وارث: فتوى دادن در موارد حلال يا حرام جايز نباشد مگر براى كسى كه پيروى از حق كند، از اهل زمان خود و از ميان مردم ناحيه و شهر خود، به وسيله هدايت پيغمبر اكرم (ص). و يا اينكه( براى كسى كه مطيعتر و عاقلتر از ميان مردم زمان و ناحيه و شهر خود باشد به رسول اكرم(ص) و همچنين عارف باشد به آنچه از فتوى و حكم، صحيح و صالح يا نادرست و فاسد است. رسول اكرم فرموده است: فتوى دادن بى مورد مانند اينست كه انسان بدون تحصيل يقين، به كلمات- ربما و لعل و عسى- بيان حكم نمايد.
امير المؤمنين على (ع) از فردى كه مشغول قضا بود پرسيد: آيا ناسخ و منسوخ آيات قرآن مجيد را مى شناسى؟ گفت نه. فرمود: آيا مراد پروردگار متعال را در موارد امثالى كه در قرآن وارد شده است تشخيص مى دهى؟ عرض كرد نه.
فرمود: در اين هنگام هلاك شده و ديگران را نيز به هلاكت رسانيدى.
و شخص فتوى دهنده نيازمند به امورى است:
۱- معانى كلمات و آيات قرآن مجيد را به تحقيق بداند.
۲- از حقايق و مقاصد احاديث و روايات مربوطه آگاه باشد.
۳- از مواردى كه لطايف و اشارات وارد شده است؛ به دقت آگاهى پيدا كرده و متوجه خصوصيات و حقايق آنها باشد.
۴- از خصوصيات آداب اسلامى و همچنين آداب مربوط به كيفيت صدور احاديث و خصوصيات كلمات حضرات رسول اكرم و ائمه معصومين آگاهى داشته، و آداب را از احكام تمييز بدهد.
۵- به موارد اجماع و اتفاق و يا اختلاف آراء مطلع گردد، و از جهات و علل اختلاف آگاه شود.
۶- به مبانى و اصول آراء و اقوال به دقت احاطه پيدا كرده، و سپس آنچه به نظر دقيق خود موافق برهان و دليل محكم مى بيند اختيار نمايد.
۷- بر وفق علم و اطلاع خود، به اعمال صالح و پسنديده اشتغال ورزد.
۸- در امور زندگى خود با تدبير صحيح و برنامه منظم و درست رفتار كند.
۹- از كردار ناپسند و رفتار نادرست و خويهاى زشت، خود را حفظ و نگهدارى كرده و تقوى پيدا كند.
۱۰- با در نظر گرفتن اين امور و شرايط اگر صلاح ديد فتوى دهد.
پی نوشت:
مصباح الشريعة / ترجمه مصطفوى، متن، ص266و276
منبع:افکار
/ش121
