قرآن را با صدای بلند تلاوت نماییم یا آرام؟

وارث: از کلام امام پنجم (عَلَیه السَلام) برداشت می شود که آهسته و بلند خواندن قرآن هر دو فضیلت دارد. از این رو قاری قرآن با در نظر گرفتن شرایط و حال خود می تواند یکی از دو روش را انتخاب نموده و قرآن بخواند. گاهی از اوقات شرایطی پیش می آید که بلند خواندن قرآن فضیلت بیشتری دارد. از طرفی بعضی از مواقع آهسته خواندن آن ضرورت پیدا می کند.
امام صادق (عَلَیه السَلام) در جواب شخصی به نام «معاویة بن عمّار» که در زمینه بلند خواندن قرآن پرسیده بود، فرمودند: بلند خواندن قرآن اشکالی ندارد. امام علی بن الحسین (عَلَیه السَلام) صدای قرآنش از همه مردم بهتر بود. با صدای بلند قرآن می خواند تا اهل خانه بشنوند و امام باقر (عَلَیه السَلام) نیز خوش صداترین مردم در قرائت قران بود. شب هنگام که برای نماز شب و قرائت قرآن بیدار می شد، با صدای بلند قرآن می خواند و سقّایان و افراد دیگر که از راه می گذشتند می ایستادند و به قرائت او گوش می دادند.
این حدیث شریف و احادیث مشابه به ما می آموزد که صدا به قرآن بلند نمودن دارای فواید و پیامدهای مثبت است. اگر این مزایا و موارد مشابه آن در قرائت قاری مدنظر باشد موجب فضیلت بلند خواندن بر آهسته قرائت کردن می شودکه چند مورد از فضیلت های بلند خواندن قرآن عبارتند از:
1-پدر و مادری که در خانه صدا به قرآن بلند می کنند اثر تربیتی در ضمیر فرزندانشان دارد و آنان را علاقمند و دوستدار قرآن می کند.
2- بلند خواندن قرآن تمرکز بیشتر ذهن را در پی دارد و باعث توجه و حضور قلب در هنگام تلاوت است. در این حالت قاری قرآن بهتر می تواند به معانی قرآن توجه کند.
3- کسالت را از تلاوت کننده قرآن دور می کند و لذت و نشاط بیشتر را به ارمغان می آورد.
4- وقتی صدای قاری به آوای ملکوتی قرآن بلند شد و به دیگران رسید در اعماق روح و روان آنان نیز اثر می گذارد. چه بسا در آنان ایجاد انگیزش کند و رو به سوی قرآن آورند، اگر قرآن را نمی توانند بخوانند به فراگیری آن روی آورند، یا اگر با تلاوت قرآن انسی ندارند شور و شوق تلاوت پیدا کنند. از این بالاتر شاید قرائت رسای قاری قرآن، موجب بیداری انسان غافل و گنهکاری شود و مسیر زندگی او را به سوی هدایت رهنمون گردد.

راهزنی که توبه نمود
در طول تاریخ کم نبوده اند افرادی که با شنیدن آیه ای از آیات الهی دگرگون شده و در یک لحظه با تمام گناهان خود وداع کرده اند. از جمله آن ها «فضیل بن عیاض» است. او به عنوان یکی از راویان کلام امام صادق (عَلَیه السَلام) و از زاهدان مشهور زمان خود معرفی شده است. فضیل در پایان عمر در جوار کعبه می زیست و همان جا در روز عاشورا بدرود حیات گفت: او در آغاز زندگی راهزن خطرناکی بود که همه مردم از نام او وحشت داشتند.
فضیل یک شب برای اجرای قصد پلیدی می خواست وارد خانه ای شود. در یکی از خانه های اطراف مرد بیداردلی که در دل شب مشغول تلاوت قرآن بود، به این آیه رسید:
اَلَم یَأنِ لِلَّذینَ آمَنُوا اَن تَخشَع قُلوبُهُم لِذِکرِ اللهِ وَ مانَزَلَ مِنَ الحَقّ؛ آیا وقت آن نرسیده است که دل های مؤمنان در برابر یاد خدا و آن چه از حق نازل شده است خاشع گردد؟
این آیه چون تیری بر قلب آلوده فضیل نشست، تکان سختی خورد، اندکی در فکر فرو رفت: این کیست سخن می گوید؟ به چه کسی پیام می دهد؟ با خود گفت: ای فضیل! قرآن با تو سخن می گوید! ناگهان صدای فضیل بلند شد و پیوسته می گفت: به خدا سوگند وقت آن رسیده است! به خدا سوگند وقت آن رسیده است!
فضیل رو به سوی آسمان نمود و با دلی سخت پشیمان و توبه کار چنین گفت:
پروردگارا؛ من به سوی تو بازگشتم و توبه خود را این قرار دادم، که پیوسته در جوار خانه تو (کعبه) باشم.

دلایل آهسته خواندن قرآن
از احادیثی که در کتاب های حدیث شیعه و اهل سنت در این زمینه وارد شده است می توان نتیجه گرفت که در شرایط زیر سزاوار است با صدای آهسته قرآن خوانده شود:
1-وقتی که انسان بترسد بلند خواندن قرآن موجب ریا و خودنمایی گردد، برای این که ریا هر عبادت را نه تنها بی ارزش می کند بلکه باعث دوری انسان از خدا می شود.
2- جایی که بلند خواندن قرآن موجب آزار و اذیت دیگران باشد، مانند قرائت به هنگام استراحت و خواب همسایگان. یا جایی که بلند خواندن قرآن مزاحم عبادت دیگران شود؛ اگر عده ای از مؤمنین در مسجد مشغول نماز و عبادت های دیگر هستند و صدا به قرآن بلند نمودن، مزاحم حال آن ها باشد باید از بلند خواندن قرآن اجتناب نمود.
3- تلاوت قرآن با صدای رسا برای انسان ضرر و زیان جسمی داشته باشد. در این صورت حق ندارد با صدای بلند قرآن بخواند؛ زیرا ضرر رساندن به بدن حرام است، در حالی که تلاوت قرآن مستحب است و نمی توان برای انجام عمل مستحبی کار حرامی مرتکب شد.

پی نوشت ها:
1-مکارم شیرازی، ناصر. تفسیر نمونه، ج23: 344-346.
2- شیخ حر عاملی. وسایل الشیعه، ج4: 857-858.
* ابوالفضل علامی میانجی. آشنایی با آداب تلاوت قرآن: 50.

/م118