خطر تغییر بافت کاربری اطراف حرم را جدی بگیریم

اخیرا در برخی از مطبوعات، خبرگزاری‌ها و سایت های خبری، موضوعی را تحت عنوان «خطر تغییر بافت فرهنگی- حوزوی مرکزیت قم» متذکر شدم و این بار همان موضوع را با قدری تفصیل تحت عنوان « لزوم حفظ موجودیت حوزه در مواجهه با خطر تغییر بافت فرهنگی- حوزوی مرکزیت قم!» مطرح می نمایم.

همگان می دانند که اطراف حرم مطهر حضرت فاطمه معصومه(س) در قم و محدوده مرکزی این شهر بافتی سنتی دارد و از قدیم مرکز حوزه های علمیه و بیوت علماء، مراجع عظام تقلید و موسسات علمی، دینی، فرهنگی و یا حوزوی بوده است و لیکن پس از استان شدن این شهر که زمین های آن قدر و قیمتی چند برابر پیدا کرد، کم کم تغییر کاربری‌ها آغاز شد و بسیاری از خانه های مسکونی و یا مغازه‌هایی که به صورت سنتی در کنار خیابان بودند، تبدیل به پاساژ‌ها و مجتمع های تجاری شدند؛ این موضوع در خیابان شهدا «صفائیه» یعنی مرکزی‌ترین خیابان قم بیشتر از همه اتفاق افتاده و هم اکنون این خیابان حدود چهارصد متری، دارای هشت پاساژ و مجتمع تجاری است، حال آن که محدوده بیوت علماء و مراجع عظام تقلید و یا دفاتر آنان و یا بسیاری از مؤسسات و نهاد‌های علمی، دینی و حوزوی در این خیابان است.

خوب است بدانید دفاتر و یا بیوت حضرات آیات: مقام معظم رهبری، وحید خراسانی، مکارم شیرازی، جعفر سبحانی، جوادی آملی، نوری همدانی، هاشمی شاهرودی، حسین مظاهری، موسوی اردبیلی، محمد علی گرامی، علوی گرگانی، محمد سعید حکیم، علوی بروجردی، ابراهیم امینی، و بسیاری دیگر از  بزرگان حوزه که برخی از آنها هم مانند آیت الله العظمی میرزا هاشم آملی، آیت الله العظمی میرزا جواد تبریزی و یا علامه طباطبایی از دنیا رحلت کردند و لیکن بیوتشان، همچنان پا بر جا هست، همگی در همین خیابان شهداء (صفائیه)‌ قم هستند.

از اینها گذشته، بسیاری از موسسات علمی، دفاتر حوزوی و نهاد‌های علمی، تحقیقی نیز در این خیابان و کوچه های پیرامون آن مجتمع هستند؛ حالا این چه سیاستی است که مدتی است این خیابان مهم،  محل بورس پاساژها و مجتمع های تجاری خرد و کلان گشته و پیوسته بافت دینی، فرهنگی و حوزوی این منطقه را تغییر می دهند و آسایش زندگی را هم از اهالی آن گرفته‌اند و همواره ترافیک‌های سنگین در این خیابان کوتاه و باریک برقرار است و تمام کوچه های منتهی به خیابان نیز تا صدها متر تبدیل به پارکینگ شده و عبور و مرور را برای ساکنان و طلاب و روحانیونی که همه روزه در مدارس علمی و یا بیوت و دفاتر مراجع تقلید در رفت و آمد هستند، بسیار مشکل کرده است.

 اما قصه به همین جا ختم نمی شود، تا اینجا شاید 40 تا 50 درصد این خیابان تغییر بافت داده و لیکن ظاهراً قرار است اتفاق بسیار بزرگتری بیافتد و یکی از عظیم ترین مجتمع های تجاری در قم، به وسعت 30 هزار متر مربع، باز هم در همین خیابان بنا شود و کاملا فاتحه بافت فرهنگی و حوزوی این خیابان و محدوده مرکزی قم خوانده شود و لابد مراجع معظم و دیگر علماء هم کم‌کم دفاترشان را باید به شهرک های اطراف شهر، مثلا «پردیسان» منتقل کنند! کما این که هم اکنون هشت هزار طلبه و روحانی ساکن پردیسان شده و عملا بخش اعظمی از حوزه به آنجا منتقل گردیده و شنیده‌ام بزرگانی از فضلای قم نیز دروس خود را در آنجا برگزار می کنند. به راستی چرا این خطر جدی گرفته نمی شود؟! آیا متلاشی کردن حوزه  جز این است!

 هم اکنون درس های عصر هنگام حوزه رونقی ندارد و دلیل آن این است که بسیاری از طلاب، صبح‌ها مسافت 20 کیلومتری از پردیسان را به قم طی می کنند و در درس‌های صبح شرکت می کنند و ظهر همین مسافت را برای برگشت طی می‌کنند لذا دیگر امکان این که عصرها مجدداً همین مسیر طولانی را دوباره طی کرده و به شهر بازگردند و شب دوباره به خانه برگردند، برایشان وجود ندارد و یا بسیار سخت است و ترجیح می دهند در خانه بمانند و فردا صبح به درس بازگردند و این ماجرا خود لطمه ای به درس و بحث ها در حوزه زده است. به هر حال؛ اگر این مجتمع عظیم تجاری در خیابان شهدا «صفائیه» دایر شود، عملا بافت غالب این خیابان از حالت فرهنگی- حوزوی خارج می شود.

جای تعجب است، چرا مسئولان امر، شرکت‌های سرمایه گذار تجاری را به بلوار پیامبر اعظم(ص) یا همان طرح حرم تا حرم(حد فاصل حرم تا جمکران) که دارای بیابان‌های وسیع و زمین‌های خالی هست، هدایت نمی‌کنند و حال آن که آن بلوار از اول هم تجاری تعریف شده بود.

به نظر می آید که شورای محترم عالی حوزه باید برای صیانت از حوزه علمیه قم و حریم مراجع معظم تقلید تدبیری اتخاذ نماید تا طرح ها و مصوباتی که از سوی شهرداری و یا شورای شهر و یا کمیسون ماده صد و یا حتی استانداری در تضاد با موجودیت حوزه وضع می شود، آنها را «باطل» کرده و همگی را ملزم به رعایت بافت دینی، فرهنگی و حوزوی این شهر بنمایند و الاَ حوزه چند پاره شده و انسجام خود را از دست خواهد داد و موجودیت کلی آن نیز به خطر خواهد افتاد.

ضمناً در خصوص مساحت سی هزار متر مربعی که هم اکنون تخریب شده و مقرر است که تبدیل به خیابان و مجتمع عظیم تجاری شود، پیشنهاد می شود: اولاً رضایت شرعی همه مالکان و ساکنان اولیه آن حاصل شود و پس از آن علاوه بر احداث خیابان حد فاصل پل نیروگاه تا صفائیه، مابقی زمین های مجاور در خیابان، به مراکز و پژوهشکده‌های علمی و فرهنگی، مدارس علمیه، زائر سرا و فضای سبز تبدیل شود که هم نیاز ضروری قم است و به واسطه نزدیکی به حرم مطهر حضرت فاطمه معصومه(س) مورد اقبال زائران دیگر شهر‌ها و کشورها نیز خواهد شد و گسترش توریسم مذهبی را نیز در پی خواهد داشت.

«و ان الله بما تعملون خبیر»

خادم القرآن - مرتضی نجفی قدسی

مدیر دارالقرآن علامه طباطبایی(رض)

/س.ب215