آیا حکومت اسلامی "حق الله" است؟

وارث:دکتر حکمت نیا در برنامه فقه پویا رادیو معارف به بررسی مسائل کلیدی حق الناس پرداخت و اظهار داشت: یکی از مباحث مهم اجتماعی وظایف وحقوق مردم نسبت به هم و نسبت به جامعه است.طبیعی است که برای ایجاد هر جامعه باید یک سری قوانین و مقررات وضع شود.

وی ادامه داد: دین اسلام هم برای ساماندهی زندگی بشر، که هم نظم وهم ارتباط انسان با دنیا بعد از حیاتش برقرار مد نظر است، نهادها و اصطلاحاتی دارد.

وی تاکید کرد: یکی از مهم ترین این اصطلاحات دو واژه حق الله و حق الناس است. این اصطلاحات شامل جنبه های اخلاق، حقوقی دنیوی و اخروی و حتی سیاسی و اقتصادی استومحوریت زندگی اجتماعی امروز در تمام جوامع انسانی بر پایه همین دو اصل می باشد.

وی تصریح کرد: نکته اینجاست که در اسلام معنی و محوریت بیشتری شامل اصل حق الناس می شود، به این دلیل که ما معتقد هستیم مرگ پایان حیات و تکامل انسان نیست.

در ادامه برنامه دکتر قربان نیا دیگر کارشناس برنامه در این باره عنوان داشت: قدمت واژه و نهاد حق به قدمت حیات انسان ها است و باید دانست که از زمانی که جامعه ایجاد شد،حق و حقوق مردم افزایش پیدا کرد و طبیعتا ما به قواعد حقوقی در جامعه نیازمندیم چرا که جامعه به نظم نیاز دارد.

این کارشناس رادیو معارف تصریح کرد: لا جرم باید یک نظامی در جامعه باشد تا حدود حقوق و تکالیف مردم را مشخص کند و اگر کسی به حقوق دیگران تجاوز کرد در راستای احقاق حق مظلوم فعالیتی صورت بپذیرد، بنا بر این نمی توان نظام اجتماعی و حقوقی را بدون آنکه حق و تکلیف در آن تعریف شده باشد، تصور نمود.

وی ادامه داد: برخی مدعی اند حق یکی از پدیده های دنیای مدرن است وگاهی در آثار غربی میبینیم که حق تا آغاز قرن 14 میلادی مفهوم شناخته شده ای نبوده. برای بار نخست ویلیام اوکام انگلیسی مفهوم حق را در غرب تفسیر نمود نهایتا در دنیای اسلام نیز وارد شد.

وی تاکید کرد: با نگاه اجمالی به ادبیات دینی و قرآنی می توان به نادرستی این سخن رسید. گاهی ممکن است گفته شود تجزیه و تحلیل مسائل مربوط به حق پدیده ای جدید هست. اما خود مفهوم ابتدایی حق در عالم اسلام قطعا از ابتدا مورد توجه بوده و در قرآن و نهج البلاغه و دیگر کتب دینی بارها کلمه حق با تعبیر امروزی بکار رفته.

دکتر قربان نیا گفت: به گونه‌ای دیگر میتوان گفت در تمام ادیان و مکاتب الهی و حتی غیر الهی موضوع عدل مطرح شده و مشخص است که عدالت بدون مسئله حق قابل تعریف نیست.

وی در ادامه به بحث حق شهروندی و حق مسلمان بر مسلمان و سایر ملل پرداخت و گفت:در واقع تعابیر متعددی در این زمینه به کار رفته مانند حقوق بشر که تعبیر هیومن رایس است و یا حقوق شهروندی و یا حقوق ملت که در فصل قانون اساسی به آن اشاره شده است.

وی ادامه داد: درخصوص حقوق بشر باید گفت، انسان به عنوان اینکه یک انسان است، دارای حقوق برابر می باشد و تمامی ساز و کارهایی که در نظام حقوق بشر بین الملل دیده شده در راستای احقاق همین حقوق است. حقوق ملت و حقوق شهروندی هم همان حقوق بشر است اما در فضایی محدود تر مثلا در حد مردم یک کشور یا شهر.

کارشناس برنامه فقه پویا ادامه داد: برای تشریح بحث باید گفت کلمه حق به دو صورت مضاف الیه می پذیرد، گاهی مالک حق به حق اضافه میشود، مانند حق والدین حق مشتری وغیره. در اینجا مشتری صاحب حق وذی نفع است و گاهی هم موضوع حق اضافه میشود، مانند حق حیات یا حق حزانت و غیره، در اینجا حیات و حزانت موضوع حق است.

وی در ادامه به بحث حق الناس برگشت و گفت: در حق الناس هم به همین گونه است.به تعبیر دیگر حق الناس برابر است با حق یا امتیازی که مردم ازآن بهره می برند، اما در مورد حق الله این مسئله درست نیست چون خداوند متعال غنی بالذات است.

دکتر قربان نیا تاکید کرد: همین مسئله سبب شده که بعضی حق الناس را مسئله ای حقوقی بدانند، ولی حق الله را از مسائل حقوقی جدا کنند. در این خصوص می توان گفت که در حق الناس علاوه بر این که مردم ذی نفع هستند مدیریت حق نیز بدست خود مردم است در حق الله نیز گرچه خداوند ذی نفع نیست ولی مدیریت حق توسط خود خداوند صورت می گیرد.

وی در پایان گفت: از آنجا که در حق الله ذی نفع ممکن است مردم و یا جامعه باشند خداوند اجرای برخی حقوق را به حکومت واگذار میکند و مدیریت و پیگیری حق الله در در قیامت توسط خداوند صورت می گیرد. و باز هم باید توجه کرد که در حق الله خداوند ذی نفع نیست و باز هم مردم و جامعه ذی نفع اند پس باید گفت وجه مشترک بین حق الله و حق الناس همان مدیریت و پیگیری حق است.

منبع:فارس

/ش121