چرا زنان زودتر به سن تكليف مي‌رسند؟

وارث: دين اسلام از بين ديگر اديان الهي كامل‌ترين و جامع‌ترين دين به حساب مي‌آيد و در قرآن كريم نيز بر آن تأكيد بسياري شده است. انسان مسلماني كه خود را تسليم اين دين و فرامين نوراني آن مي‌كند، مفتخر است كه چنين آيين مقدسي در همۀ ابعاد زندگي او داراي برنامه بوده و نسبت به پرسش‌هاي احتمالي او پاسخگوست.

در اين بين يكي از سؤالات مبتلا به قشر جوان ما "چرايي زودتر مكلف شدن دختران نسبت به پسران" مي‌باشد! آيا خالق هستي‌بخش تفاوتي بين زن و مرد قائل شده است؟

آيت‌الله جوادي‌آملي مفسر قرآن و از مراجع تقليد درباره دليل زودتر مكلف شدن دختران نسبت به پسران معتقد است: توفيق زن بيش از مرد است و اگر انسان تنزل كند حداقل بايد بگويد زن همانند مرد است. زيرا ‏تقريباً شش سال قبل از اين كه مرد، مكلف بشود، زن را ذات اقدس اله به حضور پذيرفته است. زن ‏همين كه از 9 سالگي گذشت و وارد دهمين سال زندگي‎ ‎شد، خدا او را به حضور مي‏‌پذيرد و با او ‏سخن مي‏‌گويد و روزه را بر او واجب مي‏‌كند، مناجات‌هاي او را به عنوان دستور مستحب شرعي ‏گوش مي‏‌دهد.

وي اشتغال پيشتر زنان نسبت به مردان به راز و نياز با خدا را بعنوان يكي از اساسي‌ترين تشرف زن به محضر باري تعالي برشمرد و گفت: آن وقتي كه هنوز مرد به عنوان يك نوجوان مشغول بازي است، زن مشغول راز و نياز ‏و نماز است. شش سال زمينه ‏سازي كردن و از دوران نوجواني او را به حضور پذيرفتن، نماز را كه ‏عمود دين است بر او واجب كردن، روزه را كه سپر دين است و حج را كه وفد الي‏‌اللَّه است و ‏مهمانان در آن سفر به ضيافتگاه خداوند مي‏‌روند، بر زن واجب كردن، اينها همه نشانه آن است كه ‏زن براي دريافت فضائل، شايسته‏‌تر از مرد است و اگر اين منطق درست تبيين و اجرا گردد، نتيجتاً ‏معلوم خواهد شد كه زن بالاتر از مرد و لااقل همتاي مرد است.‏

مرد وقتي پانزده سالگي را تمام نمود و وارد شانزدهمين سال زندگي شد، ‏شايستگي خطاب الهي را كسب مي‏‌نمايد و قبل از آن چنين لياقتي ندارد، زيرا بلوغ زمينه تشرف به ‏مقام عبوديت است.‎

‎اين مفسر قرآن در مورد اهميت پاسداشت سن بلوغ و تشرف دانستن اين مرحله با استناد به مناجات‏‌الذاكرين امام ‏سجاد (صلوات اللَّه عليه) تصريح كرد: درباره يكي از علماي بنام شيعه ابن طاووس - رضوان اللَّه عليه - نقل شده است كه روز بلوغش ‏را جشن گرفت، او وقتي از پانزده سالگي وارد شانزدهمين سال زندگي شد دوستان و آشنايان خود ‏را به شكرانه اين كه من نَمُردم و سنّ من به حدّي رسيد كه خداي سبحان با من سخن گفت و از ‏من تكليف طلب كرد، جشن گرفت چون انسان‎ ‎تا قبل از بلوغ، مورد خطاب تكليفي خدا نيست، و به ‏هنگام بلوغ لياقت مي‏‌يابد كه مورد خطاب خداي سبحان واقع شود.

اين كه اين جشن در اسلام ‏مشروعيت دارد و جزو سنن هست يا نه؟ مسأله‏‌اي جداگانه است، كسي به قصد ورودِ سنّت اقدام ‏به برگزاري اين مراسم نمي‏‌كند، بلكه اين جشن را به شكرانه يك نعمت برگزار مي‏‌نمايد. و شايد ‏مرحوم سيد ابن طاووس زير پوشش اطلاقات اوليه كه هر نعمتي به شما رسيده است حق‏‌شناس و ‏شاكر باشيد، اين چنين عملي را انجام داده است.

بر اين اساس، بلوغ يك شرافت است. آنها كه اهل سلوكند مي‏‌گويند ما مشرَّف شديم نه ‏مكلّف، چون زحمت و مشقتي در كار نيست، بلكه شرف در كار است. لذا در مناجات‏‌الذاكرين امام ‏سجاد صلوات اللَّه و سلامه عليه مي‌خوانيم «يا من ذكره شرف» اي خدايي كه نام تو مايه ‏شرافت است.‏

اگر كسي به جايي برسد كه ذكر خدا گويد و در سايه اين ذكر، به ياد خدا و خدا هم به ياد او ‏باشد، شرافتي نصيب او گرديده است، و زن شش سال قبل از مرد به اين شرافت مي‏‌رسد. اگر ‏چنانچه به اين نكته دقت شود، قبل از اين كه مرد به راه بيفتد و در صراط مستقيم گام بردارد، زن ‏بخش زيادي از اين راه را طي كرده است.

بنابراين هم آن محروميت‏‌هايي كه زن در دوران عادت دارد ‏قابل جبران است و هم اينكه شش سال قبل از مرد، بالغه مي‏‌شود همه نقص‏‌ها را ‏ترميم مي‏‌كند. بنابراين اگر نقصاني در ايمان باشد و علت آن هم نقص در عبادت باشد، نه تنها قابل ‏جبران است بلكه اگر زن به اين فكر بيفتد كه دوران شش ساله را مغتنم بشمارد عظمتي فزونتر نيز ‏خواهد يافت.‏

‎از آنچه گفته شد روشن مي‌شود سِرّ بيان حضرت امير سلام‏‌اللَّه عليه در نهج‏‌البلاغه كه در ‏وصف زن خطاب به امام مجتبي عليه السلام مي‌فرمايد« فاِنّ المرأة ريحانة وليست بقهرمانة ».‏ ‎ ‎يعني اين كه زن ريحان است، بايد او را زودتر از مرد، تحت تربيت و تكليف قرار داد، در غير اين ‏صورت ضايع مي‏‌شود.

روايتي ديگر نيز از حضرت صادق سلام‏‌اللَّه عليه نقل شده است كه ‏مي‌فرمايد:‏ ‎ »‎من اتّخذ امرأة فليكرمها فانّما امرأة أحدكم لعبة فمن اتّخذها فلا يضيّعها».‏ ‎ ‎مراد از لعب در روايت، بازيچه و اسباب‏‌بازي نيست، بلكه يعني زن ريحانه است اين ريحانه را ‏ضايع نكنيد. اسلام به اولياي مدرسه و منزل دستور مي‏‌دهد كه به دخترها بيش از پسرها رسيدگي ‏كنيد.

اگر تكليف بر دختر، شش سال قبل از پسر شروع مي‌شود بنابراين اولياي منزل و مدرسه ‏مسؤوليتشان نسبت به دخترها بيش از پسرهاست.

منبع: كتاب زن در آئينه جلال و جمال، آيت‌الله جوادي آملي
/110 20 01 307