شنبه های قرآنی/ پاسخ آيت الله سبحاني به سه شبهه قرآني

وارث: حضرت آيت الله جعفر سبحاني از مراجع تقليد در مسجد مدرسه علميه حجتيه قم به تفسير آيه هفتم سوره مباركه زمر پرداخت و اظهار داشت: خدا غني بالذات است؛ ايمان و كفر ما هيچ ضرري به او نمي‌زند «إِنْ تَكْفُرُوا فَإِنَّ اللَّهَ غَنِيٌّ عَنْكُمْ».
وي افزود: خداند مانند زمام داران امروزي نيست كه اگر ملت‌ها به آنها ايمان و علاقه داشته نفع ببرند و از پشت كردن مردم متضرر شوند؛ «وَ إِنْ تَشْكُرُوا يَرْضَهُ لَكُمْ» اگر شكر گذار باشيد خداوند از شما راضي مي‌شود اما در عين حال نيازي به شكر شما ندارد.
رييس مؤسسه امام صادق (ع) در تفسير جمله معترضه «وَ لا يَرْضى‏ لِعِبادِهِ الْكُفْرَ» گفت: خدا راضي نمي‌شود بندگانش كافر شوند؛ طبق قاعده كلي تمام افعال بندگان حتي ايمان و كفرشان متعلق مشيت خدا است «وَمَا تَشَاؤُونَ إِلَّا أَن يَشَاء اللَّهُ» ظاهرا اين آيه شريفه با آيه ششم سوره زمر سازگار نيست.

استاد برجسته تفسير قرآن در پاسخ به اين شبهه قرآني، ابراز داشت: مشيت و اراده الهي را به دو شكل مي‌توان در نظر گرفت؛ اول اين كه مستقيما انجام فعلي را از بشر بخواهد؛ اين جبر است و خداوند چنين كاري نمي‌كند، در اين صورت ديگر معنا نداشت كه ابوجهل را به دوزخ و موسي (ع) را به بهشت ببرد.
حضرت آيت الله سبحاني افزود: مشيت الهي به دنبال مشيت بشر است؛ يعني جون من خواهان ايمان هستم او نيز خواهان ايمان من است؛ منظور اين آيه شريفه مشيت مستقيم است، خدا به صورت مستقيم از بندگان نه ايمان و نه كفر، هيچ كدام را نمي‌خواهد؛ اما اگر بنده‌اي خود را در مسير كفر يا ايمان قرار داد، مشيت خدا نيز به آن تعلق مي‌گيرد.
وي در تبيين «وَ لا تَزِرُ وازِرَةٌ وِزْرَ أُخْرى» ‏گفت: خداوند مي‌فرمايد در قيامت كسي گناه ديگري را به دوش نمي‌گيرد، پدر گناهان پسر را نمي‌پذيرد، همسايه گناه همسايه اش را به عهده نمي‌گيرد.
اين مرجع تقليد با اشاره به اين كه در اسلام مواردي وجود دارد كه گناه را كسي انجام مي‌دهد و ديگري بارش را مي‌كشد، بيان داشت: اگر طفل صغيري به خطا جنايتي انجام دهد ديه‌اش بر عهده عاقله است يعني حتي شامل برادران و عموهاي فرد نيز مي‌شود؛ همچنين اگر پدري از دنيا برود و نماز قضا داشته باشد به عهده فرزند بزرگتر است كه آنها را بجا آورد.
رييس مؤسسه امام صادق (ع) در پاسخ به اين اشكال، گفت: مورد نخست از باب مساعدت و اعانه است و ربطي به اين آيه شريفه ندارد؛ بچه نا آگاه است و حتي از روي عمد هم اگر كاري كند در حكم خطا است، از طرف ديگر نفس محترمه‌اي آسيب ديده بنابراين بايد عشيره و نزديكان كودك كمك كنند تا و ديه فرد را پردازند چراكه بجه از عهده پرداخت آن بر نمي‌آيد.
استاد برجسته تفسير قرآن ادامه داد: در مسأله دوم نيز از قبيل اين آيه نيست؛ پدر گردن فرزند حق دارد، عمري براي شما زحمت كشيده است بنابراين بايد براي قدراني و شكرگزاري از او اين كار را انجام بدهد.
حضرت آيت الله سبحاني در شرح «إِلى‏ رَبِّكُمْ مَرْجِعُكُمْ فَيُنَبِّئُكُمْ بِما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ» گفت: بازگشت شما در قيامت به سوي خدا است، ريز و درشت اعمالتان را به شما مي‌گويند «إِنَّهُ عَلِيمٌ بِذَاتِ الصُّدُورِ» خداوند از آنچه درون سينه‌هاي شما است آگاه است.
وي در طرح اين شبهه كه درون قلب و سينه چيزي نيست كه خداوند از آن آگاه باشد، گفت: قلب و سينه مركز ادراك نيستند، درك افكار انسان به روح و نفس فرد برمي گردد؛ قلب كارش پمپاژ خون است حتي اعصاب مغز نيز مدرك نيستند بلكه گيرنده و فرستنده اند، اينها تنها ابزاري براي براي فهميدن هستند؛ اما با اين حال خداوند نمي‌فرمايد انه عليم بذات النفوس.
اين مرجع تقليد در پاسخ اظهار داشت: قلب و مغز مظهر ادراك و حيات هستند و نسبت به تحولات دروني انسان از خود عكس العمل نشان مي‌دهند؛ وقتي خبر خوشحال كننده و يا حزن‌آوري را مي‌شنويم ابتدا ضربان قلب تندتر مي‌شود و سينه سنگيني مي‌كند؛ به همين دليل است كه خداوند به اين عضو بدن تأكيد دارد و مي‌فرمايد «لَهُمْ قُلُوبٌ لاَّ يَفْقَهُونَ بِهَا». /۹۲۸/پ۲۰۱/ج

/م118