توجه به حلال و حرام یک کنترل کننده درونی زندگی اجتماعی است

یکی از مهم‌ترین نکات در مجموعه معارف اسلامی که پیامدهای فردی و اجتماعی مثبت و منفی دارد، توجه به حلال و حرام است. از این رو با استناد به کتاب «سبک زندگی اسلامی ایرانی» به قلم حجت‌الاسلام احمدحسین شریفی این موضوع را بررسی می‌کنیم:

 *توجه به حلال و حرام

 پیامبر اکرم(ص) درباره آثار و پیامدهای اخروی حرام خواری فرمودند: «اَلجَنَّةُ مُحَرِّمَةٌ عَلی جَسدٍ غُذِّیَ بِالحَرام»؛ بهشت بر جسدی که از حرام تغذیه کرده باشد، حرام است، همچنین فرمودند: «لاَ یَشُمُّ رِیحَ الجَنًةَ جَسَدٌ نَبَتَ عَلَى الحَرَامِ»؛ کسی که جسمش از حرام روییده باشد، بوی بهشت را استشمام نمی‌کند.

افزون بر این، حرام خواری ممکن است موجب آلوده شدن به بدترین گناهان نیز شود. باورها و اعتقادات دینی را سست کند، رحم و عطوفت را از انسان بگیرد. حرام خواری موجب قساوت قلب شده و حتی ممکن است به جایی برسد که انسان در سخت‌ترین شرایط، اجازه سخن گفتن به ولی خدا را هم ندهد. امام حسین(ع) در آخرین لحظات برای اتمام حجت با لشکر عمر بن سعد خواست با آن‌ها سخن بگوید، اما آن‌ها توجهی نکردند. با ایجاد سروصدا سعی کردند سخن امام(ع) به گوش کسی نرسد. آن حضرت در پاسخ، عامل اصلی چنین رفتاری را حرام خواری دانستند و فرمودند: «فَقَدْ مُلِئَتْ بُطُونُکُمْ مِنَ الْحَرَامِ وَ طُبِعَ عَلَى قُلُوبِکُمْ»؛ شکم‌های شما از حرام پر شده است و در نتیجه بر قلب‌هایتان مهر زده شده است.

چند مال شبهه ناک آری به کف؟/تا که باشی نرم‌پوش و خوش‌علف

عاقبت سازد تو را از دین بری/این خودآرایی و این تن پروری

لقمه کاید از طریق مشتبه/خاک خور خاک و بر آن دندان منه

کان تو را در راه دین مغبون کند/نور عرفان از دلت بیرون کند

لقمه نانی که باشد شبهه‌ناک/نور عرفان از دلت بیرون کند

گر، به دست خود فشاندی تخم آن/ور به گاو چرخ کردی شخم آن

ور مه نو در حصارش داس کرد/ور به سنگ کعبه‌اش دستاس کرد

ور به آب زمزمش کردی عجین/مریم آیین پیکری از حور عین

ور بخواندی بر خمیرش بی عدد/فاتحه با قل هو الله احد

درد دینت گر بود ای مرد راه/چاره خود کن که دینت شد تباه

به همین دلیل عموم مردم ما در سبک زندگی خود مراقب حلال و حرام هستند. کمتر کسی حاضر است عالمانه و آگاهانه لقمه حرامی بخورد یا به دیگران بخوراند. اگر کسی مالی را پیدا کند، به سادگی آن را برای خود بر نمی‌دارند. تلاش زیادی می‌کند تا صاحب آن را پیدا کند و در آخر هم اگر ناامید شود، به جای او آن را هدیه می‌دهد یا در امور خیریه استفاده می‌کند. آن را مال خود نمی‌داند.

اما در بسیاری از کشورهای غربی چنین شیوه‌ای پیدا نمی‌شود. اصولاً چنین چیزی به نام «لقطه» در فرهنگ آمریکایی وجود ندارد. به همین دلیل احکام خاص آن نیز در آن فرهنگ یافت نمی‌شود. اگر کسی چیزی را پیدا کرد، برای خودش برمی‌دارد! 

در فرهنگ عمومی ملت ما، کمتر کسی حاضر است در جایی که به اشتباه پول بیشتری از فروشنده یا خریدار دریافت کرده است، آن را برای خود بردارد. تمام تلاش خود را برای پیدا کردن صاحب آن به کار خواهد گرفت.

توجه به حلال و حرام یک کنترل کننده درونی در زندگی اجتماعی است. افراد به سادگی به خود اجازه نمی‌دهند، مال نامشروع کسب کنند، حتی اگر از نظر قانونی نیز امکان دریافت چنان اموالی باشد. قانون درونی را حاکم بر قانون بیرونی می‌دانند. حتی اگر در قانون نقض‌هایی هم باشد، آن نقص‌های قانونی، به وسیله کنترل درونی مردم جبران می‌شود و این یکی از زیبایی‌های سبک زندگی ملت ایران است.