چرا نماز عيد و جمعه در عصر غيبت امام زمان (عج) واجب نيست؟

پاسخ در دو بخش ارائه مي شود:

بخش اول :حكمت حكم:

1) براساس آيات و روايات، نمازجمعه و عيدين از جايگاه رفيعي برخوردار است. به نحوي كه خداوند متعال و ائمه معصومين(ع) آثار و بركات قابل ملاحظه و عظيم را براي ان ذكركرده است به عنوان مثال، از نماز جمعه به عنوان حج مساكين ياد شده(1) وعده به توجه فرشتگان و برآورده شدن حاجات آنان داده(2) مرگ در راه نماز جمعه را شهادت دانسته(3)، ثواب يك حج و يك عمره را براي آن منظور نموده(4)، آن را كفاره گناهان قرار داده (5)، از آن به عنوان عامل افزايش حسنات و محو سيئات ياد كرده(6)، آزادي از آتش جهنم را وعده داده(7)قرب و نزديكي خود را براي مصلين جمعه وعده داده(8) و ده ها پاداش ديگر براي آن عنوان داشته و از طرف ديگر ترك كنندگان نماز جمعه را به عذاب و هلاكت و ...(9) وعده داده است.

همه اين وعده و وعيدها حكايت از اهميت و لزوم نماز جمعه دارد. به خاطر همين آثار، حكم اولي آن وجوب است. لكن جاي اين تامل و پرسش در ذهن مومنان عصر غيبت مي ماند كه چرا اين حكم الهي با اين همه اهميت و سفارش براي او واجب نشده تا انگيزه شديدتري بر حضور در نماز جمعه داشته باشد و از مصالح آن بهره مند گردد؟ چه مانعي و چه نقصي باعث شده تا وجوب نماز جمعه كه توفيقي الهي و نشانه رويكرد خداوند به بنده است، از او برداشته شود؟!

اين سئوالات همگي روزنه اي است بر فلسفه غيبت و انتظار. تامل در اين مطلب كه امام(ع) ستون و محور اصلي اين عبادت اجتماعي است و غيبت ايشان مصيبت عظمي براي مومنان است. بر مومنان است تا با فراهم آوردن زمينه هاي حضور، خود را لايق بخش عظيمي از عبادات كه مشروط به حضور امام عصر(عج) است، گردانند.

2)حكمت ديگري كه براي وجوب نماز جمعه و عيدين در زمان حضور مي توان عنوان كرد، پشتيباني عميق و موثر از دولت كريمه زمان حضور است. به اين توضيح كه: با توجه به عدم وجوب نماز جمعه و عيدين، بسياري از مسلمانان در اين نماز شركت نمي كنند. حال در نظر بگيريد كه امام زمان(ع) ظهور كنند. در زمان ظهور و خصوصا در ابتداي آن پيشبرد اهداف قيام حضرت نيازمند همراهي و پشتيباني مسلمانان جهان است؛ در اين شرايط و با وجود آنكه بيش از 1200 سال است نماز جمعه و عيدين واجب نبوده و در بسياري ازمنه و كشورها اصلا اقامه نمي شود، تصور كنيد در ابتداي ظهور حضرت يك قانون و حكم جديد(مبني بر وجوب نماز جمعه) آمده و متعاقب آن در اولين جمعه ظهور حضرت حجت و هر هفته بيش از يك ميليارد مسلمان در نماز جمعه سراسر جهان حاضر شوند! در چنين شرائطي ان شاءالله همگي خواهيم ديد چه وحدت و انسجامي بر نفوس مسلمين جهان سايه خواهدداشت و چه تاثير و وحشتي از اين حضور در دل دشمنان اسلام افكنده خواهد شد.

3. شايد يكي ازحكمت هايي استحباب نماز جمعه و نمازعيد فطر و قربان در زمان غيبت، تخفيف و سهل گيري براي مومنان باشد و مي توان آن را از احكام امتناني اسلام برشمرد.

به هرصورت احكام و معارف الهي مبتني بر مصالح و مفاسد واقعي است كه امكان دارد دانش بشر ناتوان از كشف آن باشد.

بخش دوم دليل و علت حكم

نماز جمعه:

نماز جمعه با حصول شرائط آن به دليل آيه 9 سوره جمعه واجب است."يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا إِذا نُودِيَ لِلصَّلاةِ مِنْ يَوْمِ الْجُمُعَةِ فَاسْعَوْا إِلى‏ ذِكْرِ اللَّهِ وَ ذَرُوا الْبَيْعَ ذلِكُمْ خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ ؛اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد، چون نداى نماز روز جمعه دردهند، به نماز بشتابيد و داد و ستد را رها كنيد. اگر دانا باشيد، اين كار برايتان بهتر است."

همچنين اخبار و روايات فراواني دلالت بر وجوب آن دارد كه به دو نمونه از آنها اشاره مي كنيم:

1)قال امير المومنين علی(ع): . . . الْجُمُعَةُ وَاجِبَةٌ عَلَى كُلِّ مُؤْمِن...؛ نماز جمعه بر هر مومني واجب است(10)

2)قال الباقر(ع): . . . صَلَاةٌ وَاحِدَةٌ فَرَضَهَا اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ فِي جَمَاعَةٍ وَ هِيَ الْجُمُعَة...؛ نمازجمعه نمازي است كه خداوند آن را به جماعت واجب گردانيده است(11)

وجوب عيني آن مشروط به حضور امام معصوم است.

در بعضي از روايات شرط حضور امام را ذكر نموده است. از آن جمله:

عن أَبِي جَعْفَرٍ الْبَاقِرِ ع قَالَ صَلَاةُ الْجُمُعَةِ فَرِيضَةٌ وَ الِاجْتِمَاعُ إِلَيْهَا فَرِيضَةٌ مَعَ الْإِمَام؛ نماز جمعه و اجتماع بر نماز جمعه با وجود امام واجب است(12)

از جمع اين دو دسته روايات و ادله فقهاي عظام نتيجه گرفته اند كه نماز جمعه در زمان حضور امام(ع) واجب و در غيبت امام با حصول شرايط ديگر مستحب است.

نماز عيد قربان و عيد فطر:

همين نحو استدلال در مورد نماز عيدين هم جاري است.

از طرفي حكم اولي نماز عيد بنا به آيات و روايات وجوب است.

"فصل لربك و انحر؛ نماز عيد را بجا آوريد و قرباني نماييد(كوثر آيه 2)و (عَنِ الصَّادِقِ(ع) أَنَّهُ قَالَ صَلَاةُ الْعِيدَيْنِ فَرِيضَة، وسائل الشيعة ج‏7 421 2 باب).

از طرف ديگر در بعضي روايات وجوب آن مشروط به حضور امام معصوم(ع) شده است كه در جمع بين اين روايات فقها به استحباب آن در زمان غيبت فتوا داده اند.

پی نوشت ها:

/1102101305