لباس و پوشش از نگاه قرآن و عترت

پوشش و لباس:

مقدمه:

زندگي كردن در اسلام، آداب و احكام خاصي دارد كه در اصطلاح امروزي به آن سبك زندگي اسلامي گفته مي شود. براي يك مسلمان شايسته است كه آداب و روش زندگي اسلامي را آموخته و به آن عمل كند تا مبتلا به سبك زندگي غربي نگردد؛ چون آن چه اسلام مي گويد بر اساس خِرد و حكمت است و شخص خردمند به ‌آن عمل مي كند؛ اما شخص بي هويت كه پيرو هوي و هوس است، از سبك ديگران بدون خِرد و منطق تقليد مي كند.

پوشش اسلامي:

يكي از سبك هاي زندگي آداب و روش پوشش و نوع لباس است.

خداوند متعال در قرآن کریم لباس و پوشش را از آيات و نعمت هاي خود معرفي كرده و مي فرمايد: «يا بَنِي آدَمَ قَدْ أَنْزَلْنا عَلَيْكُمْ لِباساً يُوارِي سَوْآتِكُمْ وَ رِيشاً وَ لِباسُ التَّقْوى‏ ذلِكَ خَيْرٌ ذلِكَ مِنْ آياتِ اللَّهِ لَعَلَّهُمْ يَذَّكَّرُونَ * يا بَنِي آدَمَ لا يَفْتِنَنَّكُمُ الشَّيْطانُ كَما أَخْرَجَ أَبَوَيْكُمْ مِنَ الْجَنَّةِ يَنْزِعُ عَنْهُما لِباسَهُما لِيُرِيَهُما سَوْآتِهِما إِنَّهُ يَراكُمْ هُوَ وَ قَبِيلُهُ مِنْ حَيْثُ لا تَرَوْنَهُمْ إِنَّا جَعَلْنَا الشَّياطِينَ أَوْلِياءَ لِلَّذِينَ لا يُؤْمِنُونَ». (1)

اى فرزندان آدم! لباسى براى شما فرستاديم كه اندام شما را مى‏پوشاند و مايه زينت شماست؛ اما لباس پرهيزگارى بهتر است! اين ها (همه) از آيات خداست، تا متذكّر(نعمت هاى او) شوند! * اى فرزندان آدم! شيطان شما را نفريبد، آن گونه كه پدر و مادر شما را از بهشت بيرون كرد، و لباسشان را از تنشان بيرون ساخت تا عورتشان را به آن ها نشان دهد! چه اين كه او و همكارانش شما را مى‏بينند از جايى كه شما آن ها را نمى‏بينيد؛ (امّا بدانيد) ما شياطين را اولياى كسانى قرار داديم كه ايمان نمى‏آورند!.

نكته هاي آيات فوق:

1- لباس نعمت الهي است؛

2- لباس وسيله اي براي پوشش عيوب است.

3- لباس زينت است.

4- لباس، زيبايي معنوي و نگهدارنده از گناه است

5- برهنگي كار شيطان و ياران اوست (سبك غربي است).

روايات:

عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ آبَائِهِ أَنَّ عَلِيّاً علیه السلام كَانَ يَقُولُ‏: يُسْتَحَبُ‏ لِلرَّجُلِ‏ إِذَا أَنْعَمَ‏ اللَّهُ عَلَيْهِ بِنِعْمَةٍ أَنْ يَرَى أَثَرَهَا عَلَيْهِ فِي مَلْبَسِهِ مَا لَمْ يَكُنْ شُهْرَةً. (2)

برای مرد مستحب است که وقتی خداوند نعمتی به او عنایت کرد، اثر آن نعمت در لباسش دیده شود، مادامی که لباس شهرت نباشد.

از آداب مسلمانی این است که شخص، لباسش را پاك و تميز نموده، بوي خوش استعمال نمايد، خانه اش را با گچ سفيد كاري كند، آستانۀ خانه را جارو كند و قبل از غروب، خانه خود را روشن كند كه اين ها فقر را دور و رزق و روزي را زياد مي كند.

مستحب است مسلمان خود را براي مسلمان ديگر زينت كند؛ براي دوستان و اهل خانه خود نيز يا غريبي كه مي خواهد، انسان را به هيئت نيكو ببيند.

مستحب است انسان بهترين نوع لباس عرف جامعه خود را بپوشد و بين مردم اظهار دارايي نمايد، اگر چه در باطن دارا نباشد؛ مگر اينكه اظهار دارايي موجب اتهام ديگران به او شود.

مرحوم مامقاني در كتاب سراج الشيعه في آداب الشريعه ص 8 مي نویسد: از مجموع روايات به دست مي آيد که شايسته است انسان، خوش لباس باشد و سزاوار نيست بدلباس باشد و به خود زهد را ببندد، مگر اينكه رئيس و مرجع در دين و امام عادل باشد كه به جهت همراهي با فقراي جامعه، مكلف به زهد واقعي است.

وی ادامه می دهد: بهترين لباس ها در جنس و وصف لباس متعارف ما، بين متدينين است و بهترين لباس هر زمان، لباس خوبان اهل آن زمان است

برای انسان جايز است تا لباس هاي متعددي داشته باشد و در هر زمان و موقعيتي يكي از آن ها را بپوشد؛ مثلاً براي مهماني، لباس مهماني و براي كار، لباس كار و براي خانه، لباس مخصوص داخل خانه را استفاده نماید.

از امام صادق عليه السلام سؤال شد كه اين كار اسراف نيست؟. حضرت فرمودند: اين كار اسراف نيست، بلكه اسراف آن است كه انسان، لباسي را كه براي حفظ آبرو مي پوشد در وقت كار، خدمت و شغل از آن استفاده كند.

برای انسان مكروه است در غير حال ضرورت عريان باشد، حتي اگر كسي هم او را نمي بيند و در این مسأله فرقي بین شب و روز نیست.

اميرالمؤمنين عليه السلام مي فرمايند: كسي كه عريان مي شود، شيطان به او نظر كرده و طمع مي كند؛ پس خود را بپوشانيد.

پوشيدن شلوار و لباسِ زير برای ستر عورت مستحب بوده و كسي كه با شلوار و زيرجامه نماز بخواند، چهل برابر كسي كه لباس زير ندارد، ارزش دارد. متأسفانه امروزه برخي جوانان شلوارهايي با فاق كوتاه يا پيراهني كه كوتاه است، مي پوشند و این امر خلاف سبك اسلامي بوده و جايز نيست.

از موارد ديگري كه در لباس نهي شده، آن است كه مرد پوشش زنانه و زن پوشش مردانه به تن كند و كسي كه چنين كند، مورد لعن رسول خدا صلي الله عليه وآله قرار گرفته است.

پوشيدن لباس بسيار نازك هم مكروه است؛ همچنین لباسي كه در نهايت قرمزي باشد، مکروه بوده، مگر براي عروس.

امام صادق عليه السلام فرمودند: خداوند متعال به يكي از پيامبران وحي فرمود: به مؤمنين بگو لباس دشمنان مرا نپوشند، خوراك مخصوص آنها را نخورند و اعمال و رفتار آنان را تقليد نكنند كه اگر چنين كنند، دشمنان من خواهند بود.

همچنين مكروه است انسان دكمه لباس هاي خود را باز كند، مگر آن كه در بعضي اوقات به جهت ضرورت باز كند.

مستحب است هنگام پوشيدن لباس از سمت راست شروع به پوشيدن كند و شلوار را در حال نشستن بپوشد.

خشک کردن دست و صورت با لباس مکروه می باشد.

براي كساني كه توانايي دارند، لازم است مؤمنيني كه قادر به تهيه لباس نيستند را ياري كنند كه فرشتگانِ رحمت براي او طلب مغفرت مي كنند. (خداوند متعال 70 هزار ملك را موكل مي كند كه تا دميده شدن صور براي او استغفار كنند)

در روايت وارد شده كسي كه لباس زيادي دارد و بتواند به مؤمني كه به آن لباس احتياج دارد، بدهد و اين كار را نكند، مستحق عذاب الهي مي شود.

احکام در خصوص لباس نمازگزار

لباس نمازگزار باید پاك و مباح بوده و نجس، غصبي و از پوست مردار و حيوان حرام گوشت نباشد.

مستحب است انسان لباس مخصوص نماز داشته باشد كه فقط هنگام خواندن نماز آن را بپوشد.

مستحب است انسان عمامه داشته باشد و مستحب مؤكد است، هنگام نماز از عمامه استفاده كند كه ثواب نماز را دو برابر مي كند.

براي كسي كه امامت جماعت را عهده دار مي شود، بدون عبا نماز خواندن مكروه است و در برخي نقل ها حتي براي غير روحانيون نيز نماز بدون عبا مكروه دانسته شده است. (3)

پاورقی:

(1)- سوره اعراف آیات 27-26

(2)- مستدرك الوسائل و مستنبط المسائل، ج‏3، ص 236

(3)- سراج الشيعه، ص 110 به نقل از كافي، ج 3 ص 394

/ف.م214