نمازها را باید جمع خواند یا در زمان های جدا ادا کرد؟

پرسش:

چرا بر خلاف سنّت پيامبر خدا صلى الله عليه و آله، شيعيان نمازهاى ظهر و عصر را با هم و نمازهاى مغرب و عشا را هم‏زمان مى‏ خوانند؟

پاسخ:

نخست آن‏كه نماز جزء فروع دين است و در مسائل فرعى بين علماى همه مذاهب اختلافات زيادى است، همانطور كه پيشوايان و علماى اربعه اهل سنت با هم اختلاف زيادى در اين مسائل دارند.

ثانياً جمع خواندن نمازهاى ظهر و عصر يا مغرب و عشا، بر خلاف سنّت رسول‏اللَّه صلى الله عليه و آله نمى‏ باشد؛ چون ايشان گاهى اين نمازها را جمع و گاهى جداگانه مى‏ خوانده‏ اند. مثلًا در صحيح مسلم در باب «الجمع بين الصلاتين في الحضر» از ابن عباس نقل شده كه گفت: «بدون خوف و ترس و در غير سفر، رسول خدا صلى الله عليه و آله نمازهاى ظهر و عصر را جمع و نمازهاى مغرب و عشا را جمع ادا مى‏ كردند.»۱

مجدّداً در همان صحيح مسلم و نيز امام حنبل در جزء اوّل مسند از ابن عباس نقل كرده ‏اند: «با پيامبر خدا صلى الله عليه و آله هشت ركعت نماز ظهر و عصر و هفت ركعت نماز مغرب و عشا را به طور جمع ادا نموديم.»۲

بالاخره چندين حديث از ابن عباس درباره جمع خواندن نماز ظهر و عصر و نيز مغرب و عشا نقل شده است. براى مثال: «پيامبر خدا صلى الله عليه و آله در حال اقامت در مدينه، نه در حال مسافرت، هفت ركعت (نماز مغرب و عشا با هم) و هشت ركعت (نماز ظهر و عصر با هم) نماز گزارد.»۳احمد حنبل در مسند از سعيد بن جبير از ابن عباس روايت‏ مى‏ كند كه گفت: «پيامبر خدا صلى الله عليه و آله بدون آن‏كه در حالت خوف و ترس، يا در حال سفر باشد نماز ظهر و عصر را جمع خواند.» ۴ در جايى ديگر گفته است: «پيامبر خدا صلى الله عليه و آله بدون آن‏كه در حالت خوف و ترس باشد، يا باران ببارد، نماز ظهر و عصر را جمع خواند.۵ ابو زبير دليل جمع خواندن نماز توسط پيامبر را از سعيد بن جبير سؤال نمود، او گفت: من همين سؤال را از ابن عباس پرسيدم و او پاسخ داد: «به اين جهت جمع مى‏ خواند تا احدى از امتش در سختى و مشقت نباشند.» ۶

همچنين در صحيح مسلم از قول عبداللَّه ابن شفيق مى‏ گويد: روزى بعد العصر، ابن‏ عباس براى ما خطبه مى‏ خواند و سخنرانى مى‏ كرد. سخنش به درازا كشيد و همچنان براى ما صحبت مى‏ نمود تا اين‏كه آفتاب غروب كرد و ستاره‏ ها ظاهر شدند. صداى مردم بلند شد: «الصلاة، الصلاة» ابن عباس اعتنايى نكرد. در همين حال مرد ديگرى نداى «الصلاة، الصلاة» سرداد. ابن عباس رو به او نمود و گفت: «مادر مرده، مرا سنت ياد مى‏ دهى؟ من خودم ديدم كه پيامبر خدا نمازهاى ظهر و عصر و نمازهاى مغرب و عشا را جمع مى‏ خواند.» ۷

سپس عبداللَّه بن شفيق مى‏ گويد: چون اين حرف برايم غير قابل قبول بود و گران آمد، نزد ابو هريره رفتم و او نيز گفته‏ هاى ابن عباس را تأييد كرد.
هر چند اخبار و روايات بسيارى در اين باب نقل شده، ليكن همين كه بابى به نام «جمع بين الصلاتين» اختصاص يافته و احاديث مربوطه در اين باب نقل گرديده، محكم‏ترين دليل و برهان بر جواز جمع خواندن نماز است. زيرا اگر غير از اين مى‏ بود بايد باب مخصوصى به نام «جمع بين الصلاتين فى السفر» يا «جمع بين الصلاتين فى الحضر» اختصاص مى‏ دادند تا احاديث مربوطه را تفكيك نمايند.

از طرفى ديگر، بخارى همين احاديث را در صحيح خود آورده، ليكن به دلايل نامعلومى و با زبردستى آن‏ها را از محل «جمع بين الصلاتين» به محل ديگرى مثل «باب تأخير الظهر إلى العصر من كتاب مواقيت الصلاة» و «باب ذكر العشاء والعتمة» و «باب وقت المغرب» انتقال داده است.

در پايان ياد آورى اين نكته مهم مى‏ باشد كه نمازها را جداگانه و هر يك را در وقت فضيلتش به جا آوردن به‏ نظر بعضى از علماى شيعه بهتر و افضل است. از طرف ديگر، بعضى از علماى اهل تسنن از جمله شيخ الاسلام انصارى در شرح صحيح بخارى قسطلانى در شرح صحيح بخارى و جم غفيرى جداگانه نماز خواندن را افضل ندانسته‏ اند و آن را ترجيح بلا مرجح و خلاف ظواهر احاديث خوانده‏ اند .۸

پی نوشت:
۱- صحيح مسلم، ج ۲، شبهاى پيشاور، ص ۱۰۹: «صلّى رسول اللَّه صلى الله عليه و آله الظهر والعصر جمعاً والمغرب‏والعشاء جمعاً في غير خوف و لا سفر».
۲- سبل السلام، ج ۲، ص ۴۳؛ معجم الكبير، ج ۱۲، ص ۶۵؛ شبهاى پيشاور، ص ۱۰۹: «صلّيت مع النبيّ ثمانياً جمعاً و سبعاً جمعاً».
۳- صحيح مسلم، ج ۲، ص ۱۵۳؛ شبهاى پيشاور، ص ۱۰۹: «صلى رسول‏اللَّه صلى الله عليه و آله في الْمَدينةِ مُقِيماً غَير مُسافرسَبعاً وَ ثَمانياً».
۴- صحيح مسلم، ج ۲، ص ۱۵۱؛ كتاب الموطأ، ج ۱، ص ۱۴۴؛ كتاب الامام، ج ۷، ص ۲۱۶؛ شبهاى پيشاور، ص ۱۰۹: «صلّى رسول‏اللَّه صلى الله عليه و سلم الظهر و العصر جمعاً بالمدينة في غير خوف و لا سفر».
۵- مسند احمد، ج ۱، ص ۲۲۳؛ صحيح مسلم، ج ۲، ص ۱۵۲؛ شبهاى پيشاور، ص ۱۱۰: «صلّى رسول‏اللَّه صلى الله عليه و سلم الظهر و العصر جمعاً بالمدينة في غير خوف و لا مطر».
۶- فتح البارى، ج ۲، ص ۲۰، ص ۱۵۱؛ مسند احمد، ج ۱، ص ۲۸۳؛ شبهاى پيشاور، ص ۱۱۰: «أَرَادَ أَنْ لَا يَحْرَجَ أَحَدٌ مِنْ أُمَّتِهِ».
۷- صحيح مسلم، ج ۲، ص ۱۵۲؛ مسند احمد، ج ۱، ص ۲۵۱؛ شبهاى پيشاور، ص ۱۰۹.
۸- تحفة البارى، ص ۲۹۲، ارشاد السارى، ص ۲۹۳.
۹- پاسخ به شبهات در شبهاى پيشاور،ص۱۳تا۱۵.

منبع: افکارنیوز