عطرهای گرم منع شده است.
خوردن گیاهان و سبزیهای سبز و خشک و خنک مانند خرفه و کاسنی و خرفه و خیار گل بسر و خیار چنبر و شیرخشت و میوه های مرطوب و آبدار و مصرف ترشیها و گوشت بره ششماهه تا یکساله و گوشت بز یکساله و مرغ های خانگی و طیور و دراج و شیر گاو و ماهی تازه بسیار لازم و نافع است و نیز حجامت هفتم و قضای آن در چهاردهم ماه برای سلامتی سالیانه در این ماه بسیار حائز اهمیت است .(1)

کاسنی بهترین رفیق کبد!
همانطور که در این توصیه آمده خوردن سبزیجات بخصوص کاسنی در ماه تیر توصیه شده است. کاسنی بهترین رفیق کبد است وقتی کبد اصلاح شود بدن خود تمام بیماری های شناخته و ناشناخته را درمان می کند. روزی امام علیه السلام برای یکی از خدمتکارانش که مبتلا به تب و سردرد شد کاسنی خواست فرمود آن را آرد کنید سپس آن را روی آتش گذاشت و روغنی به آن اضافه کرد و ضمادی درست کرد و بعد آن را بر سرش گذاشت و بعد فرمود این یعنی (کاسنی و روغن بنفشه )تب را از بین می برد برای سردرد مفید است وآن را از بین می برد.
امام رضا (ع) همچنین فرمود : گیاه کاسنی شفای هزار نوع درد و مرض است ، کاسنی هر نوع مرضی را در درون انسان ریشه کن می نماید.(2)

کمتر گوشت بخورید!
امام رضا (ع) همچنین می فرماید: در این ماه استیلاى بلغم و خون از بین رفته و زمان مره صفراوی رو مى‌آورد و ما را از خوردن گوشت بسیار به خصوص چربى‌دار نهى نموده اند.
در این ماه گرمى هوا و خشکى آن موجب تبخیر مایعات بدن و کم شدن بلغم و غلبۀ صفرا مى‌گردد. در هواى گرم، مسامات بدن باز و ترشح غدد تعریق به آسانى انجام مى‌گیرد. کارهاى سخت و پرمشقت سبب زیادى عمل تعریق و ضعف و لاغرى زیاده از حد مى‌شود و خوردن چربى زیاد تأثیر حرارت هوا و آفتاب را روى بدن زیاد مى‌کند.
زیاده‌روى در خوردن گوشت گرچه همیشه مذموم و بد است، اما در ماه حزیران که گرما رو به طغیان گذاشته زیانش بیشتر است زیرا گوشت در میان خوراکیها زودتر از هر چیز فاسد مى‌شود بخصوص در هواى گرم که بندرت مى‌شود گوشت سالمى پیدا کرد و یا سالم نگهدارى نمود.(3)

حجامت در هفتم اگر نشد چهاردهم
حجامت موجب دفع بسیارى از سموم بدن به ویژه زیادى سوداء و مواد زائده‏اى که در خون رسوب مى‏ کند می باشد. بسیاری از بیماریها بر اثر زیادی سوداء به وجود می آید که عوارض جلدى، جوش و دمل، زرد زخم، سالک، خارش‏هاى مختلف،لک‏هاى سفید، سیاه و غیره از آن جمله است و بهترین علاج آنها دفع سوداء به وسیله حجامت است. از این رو یکی از توصیه های امام رضا (ع) برای این ماه که فوائد بسیاری برای بدن دارد حجامت است که امام (ع) آن را برای هفتم ماه یا چهاردهم ماه سفارش کرده اند.

پانوشتها:
1. طب الرضا علیه السلام، ترجمه امیر صادقى، ص52
2. وسائل الشّیعة، ج 25، ص 183، ح 31693
3. طب الرضا علیه السلام، ترجمه امیر صادقى، ص136

/م118