علی بن ابی طالب (ع) ريسمان محكم خداست

درباره این‌که منظور از «حبل‌الله» چیست؟ مفسران قرآن، احتمالات مختلفی ذکر کرده‌اند: ازجمله آنها قرآن، اسلام، پیامبر و علی و اولاد معصوم او را ذکر کرده‌اند.[1]

در رروایات معصومین نیز معانی مختلف نقل‌شده، ولی بیش‌تر به ولایت علی (علیه‌السلام) تأكيد شده است که به چند مورد از آنها اشاره می‌شود:

الف) در حدیثی از امام سجاد (علیه‌السلام) روايت شده است: «وَ حَبْلُ اللَّهِ هُوَ الْقُرْآن؛[2] منظور از «حبل‌الله» همان قرآن است.»

ب) شخصی به نام «ابن یزید» می‌گوید: تفسیر آیه را از ابوالحسن امام كاظم (علیه‌السلام)) پرسیدم؟ فرمود: «عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ (علیه‌السلام) حَبْلُ اللَّهِ الْمَتِینُ؛[3] علیّ بن ابی‌طالب'ریسمان محکم خداست.»

ج) از امام سجاد (علیه‌السلام) روايت شده است: روزی رسول خدا (صلی الله علیه وآله و سلم) به اصحاب خود که در مسجد بودند، فرمود: مردی از اهل بهشت اکنون به مسجد می‌آید و از مطلب مهمّی که برای او ضروری است، سؤال خواهد کرد، پس مردی وارد شد که شبیه مردم مصر بود، سلام داد، نشست و گفت: یا رسول‌الله! خدا فرموده است وَ اعْتَصِمُوا به حبل اللَّهِ جَمِیعاً وَ لَا تَفَرَّقُوا ؛[4] منظور از «حبل‌الله» که ما موظّف به تمسّک به آن شده‌ایم، چیست؟

رسول خدا (صلی الله علیه وآله و سلم) لحظه‌ای سکوت کرد، بعد سرش را بلند کرد و به سوی علیّ بن ابی‌طالب'اشاره نمود و فرمود: «هَذَا حَبْلُ اللَّهِ الَّذِی مَنْ تَمَسَّکَ بِهِ عُصِمَ فِی دُنْیَاهُ وَ لَمْ یَضِلَّ فِی آخِرَتِهِ؛ این علی (علیه‌السلام) همان «حبل‌الله» است که هر کس به او تمسک کند، نسبت به دنیایش مصون می‌ماند و نسبت به آخرتش گمراه نمی‌شود.» آن مرد برخاست علی (علیه السلام) را در آغوش گرفت درحالی‌که می‌گفت: «اعْتَصَمْتُ به حبل اللَّهِ وَ حَبْلِ رَسُولِه؛ به ریسمان خدا و ریسمان پیامبرش تمسک کردم.» سپس خداحافظی کرد و رفت،‌ در اینجا «یکی از اصحاب» گفت: یا رسول‌الله! بروم از آن مرد بخواهم که برای من استغفار کند؟ حضرت فرمود: برایت مفید خواهد بود!

 باعجله رفت، به او رسید و از او درخواست کرد که برایش استغفار نماید،‌ آن مرد گفت: آیا فهمیدی که پیامبر(صلی الله علیه وآله و سلم) چه فرمود و من چه گفتم؟ گفت:‌ آری. مرد گفت: «إِنْ کُنْتَ مُتَمَسِّکاً بِذَلِکَ الْحَبْلِ فَغَفَرَ اللَّهُ لَکَ وَ إِلَّا فَلَا غَفَرَ اللَّهُ لَکَ؛ اگر تو، به آن حبل الهی تمسک کرده‌ای، خدا تو را بیامرزد، وگرنه،‌ خدا تو را نیامرزد.» این جمله را گفت و رفت.[5] قریب به مضمون فوق، از امام صادق (علیه‌السلام) نيز روایت شده است.[6]

د) ابان بن تغلب از امام صادق (علیه‌السلام) روايت کرده که فرمود: «نَحْنُ حَبْلُ اللَّهِ الَّذِی قَالَ اللَّهُ تَعَالَی وَ اعْتَصِمُوا به حبل اللَّهِ جَمِیعاً وَ لا تَفَرَّقُوا؛[7] ما (اهل‌بیت) همان ریسمان الهی هستیم که خدا فرموده است: و همگی به ریسمان الهی چنگ بزنید و پراکنده نشوید.»

در تفسیر آیه مذکور احادیث بسیاری وجود دارد که اکثر آنها «حبل‌الله» را به ولایت علی (علیه‌السلام) و اولاد معصوم او تطبیق کرده‌اند.[8] ولی روشن است که این احادیث، با تفسیر «حبل‌الله» به اسلام و قرآن یا پیامبر-منافات ندارد، زیرا منظور از «حبل‌الله» هرگونه وسیله ارتباط با ذات پاک خدای مهربان است،‌ خواه این وسیله، اسلام باشد،  یا قرآن، یا پیامبر و یا جانشینان او که علی (علیه‌السلام) و فرزندان پاک و معصوم او هستند،‌ همه این مصادیق،‌ در مفهوم وسیع «ارتباط باخدا» که از «حبل‌الله» استفاده می‌شود، جمع است.

حکمت تعبیر به حبل‌الله:

نکتة جالب این‌که تعبیر از مصادیق مزبور، به «حبل‌الله» درواقع اشاره به یک حقیقت است، که انسان بدون داشتن مربی و راهنما، در جهل و نادانی باقی می‌ماند، و برای نجات از چاه نیاز به رشته و ریسمان محکمی دارد که به آن چنگ بزند و بیرون آید، این رشته محکم همان ارتباط باخدا از قرآن و آورنده قرآن و جانشینان واقعی او می‌باشد که مردم را از سطوح پایین و پست، بالا برده و به آسمان تکامل معنوی و مادی می‌رسانند.[9]

پس نتیجه می‌گیریم که:‌ » حبل الله» و ریسمان الهی برای نجات از هلاکت، مصادیقی دارد که ولایت امیرمؤمنان و یازده فرزند معصوم او، از مصادیق روشن آن است. و ما موظّفیم که به ولایت آنان تمسک کرده و از دستورات آنان پیروی نماییم. همچنان‌که از امام باقر (علیه‌السلام) روايت شده که آن حضرت فرمود:آلُمُحَمَّدٍهُمْ حَبْلُاللَّهِ الْمَتِینُ الَّذِی أُمِرَبِالِاعْتِصَامِ بِهِ فَقَالَوَ اعْتَصِمُوابِحَبْلِاللَّهِ جَمِیعاًوَلاتَفَرَّقُوا؛[10]آل محمد-،‌ همان «حبل‌الله» هستند که برای تمسّک به آن، از سوی خدا دستور داده‌شده است، سپس این آیه را تلاوت نمود وَاعْتَصِمُوابِحَبْلِ اللَّهِ جَمِیعاًوَلاتَفَرَّقُوا.»

پی‌نوشت:

[1]. الميزان، محمدحسين طباطبايي، ج‏3، ص‏369؛ تفسير نمونه، ج‏3، ص‏41.

[2]. الميزان، محمد حسين طباطبايي، ج‏3، ص‏378؛ نور الثقلين، ج‏1، ص‏377، ح 306.

[3]. تفسير عياشي، ج‏1، ص‏194؛ البرهان، بحراني، ج1، ص‏672،‌ح 7، نور الثقلين، حويزي، ج‏1، ص‏377، ح303.

[4]. بحار الانوار، محمّدباقر مجلسي، ج‏36ف ص‏15 و 16، ح 3؛ البرهان، بحراني، ج‏1، ص‏670.

[5]. بحار الانوار، محمد باقر مجلسي، ج‏36، ص‏15 و 16، ح 3؛ البرهان، بحراني، ج‏1، ص‏670.

[6]. همان، ص‏18 و 19، ح 11.

[7]. همان، ص‏19، ح 12؛ البرهان، بحراني، ج‏1، ص672.

[8]. ر.ك: تفسير نور الثقلين، حويزي، ج‏1، ص‏377 و 378؛ البرهان، بحراني، ج‏1، ص‏668 ـ 672؛ بحار‏الانوار، مجلسي، ج‏36، ص‏15 ـ 20.

[9]. تفسير نمونه، مكارم شيرازي و همكاران، ج‏3، ص42.

[10]. تفسير عياشي، ج‏1، ص‏194؛ البرهان، بحراني، ج1، ص‏672، ح 8؛ نور الثقلين، حويزي، ج‏1، ص‏377، ح 304؛ الميزان،‌ محمدحسين طباطبايي، ج‏4، ص378.

ماهنامه اطلاع‌رسانی، پژوهشی، آموزشی مبلغان شماره 177
 

/ف.م214