آيا مشقت انداختن براي زيارت سيدالشهدا(ع) جايز است؟

وارث: همزمان با آغاز پياده روي عظيم اربعين حسيني در گوشه و كنار برخي به صورت كنايه‌ سئوالاتي را در اين زمينه مطرح مي‌كنند كه ممكن است خواسته يا ناخواسته به اين حركت بزرگ ضربه بزنند، اما استاد حسين انصاريان به صورت مفصل به تمامي اين سئوالات پاسخ گفته است كه سئوالات و پاسخ در اين زمينه را با هم مي‌خوانيم:

با تشكر از فرصتي كه در اختيار ما گذاشتيد، محبت فرموده اجمالي از ارزش و پاداش زيارت امام حسين را بيان فرماييد:

يكي از مسائل مهمي كه قريب پانزده قرن در جهان تشيع مطرح است، مسأله زيارت حضرت ابا عبدالله الحسين مي‌‌باشد و زمينۀ اين زيارت مبارك، توسط رسول خدا بنا شده و پس از پيامبر به طور متواتر ائمه طاهرين بدان تأكيد كرده‌‌اند؛ بنابراين مسأله زيارت امام حسين از زمان تولد مبارك ايشان، توسط پيامبر خدا توصيه شده و مباحث مربوط به پاداش زيارت به قبل از حادثه عظيم عاشورا مربوط است تا اينكه پس از واقعه عاشورا و شهادت حضرت و ياران با وفايشان اين مسأله [زيارت] به طور عميق‌‌تر و گسترده‌‌تر شكل گرفت.

مردم مؤمن نيز با توجه به روايات مربوط به زيارت حضرت، همواره حاضرند هر سختي و مشقت را با جان و دل پذيرا باشند؛ چراكه زيارت حضرت به عنوان بهترين راه تقرب به پروردگار معرفي شد؛ امام صادق مي‌‌فرمايد: مَنْ أَتَى قَبْرَ الْحُسَيْنِ عَارِفاً بِحَقِّهِ‏ كَتَبَهُ‏ اللَّهُ‏ فِي أَعْلَى عِلِّيِّين؛ ‏ هر كس به زيارت حسين برود در حالى كه مقام و منزلت وى را بشناسد، خداوند او را در اعلى عليين بهشت جاي مي دهد
البته سبك، كلمات و تركيب برخي از روايات بيانگر ضرورت و شبهه وجوب در زيارت حضرت سيد الشهداء دارند؛ بدين معنا كه انجام عمل زيارت حضرت از مستحب بودن گذشته است، كثرت و بيان اين‌گونه روايات نشان دهنده اين مطلب است كه زيارت ابا عبدالله در مرز لزوم و وجوب است.

جايگاه زيارت سيد الشهداء در نزد ائمه به اندازه‌‌اي مقام دارد كه فرموده‌‌اند: اگر احتمال ضرر، در سفر حج بدهيد به طوري كه آن سفر شما را به مشقت و رنج بياندازد، حج از شما ساقط است؛ اما در مسير زيارت امام حسين تمام سختي‌‌ها اعم از گرسنگي، تشنگي، پياده‌روي، و طي جاده‌هاي طولاني همگي از پاداش برخوردار است؛ و حتي در برخي از روايات آناني كه توانايي زيارت دارند و نمي‌روند مورد سرزنش ائمه طاهرين قرار گرفته‌اند؛ حنان از قول امام صادق مي‌‌فرمايد: «حنان مي‌گويد: به امام صادق عرض كردم، چه مي‌فرماييد درباره زيارت قبر مطهر حضرت حسين بن علي، زيرا از بعضي راويان احاديث شما به ما خبر رسيده كه زيارت قبر آن حضرت با ثواب يك حج و عمره برابر است؟ امام فرمود: تعجب نكن كسي كه مي‌گويد به همه اين ثواب مي‌رسد؛ ولي تو قبر آن حضرت را زيارت كن و به آن حضرت جفا نكن، زيرا كه آن حضرت سيد جوانان شهيد و سرور آقاي جوانان اهل بهشت و همچون يحيي بن زكريا است و آسمان و زمين بر اين دو نفر گريست.

اين همه سرمايه‌گذاري براي زيارت ابا عبدالله، از سوي پيغمبر و ائمه طاهرين براي چه بوده است؟

اقدام ابا عبدالله در روز عاشورا، ضامن حفظ زحمات همه انبياء و ائمه طاهرين بوده است، يعني اگر حادثه كربلا اتفاق نيفتاده بود، تمام زحمات انبيا فراموش مي‌شد، چراغ دين خاموش مي‌شد؛ اما اين زيارت از طرف زائران حتماً بايد با معرفت به حضرت انجام بگيرد. «هارون بن خارجه نقل كرده است كه به امام صادق عرض كردم: «روايت مى كنند كه هر كس قبر امام حسين را زيارت كند، [ثواب] يك حج و يك عمره براى او محسوب مى‌شود، حضرت فرمود: به خدا سوگند هر كس كه از روى معرفت او را زيارت كند، خداوند گناهان وى را از اول تا به آخر مى بخشد.»

زيارت با معرفت يعني اين‌كه مقام و منزلت حضرت را نزد خدا بشناسد كه امام واجب الاطاعه است و اهداف والاي او را در نظر داشته باشد؛ چون كربلا تمام ارزشهاي عالم را در خود جمع كرده است. همه پندها، موعظه‌ها، نصيحت‌ها، راهنمايي‌ها را دارد و به همين دليل تاكيد به زيارت شده است، و اين جايگاه زيارت را نشان مي‌دهد؛ يعني زائر بايد به اين باور برسد كه مي‌رود تا در يك كلاس بسيار مهمي كه نمونه‌اش نيست شركت كند و در اين كلاس بايد درس وفاداري، شجاعت، تقوا، دينداري، خدمت به مردم و خدمت به دين و عبادت كردن را فرابگيرد.

چرا زيارت اربعين براي امام حسين تأكيد شده است؟

علت تأكيد، همان مسائل كلي است كه براي پاداش و ثواب زيارت بيان شد؛ يعني همان جايگاه، عامل شده كه يك روزي را هم جدا قرار دهند، به نام اربعين، با توجه به روايات و آنچه كه مورخان نگاشته‌‌اند، اربعين روزي بوده كه اهل بيت به كربلا برگشتند؛ شخصيت بزرگي همچون جابر بن عبدالله انصاري در اربعين به زيارت ابا عبدالله آمد؛ البته مبنا و ريشه زيارت اربعين را اهل بيت مطرح نموده‌‌اند، و جالب است كه يكي از علائم اهل ايمان را زيارت اربعين ابا عبدالله برشمردند؛ از حضرت امام حسن عسكرى منقول است كه فرمودند: علامت‌‌هاى مؤمن پنج چيز است نماز پنجاه ركعت و زيارت‏ اربعين‏ و انگشتر به دست راست كردن و طرف پيشانى را بر خاك نهادن و بلند خواندن بسم اللَّه الرحمن الرحيم.

آنچه از لسان اين روايت پيداست، حضرت امام حسن عسكرى زيارات اربعين را به عنوان يكي از علائم ايمان برشمردند، و اين نشان از مقام والا و جايگاه بلندي است كه خداوند به زائر امام حسين در اين روز [اربعين] بر اهل ايمان عطا مي‌‌كند و شايد دليل طرح اين موضوع از جانب ائمه براي اين باشد كه آنان اهداف بلند اين قيام را براي همه دوران و زمان‌ها نگريسته‌‌اند و مي‌دانستند كه اين اربعين به تدريج گسترش مي‌‌يابد؛ و همچون روزگار ما به يك راهپيمايي ميليوني كه دل‌هاي عالم را تكان مي‌دهد، و همه قدرت‌‌ها را شگفت‌زده مي‌كند، مبدّل خواهد شد.

ما در اربعين ابا عبدالله بزرگترين راهپيمايي دوره تاريخ خلقت را داريم و اين نام پرجاذبه ابا عبدالله است كه زيارت اربعين را به اين‌جا رسانده كه شيعه‌ها و غير شيعه‌ها از همه جاي دنيا عاشقانه، مرارت‌‌هاي اين سفر را با جان و دل مي‌‌پذيرند كه خود را در اين روز به كربلا برسانند؛ و چه بسا كه اين حركت عظيم موجب گردد كه دل‌ها به سوي خدا جلب شود و به همين واسطه بسياري از غير شيعيان نيز به تشيع مشرف شوند؛ و اين اربعين به نوعي خود يك معجزه است كه ميليون‌ها انسان را مثل يك درياي خروشان در مسير كربلا به راه مي‌اندازد و دنيايي از نور اميد را در دل شيعيان عالم فروزان مي‌‌كند و اين خود ضامن بقاي تشيع و فرهنگ اسلام است؛ اربعين به همان ميزان كه موجب نور اميد در دل دوستداران اسلام است، باعث رعب و وحشت دشمنان نيز مي‌‌گردد؛ يعني دشمن را در هر قدرت و جايگاهي هم كه باشد مي‌ترساند. يكي از عوامل اميد به نابودي دشمنان دين تا قبل از ظهور امام زمان عجل الله تعالي فرجه الشريف، همين حركت عظيم و درياي خروشان اربعين است.

آيا زيارت اربعين يا مراسم اربعين براي غير سيدالشهدا وجود دارد؟

اين چهلمي كه در بين مسلمانها مرسوم است كه براي امواتشان شب چهل مي‌گيرند يا روز چهل مي‌گيرند هيچ مدرك شرعي و ديني ندارد، و برگزاري مراسم چهلم براي اموات، متكي به هيچ دليل ديني نيست؛ بنابراين اگر مردم براي امواتشان اربعين نگيرند هيچ مشكل شرعي و ديني ايجاد نمي‌‌شود و هيچ عيبي ندارد.

اربعين فقط خاص حضرت ابا عبدالله الحسين است، ائمه طاهرين نيز در خصوص اربعين امام حسين سفارش و توصيه نموده‌‌اند، و نسبت به غير امام حسين توصيه‌‌اي ندارند؛ از اين‌‌رو اين سكه فقط به نام وجود مبارك حضرت سيد الشهداء ضرب خورده و فقط اختصاص به ايشان دارد؛ و اكنون هم تبديل به يك معجزه و جريان فرهنگي و اجتماعي شده است. در اين اربعين ارزش‌هاي وجودي مردم به منصه ظهور مي‌رسد، آتش بُخل در وجودشان خاموش مي‌گردد، و عاشقانه هزينه مي‌كنند و براي ابراز ارادت به آستان حضرت ابا عبدالله، براي زوار غذا آماده مي‌‌كنند و براي محل اقامت و پذيرايي از آنان با جان و دل كار مي‌‌كنند. اربعين علاوه بر آثار اجتماعي كه دارد، روز درمان بُخل و تكبر است؛ و روز شعله‌‌ور شدن كَرم و جود و سخا است. در حقيقت فضاي اربعين يك فرصتي است براي پاكسازي درون از آلودگي‌‌هاي اخلاقي و زمينه سازي براي ترسيم افق ظهور ارزشهاي انساني است.

مردم اگر بخواهند براي امواتشان كاري بكنند، بايد مسائل حق الله و حق الناس از جمله بدهي و نماز قضاي آن ميت را در اولويت امور قرار بدهند؛ بنابراين چهلم گرفتن در خانه‌ها و مساجد و هتل‌ها، واجب نيست. در حديث آمده است كه در سنت شريفه، عزاداري سه روز بود نه بيشتر؛ از اين‌‌رو مردم اگر مي‌خواهند به امواتشان خدمت كنند، بايد به فكر آخرت آن ميت باشند و پرونده‌اش را اصلاح كنند.

آيا به مشقت انداختنن خود براي زيارت سيدالشهدا جايز است؟

مطلبي كه شايد در ذهن مردم باشد، طرح اين مسأله است كه آيا كسي كه خود را به مشقت و زحمت براي زيارت امام حسين مي‌‌اندازد، مشمول پاداش مي‌‌شود؟ آيا در روايات براي زيارتي كه با سختي و مذيقه و مشقت‌‌هايي همچون تحمل گرسنگي، تشنگي، خستگي و پياده‌روي براي زيارت ابا عبدالله پاداش و ثوابي در نظر گرفته شده؟

در پاسخ به اين پرسش، ابتدا چند نكته را متذكر مي‌‌شوم؛ قرآن مجيد و روايات به طور كلي پاسخ اين پرسش را داده‌‌اند، شما آيات جهاد قرآن مجيد را بنگريد كه پروردگار عالم مي‌فرمايد: در مسير جهاد با دشمن گرسنگي و تشنگي و سختي است، ولي پروردگار عالم مي‌فرمايد: من در مقابل تحمل اين همه مشكلات، پاداش عظيم مي‌دهم. در روايتي پيامبر اكرم مي‌‌فرمايد: قَوْلِ النَّبِيِّ: أَفْضَلُ الْأَعْمَالِ أَحْمَزُهَا؛ برترين عمل‌ها سخت‌‌ترين آنها است.

از خصائص اميرمؤمنان اين بوده است كه اگر عبادتي مي‌خواستند انجام بدهند و آن عبادت مراتبي داشت، حضرت سخت‌ترين مرتبه را انتخاب مي‌‌كرد، بنابراين اگر ما خود را پيرو آن امام مي‌‌دانيم، بايد روش و منش آن حضرت را الگوي رفتاري خود قرار دهيم تا با شكيبايي و تحمل بر مشكلات و سختي‌‌ها فائق شويم؛ از اين‌‌رو مي‌‌توان به اين نكته مهم رسيد كه آن پاداشي كه در سختي‌ها، در مشقت‌ها هست در عبادت همراه با رفاه و زيارت با آسايش نيست.

يكي از زيارت‌‌هاي سخت همين زيارت اربعين امام حسين است كه مرسوم شده است مردم پياده از نقاط مختلف و از كشورهاي ديگر در اربعين به زيارت امام حسين مشرف مي‌‌شوند؛ و اين خيلي كار پرمشقتي است كه همراه با خستگي و درد بدن و بي‌خوابي و اضطراب و ناامني جاده‌ها است، در عين حال چند ميليون نفر پياده حركت مي‌كنند. به طور يقين با استناد به روايات معتبر اين عمل جداي از ثواب روز اربعين امام حسين مشمول پاداش است. «على بن ميمون صائغ، از حضرت امام صادق نقل كرده كه آن حضرت فرمودند: اى على! قبر حسين را زيارت كن و ترك نكن. عرض كردم: ثواب كسى كه آن حضرت را زيارت كند چيست؟ حضرت فرمودند: كسى كه پياده زيارت كند آن حضرت را، خداوند به هر قدمى كه برمى‏ دارد، يك حسنه برايش نوشته، و يك گناه از او محو مى‌‌كنند، و يك درجه مرتبه‏اش را بالا مى‌‌‏برد. و وقتى به زيارت رفت، حق تعالى دو فرشته را موكّل او مى‏‌‌كند كه آنچه خير از دهان او خارج مي‌شود را نوشته و آنچه شر و بد مى‏ باشد را ننويسند. و وقتى برگشت با او وداع كرده و به وى مى‏ گويند: اى ولىّ خدا! گناهانت آمرزيده شد. و تو از افراد حزب خدا و حزب رسول او و حزب اهل بيت رسولش مى‌باشي، به خدا سوگند! هرگر تو آتش را به چشم نخواهي ديد و آتش نيز هرگز تو را نخواهد ديد و تو را طعمه خود نخواهد نمود.

وقتي كه پياده‌روي زيارت ابا عبدالله اينقدر اجر دارد، و زائر براي هر قدمي كه برمي‌دارد، يك حسنه برايش نوشته، و يك گناه از او محو مى‌‌كنند، و يك درجه مرتبه‏اش را بالا مى ‏برد، اين خود مجوز پياده‌روي است.

چه توصيه‌اي براي زائران اربعين حضرت سيدالشهدا داريد؟

اول اين‌كه لازم است اين نكته را متذكر شوم كه مردم ايران، و مردم مؤمني كه در هر كجاي عالم زمين زندگي مي‌كنند، بايد اين پياده‌روي و زيارت ابا عبدالله به ويژه در اربعين را بر خودشان لازم بدانند، و آن را فرهنگ كنند. آن دسته از مردم كه بنا بر مشكلاتي كه دارند، قادر به پياده رفتن به كربلا نيستند، سواره بروند و اگر هم توفيق زيارت نداشتيد كمك بدهيد، خدمت بكنيد و هر كس به اندازه توان و وسعي كه دارد به اين كار خير و عمل نيك كمك كند تا در نهايت به يك فرهنگ عمومي مبدّل گردد، لازم نيست برويد عراق چادر و خيمه بزنيد، در همين شهرهاي ايران چادر بزنيد، و براي زائران حرم امام حسين صبحانه و نهار و شام آماده كنيد. محل استراحت و اقامت فراهم نماييد و اين زوار را تا مرز بدرقه كنيد. هر نوع هزينه براي ابا عبدالله بشود، پاداش آن نزد خدا محفوظ است. اگر بخواهيم قرآني محاسبه كنيم قرآن مي‌گويد: مَن جَاءَ بِالحَْسَنَةِ فَلَهُ عَشرُْ أَمْثَالِهَا؛ هر كس كار نيك بياورد، پاداشش ده برابر آن است. ‏

در آيه ۲۶۱ سوره مباركه بقره نيز خداوند در خصوص پاداش كساني كه انفاق مي‌‌كنند، مي‌‌فرمايد: مَّثَلُ الَّذِينَ يُنفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ فىِ سَبِيلِ اللَّهِ كَمَثَلِ حَبَّةٍ أَنبَتَتْ سَبْعَ سَنَابِلَ فىِ كلُ‏ِّ سُنبُلَةٍ مِّاْئَةُ حَبَّةٍ وَ اللَّهُ يُضَاعِفُ لِمَن يَشَاءُ وَ اللَّهُ وَاسِعٌ عَلِيم؛ مَثَل آنان كه اموالشان را در راه خدا انفاق مى‏كنند، مانند دانه‏اى است كه هفت خوشه بروياند، در هر خوشه صد دانه باشد؛ و خدا براى هر كه بخواهد چند برابر مى‏كند و خدا بسيار عطا كننده و داناست‏. طبق روايات هزينه براي زيارت امام حسين ده هزار برابر پاداش دارد. خداوند براي هر درهم بخشش زائر حسين در راه خدا، ده هزار درهم پاداش مي‌دهد، و فراتر از همه اين پاداش‌هاي مادي، خشنودي خدا و دعاي خير پيامبر، علي و امامان معصوم است كه بدرقه راه اوست.

بر ما لازم است در اين دنياي پر غوغا و هياهو كه همه قلدران عالم، مثل بني اميه، تيرهايشان را به طرف شيعه نشانه رفته‌‌اند، حضرت ابا عبدالله الحسين را با هزينه كردن مال‌‌مان، بدن‌‌مان، زيارت رفتن و كمك به اهداف اربعين، همراهي كنيم و جواب «هل من ناصر ينصرني؟ حضرت را با اين كارهايمان بدهيم. اين قبيل كارهاي شما عظيم و چشم‌گير و ضامن بقاي تشيع است. و بيانگر استقامت شما در برابر تمام زورگويان عالم است و به يقين كساني كه با پاي پياده اين راه را مي‌‌پيمايند نيز اگر در حادثه عاشورا صداي هل من ناصر حضرت را مي‌شنيدند، از ياران صديق حضرت بودند.

مطلب مهم ديگر اينكه: الان كه رسانه‌هاي عمومي در جهان فراوان شده و همه از ابزار ارتباطي و ماهواراه‌‌اي بهره‌‌مندند و از طرفي رسانه‌هاي بيگانه اين حركت عظيم را پوشش نمي‌دهند، به نظر مي‌رسد كه بايد به زائران حضرت ابا عبدالله الحسين و مخصوصا زائران ايام اربعين و آنهايي كه پياده به زيارت وجود مقدس او و ياران باكرامت و اهل‌بيت با عظمتش مشرف مي‌شوند، گفته شود كه زائران بزرگوار و اي كساني كه پياده به زيارت اباعبدالله مشرف مي‌شويد! شما در اين زيارتتان و پياده‌روي‌تان بايد يك كار زينب‌گونه انجام دهيد، همان‌‌گونه كه زينب كبري بعد از حادثه كربلا، از كربلا تا كوفه، و از كوفه تا شام، و از شام تا مسير برگشت به كربلا و نيز در اربعين و برگشت به مدينه، وقايع كربلا را براي مردم و اهل شام و مدينه بيان كرد، و ديگر اهل بيت هم به تأسي از زينب كبري اين كار را انجام دادند، و همين باعث شد كه واقعه كربلا بيشتر جلوه كند، شما نيز به تأسي از حضرت زينب كه با گفتار خود، مردم آن زمان را از خوابِ غفلت بيدار كرد، مردم جهان را با ابزارهاي امروزي كه در اختيار داريد، بيدار كنيد، و وقايع را به صورت فيلم تصوير ثبت كنيد، كرامات را بنويسيد و معجزاتي كه اتفاق مي‌افتد، بيماراني كه شفا مي‌گيرند فيلمبرداري كنيد، با پيرمردها و پيرزن‌‌هايي كه با قد خميده مي‌‌آيند مصاحبه كنيد و علت آمدنشان را در اين سن كهنسالي و تحمل مشقت بپرسيد، خدماتي كه به زوار داده مي‌شود ثبت كنيد و به سايت‌ها داخلي و خارجي منتقل كنيد، تا با اين كار فرهنگي جلوي تبليغات دروغين و پوشالي دشمن گرفته شود و وسوسه‌ها و سفسطه‌هاي آنها بر بعضي افكار، اثر نامطلوب نگذارد. اين از بهترين خدمت‌‌ها به حادثه كربلا و به مردم جهان و به مردم مشتاق است؛ بنابراين زحمت اين كار نيك را به دوش بكشيد و اين سختي را تحمل كنيد و وقايع را عكسبرداري و فيلمبرداري نماييد و همچون ائمه كه براي احياي حادثه بزرگ عاشورا جلسه ذكر مصيبت در خانه‌هايشان برگزار مي‌‌كردند، شما نيز ادامه دهنده همان روش و منش باشيد تا از عنايات آنان بهره‌‌مند گرديد، چرا كه اين كار موجب احياي زحمات انبياء و ائمه در طول تاريخ است.

و السلام عليكم و رحمة الله و بركاته

/س.ب215