سوره فاتحه و خطاب بنده به خدا

وارث: السلام علیکم؛ یکی از دوستان مسیحی از من پرسید قرآن کلام خدا است که بندگانش را مخاطب قرار داده. پس چرا در سوره فاتحه مضمون آن یک دعای بنده است که خداوند را مورد خطاب قرار می‌دهد؟!

برخی از سوره‌ها و آیات قرآن کریم جنبه آموزشی دارد؛ یعنی برای آموزش دادن نحوهِ ستایش و مناجات با خداوند نازل شده است. این فرازهای قرآنی گاهی با عباراتی چون «قل» (بگو) آغاز می‌شود که تصریح در آموزش دارد؛ مانند سوره‌های توحید و معوذتین(1) و نیز آیاتی چون آیه 26 سوره آل عمران، اما گاه بدون آن‌که در ابتدای فرازهای قرآنی عبارتی در این زمینه مشاهده شود، مستقیماً متن ستایش و مناجات را بیان کرده و در اختیار انسان قرار می‌دهد. سوره حمد از قسم دوم است که متن ستایش و مناجات با خداوند در آن آمده است؛(2) بنابراین اگر در فرازهایی از قرآن - در عین حال که کلام خداوند است - نحوه‌ی ستایش خداوند توسط بندگان نیز بیان شود، مشکلی نخواهد بود.

مانند:

«رَبَّنا آتِنا فِی الدُّنْیا حَسَنَةً وَ فِی الْآخِرَةِ حَسَنَةً وَ قِنا عَذابَ النَّارِ».(3)

«رَبَّنا لا تُؤاخِذْنا إِنْ نَسینا أَوْ أَخْطَأْنا رَبَّنا وَ لا تَحْمِلْ عَلَیْنا إِصْراً کَما حَمَلْتَهُ عَلَى الَّذینَ مِنْ قَبْلِنا».(4) و...