حجت الاسلام شریف: عوامل حبط عمل چیست؟

حبط عمل

از بحار الانوار جلد 65 صفحه 165 از امام جواد علیه‌السلام نقل می کنند که امام نشسته بود و فردی از دوستان نزد حضرت آمد. که خوشحال و سرحال بود. حضرت علت خوشحالی را پرسید و او گفت کار هایی را کردم که مرا شاد ساخته است. حضرت فرمود: مگر  چه کرده ای؟ پاسخ داد از پدر بزرگوار شما شنیدم که فرمودند: روزی مومن باید شاد باشد که به مومن و برادر دینی خود خدماتی ارائه دهد. من هم امروز خدمت کردم. فرمود: چه کرده ای؟ گفت: امروز 10  نفر آمدند پیش من با امید اینکه مشکلشان حل شود و من مشکل همه را حل کردم. حضرت فرمود: حواست به این باشد عملت را حبط و نابود نکنی.

حبط در لغت یعنی یعنی باطل کردن. اما در اصطلاح به کلام علامه طباطبایی¹ در جلد دوم المیزان حبط عمل یعنی تو کار خیری را انجام می دهی و بعد عملی انجام می دهی که ثواب این عملت از بین می رود و باطل می شود. امام جواد علیه‌السلام این را به فرد گفتند و به فرد برخورد و گفت من از خالص ترین شیعیان شما هستم چرا باطل شود؟ حضرت آهی کشید و فرمود: همین الآن باطل شد و از بین رفت. گفت: چرا؟ حضرت فرمود: مگر آیه 264 بقره را نخواندید؟ «یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تُبْطِلُوا صَدَقاتِکُمْ بِالْمَنِّ وَ الْأَذى » اى کسانى که خدا و پیامبر را تصدیق کرده و ایمان آورده اید باطل نکنید صدقات خود را با منت گذاردن. اگر منت گذاشتی و اذیت هم کردی خاصیت صدقه از بین می رود. گفت: آقا من که منت نگذاشتم. حضرت فرمود: تو سر خدا منت گذاشتی. تو فکر می کنی اگر اینان را اذیت کنی بدتر است یا اگر مارا اذیت کنی و یا اگر ملائکه را اذیت کنی؟ گفت: قطعا شما را. فرمود: به خدا قسم تو ما را اذیت کردی.

باید بدانیم تکلیفمان در این سیستم چیست؟ چه کنیم؟ چه مَنِشی داشته باشیم. یکی از گره های بزرگ ما در زندگی همین ها است. چرا خود را با سلمان و ابوذر مقایسه می کنی؟ شیعه خالص ما سلمان و ابوذر است.  امام صادق علیه‌السلام فرمود:«هرکس می خواهد زهد عیسی بن مریم علیه‌السلام را نگاه کند به سلمان نظر کند.» با عثمان بحثش شد رفت خدمت پیامبر صلی ‌الله‌ علیه‌ و ‌آله گفت یا رسوالله صلی ‌الله‌ علیه‌ و ‌آله بین ما حکم کنید. فرمود: چه شده است؟ گفت :عثمان به من می گوید دروغگو. حضرت برافروخته شد. فرمود: ای عثمان به که گفتی دروغگو؟ آسمان زیر خودش و زمین روی خودش راستگوتر از سلمان ندیده است. فرد می گوید به امام جواد علیه‌السلام : گفتم من دوست شما هستم. پیرو شما هستم. دوست دوستان و دشمن دشمنان شما هستم. حضرت فرمود: حال که چنین گفتی خدا ثواب اعمالت را برگرداند.

همه ما به برکت اهل بیت علیهم السلام سالک الی الله هستیم اما برخی نمی رسیم. فردی می گوید من زیر قبه دعا کردم چرا مستجاب نشد؟ مگر در آنجا دعا مستجاب نیست؟ زیرا استجابت دعا موانع دارد. باید موانع را رفع کنیم تا استجابت محقق  شود.

لذا باید موانع رفع شود. چرا با این همه ذکر دلم جلا پیدا نمی کند؟ یک سری کار ها هست که عمل را حبط می کند.

عوامل حبط عمل

ما یک قاعده کلی یاد گرفتیم که برای سرعت در سلوک باید وارد دستگاه امام حسین علیه‌السلام شویم. «ان الحسین مصباح الهدی و سفینة النجاة»²در روایات مختلف حبط عمل را داریم.

روایات می فرماید دوستدار اهل بیت علیه‌السلام صبح که بر می خیزد اولین چیزی که باید ببیند وجود مبارک امام زمان عج ‌الله ‌تعالی‌ فرجه الشریف است و سید علی قاضی می فرمود: چشمی که حضرت را نبیند نابینا است. قرآن در یک جا می فرماید اگر فردی مشرک باشد عملش نابود می شود. پیامبر صلی ‌الله‌ علیه‌ و ‌آله فرمودند:«شرک در اعمال شما مثالش مثال مورچه سیاه است که در شب تاریک روی سنگ سیاه در حرکت است. » شرک خفی داریم. شرک موجب حبط عمل می شود.

یکی دیگر دشمنی با انبیاء الهی است. دیگری کفر بعد از ایمان است. دیگری ارتداد از دین است ولو ارثی باشد. از دیگر مسائل مهم حبط عمل بحث نفاق است. نفاق آثار فراوانی دارد از جمله حبط عمل. نفاق را ساده می گیریم. پیامبر اکرم صلی ‌الله‌ علیه‌ و ‌آله فرمودند به علی علیه‌السلام : «علی جان کسی که تو را دوست دارد مومن است. می دانی چه کسانی با تو دشمن هستند؟ دشمنان تو یا حرام زاده اند یا ولد حیض است و یا منافق. نفاق خیلی پیچیده است و ساده ترین آن دورویی در برخورد با یک فرد در مقابلش و در غیابش است.»

دین ما دین کمال است و تک بعدی نیست . اگر یک بعد آن را بگیریم به کمال نمی رسیم و پیشرفت نمی کنیم.

از چیزهای دیگری که عمل را حبط می کند باور و یقین نداشتن مرگ است. روایت داریم مومن باید روزی 25 مرتبه به یاد مرگ باشد. از امام سجاد علیه‌السلام پرسیدند: چه کنیم که حسد و تکبر از زندگیمان برود؟ حضرت فرمود: یاد مرگ بیوفت لحظه ای که خاک روی بدن و صورتت هست و کرم ها روی صورتت هستند. داریم برای از بین بدن تکبر و غرور به یاد مرگ باشید و باز داریم که برای ترک دنیا دوستی به قبرستان بروید. یکی دیگر از چیزهایی که عمل را حبط می کند بحث و جدال است. ما خیلی جدل می کنیم حتی در فضای مجازی گاهی هم به خاطر دیگران است بحثمان. اصلا روایت داریم از شرافت انسان این است وقتی حق با او است بحث را ترک کند. این چهارچوب زندگی ائمه علیه‌السلام است.

ودیگری نپذیرفتن ولایت اهل بیت علیهم السلام است. پیامبر صلی ‌الله‌ علیه‌ و ‌آله فرمود:« یاعلی هرکس خدارا ملاقات کند در حالی که زیر بار ولایت تو نرفته است تمام اعمالش حبط می شود. »

/1102101302

پی نوشت:

1.        سید محمدحسین طباطبایی معروف به علامه طباطبایی (۱۲۸۱ - ۲۴ آبان ماه ۱۳۶۰ هجری شمسی در تبریز) نویسنده تفسیر المیزان، فقیه، فیلسوف و مفسر قرآن، شیعه و ایرانی است. اهمیت وی به جهت زنده کردن حکمت و فلسفه و تفسیر در حوزه‌های تشیع بعد از دورهٔ صفویه بوده‌است. به ویژه اینکه وی به بازگویی و شرح حکمت صدرایی بسنده نکرده، به تأسیس معرفت‌شناسی در این مکتب می‌پردازد. همچنین با انتشار کتب فراوان و تربیت شاگردان برجسته در دوران مواجهه با اندیشه‌های غربی نظیر مارکسیسم به اندیشه دینی حیاتی دوباره بخشیده، حتی در نشر آن در مغرب زمین نیز می‌کوشد.

2.     کمال الدین و تمام النعمة /شیخ صدوق - ره -/ص265