زیارت، آغازي براي خداشناسي

درباره زيارت، احاديث و روايات فراواني از اهل بيت (ع) نقل شده است. در اهمیت زیارت همین بس که امام صادق(ع) فرمود: «چون یكی از شما شیعیان عمل حج را به جا آورد، حجش را با زیارت ما ختم كند ، زیارت ما جزء پایانی حج است . یا امام رضا (ع) فرمود: «هر امامی را بر گردن پیروانش عهدی است كه وفای به آن عهد جز با زیارت قبور آن امامان تمام و كامل نمی شود.»

توسل و اظهار محبت به معصومین(ع) از امتیازات خاص فرهنگ شیعه به شمار می رود كه ریشه در آیات نورانی وحی و فرمایشات معصومین(ع) دارد. احادیث و روایات بسیاری به دست ما رسیده است که پیوسته ما را به زیارت امامان و امامزادگان(ع) سفارش می کند. در این میان زیارتنامه ها نقش واسطه ای را برای بیان احساسات ما نسبت به ائمه معصومین(ع)  بازی می کنند.

از همین رو امام هادی(ع)  در جهت حفظ و بقای مکتب اهل بیت(ع) و با هدف بصیرت افزایی نسبت به معارف حقه اهل بیت(ع)  یادگارهای ارزشمندی از خود به جا گذاشتند. زیارت جامعه کبیره، زیارت غدیریه، دعای کوتاه در کنار قبر مبارک آن حضرت، نماز بالای سر در حرم حضرت رضا (ع) و تعقیبات نماز و ... از این جمله اند.

 زیارت جامعه کبیره که متقن ترین متن در معرفی مقام امامت و مشتمل بر معارف الهی و مضامین عالی است؛ از نظر سند و روایت از صحیح‌ترین و قوی‌ترین زیارتهای ائمه(ع) است که در حرم هر یک از ائمه معصومین(ع) آن زیارت را می توانیم بخوانیم. در زیارت جامعه كه از لسان مبارك امام هادی(ع) بیان گردیده، این گونه می‎خوانیم: «مَن أتاكم نجی و من لم یأتكم هلك ...من والاكم فقد والی ا.... و من عاداكم فقد عادی ا... ... بكم فتح ا... و یكم یختم و بكم ینزل الغیث و بكم یمسك السماء أن تقع علی الارض ...من اراد ا... بدأبكم ...»« هر كس نزد شما آمد، نجات خواهد یافت و كسی كه از شما فاصله گرفت هلاك می‎شود... هر كس شما را دوست بدارد، خدا را دوست داشته و هر كس با شما دشمنی كند با خدا دشمنی كرده است... به شما خداوند آغاز می‎كند و به شما پایان می‎دهد و به وسیله شما باران می‎فرستد و به وسیله شما آسمان را نگه می‎دارد... هر كه خدا را خواهد باید از طریق شما آغاز كند و به خدا تقرّب جوید...»

آن طور که مرحوم صدوق در کتاب «من لایحضره الفقیه» و شیخ طوسی در کتاب «تهذیب الاحکام»، در مورد زیارت جامعه نوشته اند، موسی بن عبدا... نخعی نقل می کند: از امام علی النقی(ع) خواستم مرا زیارتی با بلاغت و کامل تعلیم دهد که به وسیله آن بتوانم هریک از ائمه را زیارت کنم و آن حضرت این زیارت را تعلیم فرمود.

زیارت غدیریه نیز مربوط به روز عید غدیری است که امام هادی(ع) در سفری که به اجبار متوکل از مدینه به سامرا داشتند، ایشان در نجف اشرف این زیارت را خطاب به قبر مطهر جدّ بزرگوارشان حضرت علی(ع) قرائت کردند. این نکته قابل توجه است که «زیارت غدیریه» را به مانند «زیارت عاشورا» می‌توان هر روز خواند که محدث قمی این زیارت را به طور کامل در کتاب شریف «مفاتیح الجنان» آورده است.

همچنین امام هادی(ع) آنقدر برای زائران و دوستداران و شیعیان خیر می‌خواهند که دعایی را ذکر می کنند و می فرمایند: از خدا خواسته‌ام که هر کس این دعا را در کنار قبر من بخواند ناامید برنگردد.

در روایات داریم که خواندن نماز و دعا در حرم‌های مطهر، پس از زیارتنامه مطلوب است. در این روایات آمده است که پس از زیارت و نماز، دست به دعا بردار و هر چه می‌خواهی، از خداوند بطلب. امام هادی(ع) فرمود: هر کس به درگاه خدا حاجتی دارد، قبر جدم حضرت رضا(ع) را در توس زیارت کند؛ در حالی که غسل کرده باشد، بالای سر آن حضرت دو رکعت نماز بخواند و در قنوت نمازش حاجتش را از خدا بخواهد، خداوند اجابت می‌کند، تا وقتی که خواسته‌اش گناه یا قطع رحم (نفرین به خویشاوندان) نباشد.»

در حدیث دیگری آمده است که امام هادی(ع) هنگام آموختن زیارت جامعه کبیره به موسی بن عبدا... نخعی، پیش از بیان متن زیارتنامه به وی فرمود: هر گاه وارد حرم شدی و قبر را دیدی، بایست و سي بار، ا...  اکبر بگو، سپس کمی جلو برو، در حالی که همراه با آرامش و وقار باشی، فاصله گامهایت را کوتاه کن، بایست، بازهم سی بار تکبیر بگو، سپس نزدیک قبر برو، چهل بار تکبیر بگو، سپس بگو: «السلام علیکم یا اهل بیت النبّوه ... ».

/م118