سبک زندگی قرآنی؛ گمشده و نیاز امروز جوامع بشری

قرآن تنها برای سرگرفتن نیست
بدون تردید انسان‌‎ها برای داشتن زندگی خوب و ایده‎آل و همچنین برخوردار از امنیت روانی و اخلاقی به یک سبک زندگی نیاز دارند، که در این میان به یقین قرآن بهترین شیوه و سبک زندگی را برای تمامی جوامع بشری معرفی کرده است.

خداوند متعال در قرآن در مورد اهمیت و عظمت اجرای احکام مذکور درقرآن می‎فرماید: «لَوْ أَنزَلْنَا هَذَا الْقُرْآنَ عَلَى جَبَلٍ لَّرَأَیْتَهُ خَاشِعًا مُّتَصَدِّعًا مِّنْ خَشْیَةِ اللَّهِ وَتِلْکَ الْأَمْثَالُ نَضْرِبُهَا لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ یَتَفَکَّرُونَ؛ اگر این قرآن را بر کوهى فرو مى‌‏فرستادیم یقینا آن (کوه) را از بیم خدا فروتن (و) از هم ‏پاشیده مى‏دیدى و این مثل‌‎ها را براى مردم مى‏زنیم باشد که آنان بیندیشند. سوره الحشر آیه ۲۱» و «قُل لَّئِنِ اجْتَمَعَتِ الإِنسُ وَالْجِنُّ عَلَى أَن یَأْتُواْ بِمِثْلِ هَذَا الْقُرْآنِ لاَ یَأْتُونَ بِمِثْلِهِ وَلَوْ کَانَ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ ظَهِیرًا؛ بگو اگر انس و جن گرد آیند تا نظیر این قرآن را بیاورند مانند آن را نخواهند آورد هر چند برخى از آنها پشتیبان برخى (دیگر) باشند. سوره الإسراء آیه ۸۸».

به بیان دیگر، قرآن کریم، کتاب راهنمای بشر، با نزول تدریجی در طول مدت 23 سال با یک سبک خاص از زمان نزول آن تا کنون منشأ خیرات و برکات الهی بر انسان‎ها بوده و هست. بطوری که تدبر و تأمل در قرآن و  بهره گرفتن از آیات آن از مهم‎ترین تأکیداتی است که هم در خود قرآن و هم از قول پیامبراکرم(ص) و ائمه معصومین(ع) بدان اشاره و سفارش بسیار شده است.

در روایات داریم که: «القرآن حبل ممدود بین السماء والارض من تمسک به رفعه الله؛ قرآن ریسمانی است که از آسمان تا زمین امتداد یافته است، پس هر کس بدان چنگ اندازد، خدایش به سوی خود رفعت می‎بخشد. بحار الانوار، ج89، ص31».

با این وصف، حضرت علی(ع) درمورد مهجوریت قرآن کریم درجوامع بشری براین باورند: «زمانی خواهد آمد، که مسلمانان از قرآن کریم فاصله می‎گیرند و دنیا نیز ازآنان فاصله خواهد گرفت و اسیر قدرت‎ها خواهند شد، و هرگاه به قرآن بازگردند، دنیا هم به آنان روی خواهد آورد و بر ابرقدرت‎ها و استعمارگران چیره خواهند شد.»

همچنین در این راستا، بزرگان و کارشناسان دینی ما مسلمانان معتقد هستند، مسلمانان در گذشته با قرآن پیوند ویژه‎ای داشته‌اند و با تدبر و تحقیق در تفاسیر این کتب الهی، مهتر دنیا بودند ولی متاسفانه از زمانی که جامعه اسلامی قرآن را تنها به‌عنوان تبرک و زینت در تاقچه‌های اتاق خود نهاده، و به دستورات الهی و آسمانی آن پشت کردند، اسیر و برده استمارگران شده‌اند.

یکی از علل مهم عقب‌ماندگی مسلمانان در دویست سال اخیر عمل نکردن به قرآن است
به هرحال، سؤال مهمی که امروزه ذهن بیش از یک میلیارد و پانصد میلیون مسلمان را به خود مشغول کرده، اینکه علت عقب‌‎ماندگی مسلمانان در سده‌‎های اخیر چیست و چرا مسلمانان گرفتار سلطه غرب و شرق شده‎‌اند و راه چاره در این زمینه چیست.

به نظر می‌‎آید، یکی از علل مهم عقب‌ماندگی مسلمانان در دویست سال اخیر عمل نکردن به قرآن کریم است، برخلاف زمان پیامبر اکرم(ص) که مسلمانان به قرآن عمل می‌کردند، امروز نیز برای نجات ازبدبختی باید به دامان قرآن بازگردیم، پیامبر اکرم(ص) فرمود: «اذا اقبلت الیکم الفتن کقطع الیل العظلم فعلیکم بالقرآن؛ هرگاه فتنه‌ها همچون شب تاریک بر شما روی آورد، به قرآن پناه برید. کافی، ج2، ص 599».

همچنین بزرگان دین اسلام علت بدبختی مسلمانان در عصر حاضر را ترک چهار فریضه الهی: نداشتن تقوای الهی، عدم تشکیل امت واحده اسلامی، برآورده نکردن نیازهای مردم و نبود مراکز فرهنگی و عام‎‌المنفعه در سراسر جهان بیان می‌کنند، و به سخن دیگر همین عوامل باعث عقب‌ماندگی آنان شده است و تا زمانی که مسلمانان در جهل باشند، بدبختی آنان و چیرگی استعمارگران ادامه خواهد یافت.

در حقیقت به نظر می‌رسد ایجاد مرزهای جغرافیایی، ازبین بردن اخوت اسلامی و جلوگیری از اجرای قوانین اسلامی ازجمله راه‎های غلبه بیگانگان بر مسلمانان در سده‌های اخیر بوده است.

توجه به قرآن در جامعه ما یک امر عمومى نشده است
به هرحال آنچه دراین خصوص مهم است اینکه، قرآن کریم کتابی الهی است که تمسک بدان در کنار عترت گرامی نبی اکرم اسلام(ص)، انسان‌‎ها را در صراط مستقیم حق، کمال و سعادت، نگه داشته و چنگ زدن به این ریسمان محکم الهی، مانع از بروز هرگونه انحراف و کج‌روی در جامعه اسلامی می‌شود. متأسفانه باید، این واقعیت تلخ را بپذیریم که هنوز توجه به قرآن در جامعه ما یک امر عمومى نشده، و از این سفره بیکران الهی آنگونه که شایسته است، بهره برده نمی‌شود و قرآن همچنان در مهجوریت است.

قرآن این کتاب مقدس براى ما به کتابى تبدیل شده که تنها در بعضى اماکن یا مراسم چون سر سفره عقد، مراسم عزا، موقع سفر، اسباب‌کشى، استخاره و... استفاده مى‌شود؛ انسان، نیازمند ارتباط مستقیم با آفریننده و هستى‏بخش خود است. این ارتباط اگرچه از طریق مناجات و رازگویى درونى و قلبى انجام مى‏گیرد، اما دسترسى به کلمات خود خداوند، بسیار لذت‏بخش و اطمینان‌‏آور است؛ این ویژگى، به طور کامل، تنها براى قرآن مجید باقى مانده است و هیچ کتاب آسمانى دیگرى چنین جایگاهى ندارد.

درکنار این عوامل نکته مهم دیگر این است که قرآن کریم، سفره گسترده فیض الهى و کلام نورانى پروردگار انسان و جهان است. این منشور آسمانى، معیار و محک درستی و نادرستى اندیشه‎ها، احکام و رفتار به شمار مى‎آید و هر چه با رهنمودهاى آن ناهماهنگ باشد، فاقد ارزش و اعتبار است.

از آنجا که براى شناخت درست از نادرست در هرموضوعى به «معیار» و «میزان» نیاز است، رجوع به این کتاب الهى در هر زمینه، به ویژه اخلاق و خودسازى و هنجارهاى رفتارى یک ضرورت است. این سند نبوت و معجزه جاوید حضرت رسول اکرم(ص) در صورتى مى‎تواند در زندگى و اخلاق فردى و اجتماعى ما تأثیرگذار باشد، که «امامت قرآن» را بپذیریم؛ به هدایت آن گردن بنهیم و آن را به عنوان «الگو» قبول و خود را به آن عرضه کنیم و ارزیابى اخلاق و عمل خویش را با این «میزان» انجام دهیم. آنگاه روشن مى‌شود که چه کسى «اخلاق قرآنى» دارد و چه کسى از چنین تربیتى دور شده است.