مدیریت مکتبی امام حسین(ع) در نهضت عاشورا

وارث: درس‌های قیام امام حسین(ع) و تأثیرات آن بر جامعه امروز موضوعی است که به بهانه میلاد این امام عزیز درباره آن با سیّد جلال امینی کارشناس عاشورا پژوهی به گفت‌وگو نشستیم. 

فرهنگ عاشورا در طول تاریخ همواره برای جامعه اسلامی الگو بوده است. بدون شک نهضت حسینی حاوی پیام‌های بسیاری برای نجات بشریت در طول تاریخ است. چه نکات برجسته‌ای در این قیام نهفته است که می‌تواند در جامعه امروز نیز برای مسلمانان الگو باشد؟

می‌توان گفت، پیام حرکت امام حسین(ع) و نهضت عاشورا مبارزه با انحرافات و بدعت‌ها بود و ایشان به دنبال اصلاح‌طلبی واقعی و اقامه عدل در آن عصر بودند.

امام حسین(ع) مى دیدند که ملّت اسلام در اثر تبلیغات سوء دشمن، فساد و ستم را پیشه کرده و عدالت، حریّت و کمالات را به فراموشى سپرده‌اند. امام حسین(ع) با نهضت خود در واقع به اسلام جانى تازه بخشیدند.

با قیام امام حسین(ع) احکام اسلام و برنامه‌هاى عالى دینى و توحیدى پس از آن‌که مدت‌ها در حال فراموشى بود، دوباره محور زندگى مردم قرار گرفت. قیام امام حسین(ع) این بصیرت را به مسلمانان داد که اسلام بالاتر از همه چیز است و براى برقرارى آن باید از همه چیز گذشت و براى بزرگداشت احکام و سنن آن فداکارى کرد.

نهضت عاشورا درس دین‌دارى و استقامت در برابر ظلم و کفر به مسلمانان و انسان‌ها داد و روح شهامت و شجاعت را در مسلمان‌ها زنده کرد. حادثه خونین کربلا سبب تأسیس مکتب عالى فضیلت و تعلیم و تربیت صحیح شد که خود رمز بقاى مذهب تشیّع و اسلام است.

فرهنگ عاشورا را مجموعه مفاهیم، سخنان، اهداف، انگیزه‌ها و شیوه‌های عمل حسینی می‌دانند که در نهضت کربلا گفته شده یا به آن‌ها عمل شده یا در حوادث آن نهضت، تجسم یافته است. الگوهای مدیریتی و کاربردی عاشورا در جامعه امروز چیست؟

با توجه به آموزه‌های سیاسی، اخلاقی، مدیریتی می‌توان الگوهای کاربردی و به عبارتی درس‌های آموزشی از نهضت عاشورا در جهان امروزی دریافت کرد. فرهنگ عاشورا مملواز الگوهاست. الگوی کاربردی نهضت عاشورا را می‌توان به چند بخش تقسیم کرد. اول، در باب ولایت‌مدار بودن و پیروی از ولایت فقیه و پذیرش حاکمیت او. امروز افرادی هستند که هنوز دچار اوهام غلط خود بوده و بیراهه می‌اندیشند.

با مطالعه و آشنایی فرهنگ عاشورا و الگوگیری از آن می‌توان این مشکل را برطرف کرد.

دوم، مبارزه با طاغوت و استعماراست. از جمله مشکلات گریبان‌گیر در جوامع مسلمانان، وجود استعمار نو اقتصادی، سیاسی و فرهنگی است. با الگوگیری از نهضت جاوید کربلا می‌توان دست استعمار را از این کشورها کوتاه کرد.

امروزه جوامع اسلامی با الگوگیری از این خط و مشی می‌توانند سایه استکبار و استعمار شوم را از جوامع خود برچینند. همان‌طورکه جمله معروف «مهاتما گاندی»رهبر آزادی خواه هندوستان که برای رهایی مردم این کشور از یوق انگلستان در تاریخ ثبت شده است. او خطاب به مردم هندوستان چنین گفت: «من زندگی امام حسین، آن شهید بزرگ اسلام را به دقت خوانده‌ام و توجه کافی به صفحات کربلا نموده‌ام. برمن روشن شده است که اگر هندوستان بخواهد یک کشور پیروز گردد، باید از سرمشق امام حسین پیروی کند.»

سوم، از نهضت عاشورا می‌توان در مباحث مدیریتی و اداره جامعه نیز الگوبرداری کرد.

برخورد امام با عبید الله بن حر جعفی، از سرشناسان کوفه و دعوت از او برای همراهی از حماسه عاشورای امام و پاسخ منفی او بر یاری امام عبیداله بن حر جعفی گفت من از نظر مالی یاریتان می‌کنم (دادن اسب تند رو و شمشیر) امام فرمود: ما برای شمشیر و اسب تو نیامده‌ایم، ما یاری کردن شخص تو را می‌خواهیم اگر توجان خود را از ما دریغ می‌داری ما نیازی به مال شما نداریم. سپس امام حسین(ع) آیه شریفه «و ما کنت متخذا المضلین عضدا» تلاوت نمود وبا آن به ما آموخت که در مکتب‌های توحیدی کارگزاران امین وجان برکف لازم است و افراد ترسو ضعیف النفس وضعیف‌الایمان،هرگز نمی‌توانند دین حق را یاری کنند واز ارزش‌های الهی پاس‌داری نمایند، منحرفان سیاسی که استقلال فکری، سیاسی و اقتصادی دارند، نمی‌توانند تا پایان مقاومت کنند ودر یک کلام افرادگمراه و عاجز و ناتوان در حرکت‌های هدایت آفرینی و مدیریتی نمی‌توانند نقش آفرین باشند.

چهارم، از منظر جامعه شناختی می‌توان این قیام را بررسی کرد. از آن‌جا که اصلاح فرد و جوامع از کژی‌ها و انحرافات و خواسته باطنی هر انسان آزاده و کمال‌جویی است، با نگاه ورویکرد جامعه شناختی به نهضت وفرهنگ عاشورا،می توان احیای ارزشهای اجتماعیرنگ پریده در جوامع را مانند ایثار و فداکاری، شهادت و امر به معروف و نهی از منکر، همبستگی و وحدت ملی و... دوباره احیا کرد. زیرا که ارزش‌ها از جمله نیازهای کلیدی هر جامعه‌اند که به تعبیر جامعه شناسان«قوام جامعه»به آن‌هاست. از این رو وجود چنین ارزش‌هایی در جامعه انسانی امری حیاتی و ضروی بوده،احیای آن‌ها زندگی، نشاط، کرامت، معنویت و انسانیت را برای جوامع به ارمغان می‌آورد.

عاشوراپژوهى مى‏تواند تصویرى روشن از ابعاد گوناگون قیام عاشورا، به ویژه دستاوردهاى آن به دست دهد. عاشورا پژوهی چقدر می‌تواند نظام اسلامى را در به‏کارگیرى آموزه‏هاى قیام سیّدالشهدا(ع)، یارى رساند؟

تبیین پیام‏هاى نهضت عاشورا و ارائه تصویرى صحیح و روشن از حرکت احیاگرانه امام حسین(ع) امرى ضرورى است که مى‏تواند هدایت کننده نظام اسلامى در عمل به نهضت عاشورا باشد.

تعمیق و گسترش ابعاد مختلف حماسه عاشورا در سه سطح جامعه و استمرار نهضت عدالت‌خواهی و حرکت به سوی پیشرفت و تعالی جامعه نیاز به تبیین و بازکاوی این نهضت عظیم دارد.

یکی از اصول مورد توجه در مکتب عاشورا، درس استقامت و پایداری است. استواری در راه آرمان‌های الهی و پایداری در مسیر اهداف والای انسانیست. در مکتب انسان ساز اهل بیت(ع) صبر و استقامت، نیکوترین خصلت ایمان و ارجمندترین خوی انسانی است.

بدون شک تحلیل و تبیین صحیح عبرت‌های نهضت عاشورا از مهم‌ترین نیازهای جامعه امروز است.

 

/م.س215

منبع: آستان نیوز